Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die keyser Octaviaen die gantsse werlt bescriven dede, ende hoe dat onse Gesontmaker Cristus Jesus geboren wert van der onbesmetter Maget Maria.
Dat XIII capittel.

Na den tijt dat Sibilla Tyburtina den keyser Octaviaen ende den Romeinen gepropheteert ende gewijst hadde in der zonne een scoen Maget mit enen Kindeken; ende als die gantsse werlt in vreden ende stillicheit begonde te sijn, dat nergens gheen oerlogen noch striden en waren noch gehoert worden, soe maecten dien Romeinen enen tempel des vreden, die seer scoen ende costelick was. Ende vraechden den afgod Appollo hoe lange dat die tempel staen soude. Doe antwoerde hi: 'Soe lange, totdat een Maget een Kint gebaert.' Doen screven si buten an den tempel: Dit is die tempel des vreden in der ewicheit; ende si meenden dat die tempel soude ewelick gestaen hebben, want dat een maget een kint baren soude, docht hem te sijn onmogelick. Ende dit ghesciede XII jaer of daer omtrent voer den tijt des vredens, ende in der Heiliger Kersnacht, als Maria die Moeder Goods den Goods Sone gebaerde, soe viel die tempel ter neder.

In den XL jaer Octaviaens, doe was Rome in sijn bloyen ende haer groeste mogentheit, als si ye geweest is van volck ende rijcdomme; ende die keyser dede die burgeren van Romen tellen, ende worden op die tijt bevonden bescreven burgeren binnen Romen tnegentich mael driehondert duysent ende LXXX duysent. Ende tot anderen tijden worden ghetelt IIII C M LXIIII M.

In den XLI jaer sijns rijcs, soe woude die keyser Octaviaen dat die stadt van Romen ende andere steden, die hi mitten swaerde gewonnen hadde mit vredelicken wetten ende ordinancien geregeert worden. Ende opdat die selve steden in personen, in goeden ende in crachten toenamen, soe sette ende maecte hi vele statuten ende ordinancien. Ende hierom dede hi uutroepen ende ghebieden, dat men die gantsse werlt bescreven, ende woude weten dat getal der lantscappen, der conincrijken van der gansser werlt ende die steden van een yghelick lantscap. Ende des gelijcken dat ghetal van den dorpen, woningen, castelen ende sloten, die in een ygelick lantscap gelegen waren. Ende geboet noch meer dat een ygelick manspersoen comen ende bewisen soude in sijn hoeftstadt vandaen hi geboren ware. Ende souden een yghelijck daer brengen ende geven enen penninck die waert ware X ghemene penningen; ende desen penninck souden si geven den president oft stadthouder desselven landes. Ende bekende mit dien, dat hi onderworpen ende gehoersam ware den Roomschen Rijck. Soe worden dan recenseert, bescreven ende gevonden, datter in der werlt waren dusentich duysent ende LXXX duysent ridderlijcke strijtbaer mannen, uutgeseyt alle onedele ambochtsluyden ende lantluyden.

In den XLII jaer des keysers Octaviaen, dat sijn beginne hadde opten eersten dach

[p. 27r]

van maert, als die gloriose Maget Maria out geworden was volcomelick XIII jaer, ende haer vader Joachim gestorven was, ende hoer moeder Anna een ander man ghenomen hadde ghenoemt Cleophas, soe hebben Marien stiefvader ende Anna, hoer moeder haer gehaelt uuten tempel, ende wouden se bestaden na der ghemenen ghewoentheit des wets in der heyliger echte. Ende overmits des Godlicken scickinghe ende ordenancie, hebben si Marien bestaet an enen man van den gheslachte Juda, ende was geheten Joseph. Ende corts daerna ontfinck si die bootscap van den engel Gabriel dat si soude ontfangen ende ter werlt brengen den Sone Gods. Ende in denselven jaer, in die leste maent, als die tijt ghenakende was dat Maria baren soude, soe is Maria mit Joseph ghetogen tot Bethleem, na den gebode des keysers Octaviaens, om te betalen sinen hoeftpenninck. Ende als si daer waren, sijn die dagen vervolt dat Maria baren soude; sonder eenyghe smerte ofte wee heeft si ghebaert horen eersten gheboren Soen, Jhesum Cristum, God ende Mensch, den Verlosser des werlts. Ende als Maria die gloriose Maget horen Soen ghebaert hadde, is si opghestaen, ende heeft dat Kindeken Jhesus ghewonden in doecken, ende gheleyt in der cribben. Ende op dieselve tijt is opghegaen een sterre in den oesten, ende heeft den Heylighen Drie Coninghen gheleyt uut Orienten tot Bethleem, daer dit Kindeken gheboren was, om dat te eren ende anbeden, als dit ende andere miraculen beschriven die vier Evangelisten. Ende willen die nu laten bliven, ende aftervolghen onse materie.

In den XV jaer ons Heren, ende in den LVII jaer des keysers Octaviaens, als hi out was LXXVI jaer, is desen Octaviaen ghestorven in Campanien. Ende hi wert vergheven van sine eyghen huysvrouwe, Livia ghenoemt. Ende wert van der senatoren, van den ridderen ende knechten, ende van allen den Romeinen sere beclaecht. Want si voer noch na sulck ene ghehadt en hebben; want hi was soe vroem, soe voerspoedich ende soe vol eerberheden, ende soe victorieus, dat men nije heydens prinche oft here sijns ghelijcx en vant. Hi hadde vijfduysent striden, ende van allen was hi verwinre; mer nochtans en hadde hi noch en leit meerder scade in sijn volck van wapenen, dan opten Duytschen. Hi was een exempel van oetmoedichede, goedertierenhede, voersienichede, zedichede ende lijtsamheden; die welcke seer selden yemant tsamen heeft. Nu keer ic weder op die gesten van desen landen, ende wil die nu voert continueren ende actervolghen mitten keyseren van Romen na die jaren ons Heren als si regneert hebben ende die gesten gesciet sijn.