Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die stadt van Romen van twee ghebroders, Remus ende Romulus, fondeert ende ghesticht wert.
Dat XXIII capittel.

Int VI jaer des conincs Ozias van Jherusalem, was een coninck der Latinen oft Italien ghenoemt Prochas. Dese liet twee sonen achter, dene geheten Amulius, ende dander Numitor. Dese Numitor hadde een scone dochter, genoemt Rhea oft Ylia, ende was moeder van Remus ende Romulus. Ende als coninck Prochas ghestorven was, quam sijn joncste soen Amulius, ende verdreef sinen outsten broeder Numitor¹²⁸ uuten rijcke, ende wert selven coninck, ende dede Numitors¹²⁹ soen dootslaen. Ende hi dwanck Rhea of IJlia dat si moste reynicheit loven, ende dienen in den tempel der afgoddinnen Vesta, omdat si gheen kinderen crigen en soude, ende dat hi mitten sinen te bat int rijck soude moghen sitten. Rhea of IJlia is int voertganck des tijts bevrucht geworden van enen oncondich man, ende heeft tot eenre dracht twe scone kinderen ter werlt ghebrocht, als Remus ende Romulus. Ende na der baringhe heeft se Amulius, hoer oem, al levendich doen bedelven, na die wet van der maechden, die in den

128 Nunitor AB.

129 Munitors AB.

[p. 18v]

afgoddinnen Vesta tempel diende, ende heeft sijn dienres gheboden, dat si die twe kinderen van Rhea of Ylia sijnre nichten in den Tyber werpen souden ende verdrencken. Mer want die Tyber op die tijt seer hoech van twater opghelopen was, soe en konden si dat niet ghedoen, mer si lieten se opten oever van den Tyber leggen ter tijt toe, dat daer, bi Goods verhengenissen, quam een scaepharder ghenoemt Faustulus; dese nam die kinderen op, ende brocht se tot sijn wijf gheheten Acca Laurencia of Lupa, ende heeft se voert opghevoet. Doe dese kinderen mannen gheworden waren, hebben si veel lantbueren vergadert, ende horen wreden oem Amulium verslaghen. Ende hebben horen oudevader Numitor weder in trijck ghebrocht. Ende mit dese Numitor gaet dat rijck der Latinen oft Italien te niet, ende wert voertan van desen Romulus ghenoemt dat rijck der Romeinen, want hi na sinen oem ende oudevader dat rijck beseten hevet ende regneerde. Soe heeft dan dese Romulus dat rijck van Italien begonnen te regeren int VI jaer van Achas, coninck van Jherusalem, doen hi out was XXI jaer. Ende als Cornelius Tacitus seyt, heeft hi die stadt van Romen beghonnen te stichten in den berge Palatijn, daer hi voermaels Evander een palaes ghetimmert hadde, waerof dat die berch hiet Palatijn. Twelcke noch betughet die vindinge¹³⁰ des lichaems van Pallas Evanders soen, die van Turnus verslaghen was, als na onder keiser Henrick den Derden geseyt sal worden. Nochtans en weet men niet te recht sekerlijck op wat plaetse Romulus ende Remus Romen eerst fondeert ende ghesticht hebben, dan tusschen VII bergen, op een clein, plein velt, ende uut vele cleine stedekens in die VII berghen daerbinnen legghende, mit die sloten ende husen, ten lesten ineen ghetogen. Doen die stadt van Romen fondeert was, isser questie ende twist ghevallen tusschen desen twe ghebroeders Romulus ende Remus, van wien hem beiden dese stadt horen naem soude voeren. Ende hebben een overdracht ende compact op condicien mit malcanderen ghemaect, dat si tsamen ghelijck souden gaen uuter stadt, elc sijns weges, mit sijn knechten ende wittachtige tugen; ende soe wie van hem beiden dat scoonste Augurium, dat is wijchelije, hadde, ende meer vogelen sage van eenre sorten, die soude die stadt sinen naeme gheven. Ende siet, Remus heeft ghesien VI ghijeren bi malcander; mer Romulus heefter XII gesien. Aldus is die stadt van Romus oft Romulus Romen ghenoemt, waerin dat men oec noteren ende mercken mach die ghijricheit der Romeinen, als voer in der descriptie van Hollant gheroert is, indien die oerspronck hoers names doer ende overmits den ghijeren van Romulus ghesien ingheset, ende Romen ghenoemt is. Die magnificencie, eer ende glorie ende groticheit van desen stadt, die se ghehadt heeft in horen fluere, bescriven properlijck Flavius Blondus ende Flavius Voscopus, historijmeesters. Noch scrijft Titus Livius, een vermaert historijscriver van der stadt Romen: Doe Romulus die stadt ghebouwet hadde mit een wijde ende groot begrijp, soe en was daer niet veel volcx in, dan weinich lantbueren ende scaepherderen. Mit dusdanigen volcke hadde hi die stadt begrepen ende ghetimmert. Soe hilden si raet ondereen, hoe si best an meer volcx gheraken souden, om die groote stadt te besetten; ende oft van node waer te bescermen voer den anlope hoere naebueren. Ende maecten een tempel, dat is een vrijheit ende een plaetse daer alle die ghene vrij waren, wat si oec bedreven hadden, die op dese plaetse quamen. Ende mits desen quam een grote menichte binnen der stadt van mordeners ende verbannen menschen ende andere, van wat condicie ende state dat si oec waren, goet ende quaet. Ende van desen nam hi hondert mannen, die mit hem te rade gaen souden. Ende dese waren gheheten senatoren, want si out, wijs ende ondersocht waren. Ende noch heeft hi ghecoren duysent mannen, die hi scicte ten oerloge ende stride, ende noem-

130 vindige AB.

[p. 19r]

de die milites, dat sijn ridderen. Als nu die stadt voersien was mit vele cloucke ende vrome mannen, en¹³¹ waren daer gheen vrouwen; ende alsoe die stadt niet lange en soude mogen bliven staen sonder vrouwen, versierde Romulus mitten senatoren enen raet, ende deden condighen in allen steden daer omtrent ghelegen, ende sanden boden aldaer, dat si hem senden wouden haer dochteren ende andere ongehuwede vrouwen; si wouden se nemen totter echte. Nu was Romulus mitten sinen sere veracht van den nagheseten buren, omdat si arme lantbueren ende scaepharders waren. Ende als Ovidius scrivet: Die naburen ontboden Romulus ende den sinen, dat si den vrouwen oec vrijheit toeseyden, als si den mannen gedaen hadden, ende namen die dan te wive. Mer si en dochten hem haer dochteren niet te gheven. Romulus dat horende, lietet hene gaen, alsof hem daer niet om gheweest en ware. Ende nam voer hem enen anderen anslach, ende liet condigen in allen steden ende plecken daer omtrent ghelegen, hoe dat binnen Romen een groot spil ende feestdach wesen soude. Als nu den dach quam, hadde Romulus mitten sinen bestelt ende ghesloten, dat een ygelijck van hem soude nemen een vrouwe van den maechden ende vrouwen die daer quamen tot sinen gheechten wive, dwelcke alsoe geschiede. Die van Sabinen, die hoer dochteren ende maechden benomen ende ghehouden waren, sijn des sere ghestoert geweest, ende woudent wreken over die Romeren, als si oec deden. Mer Romulus verwan se, ende hadde victorie, ende wan oec mede hoer stede, ende versloech horen coninck. Die van Sabinen quamen naderhant, ende wonnen Romen weder, ende dat Capitolium, ende versloegen veel Romeren, ende vervolchden se tot an der ouder poorten des palaes toe. Daer stelden hem die Romeren ter weer, ende daer gheviel een grote slach ende bloetstortinge. Doe dat sagen die vrouwen van Sabinen liepen si mit groten ghecrij, mit ongevlochten hare, mit screienden ogen, ende baden hoer ouders, vrienden ende magen, dat si ophouden wilden hoer mannen te slaen ende te doden. Als dat hoerden die van Sabinen, maecten si vrede mitten Romeren, ende een ewige aliancie ende verbant, ende gaven hem onder den Romeren ende tot horen gheboden ende dienste; ende die Romeren ende Sabinen worden een volck. Dese Romulus, als Orosius scrijft, dode sijn eygen broeder Remus ende sijn oude vader Numitor, mit veel wise mannen. Die stadt van Romen wert ghesticht ende gefundeert omtrent drie hondert ende XXXV jaer nadat Troyen ghedestrueert was, ende als die werlt hadde gestaen vierduysent vierhondert lxxxiiii jaer, ende was voer ons Heren gheboerte VII hondert jaer ende XV. Dese Romulus, fondatoer der stadt van Romen, ende die eerste coninck van den Romeinen, heeft geregneert xxxviii jaer. Hi heeft dat jaer ghedeelt in X maenden, van denwelcken Martius die eerste was. Ende sijn nacomer, coninck Numa Pompilius, heefter noch twee toeghedaen, als januarius ende februarius, ende martius was die derde. Op een tijt, als Romulus ghetoghen was bi den marasschen Capreas om sinen heer van volcke over te sien, is hi int middel sijns volcx verduystert; ende nyemant en¹³² wiste waer hi bleef, noch en vonden gheen teykenen sijnre doot; waerom dat hi uut dwalinge des ruden ende simpelen volcx voer god ghehouden wert, ende is van hem ghenoemt Quirinus.

131 een AB.

132 ee AB.