|
| |
Lof der eenzaemheit.
Aen den Heere Henderyk van Solingen, Ervaren Arts en Filozoof.
TErwijl ik weder van de Schelde, en Zeeusche stroomen,
En Vlaendrens zoete lucht ben aen de Maes gekomen,
Daer die Erasmus wiege eerbiedig viert en kust:
Al schijnt de glorie van dien Heilig uitgeblust
In zijn geboortestad; daer hy in 't laetst verstooten,
En zijn gedenkbeelt, met zoo groot een konst gegoten,
Verschoven in een hoek uit averechtsen nijt,
De Landgenooten hun ondankbaerheit verwijt
Met zijn metale tong; terwijl ik met genoegen
En volle weelde hier my weer tot rust kan voegen,
En d'eenzaemheit mijn geest zoo lieflijk wekt en voed,
En eene Godheit roert mijn zinnen en mijn bloet,
Komt gy, van Solingen, my allereerst te vooren.
Gy kunt mijn Zangheldin tot dichten weer bekooren;
Zy volgt u aen den Rijn, die op den Stichtsen gront
Het Fransch gebit weer heeft geworpen uit den mont;
En nu met vryen hals komt langs uw woning vaeren,
En dartelen nae 't schijnt met weeleriger baren.
My dunkt, ik zie u neergezeten in den hof,
Of in uw hofvertrek, vast weiden in den lof
Van een gerust gemoet en onbekommert leven:
Daer gy van hovaerdy noch staetzucht aengedreven,
Noch hoop van vluchtige eer en adelijken wint,
In stilte en in uw zelfs alleen vernoeging vint.
| |
| |
Hoe lust het my den lof der eenzaemheit te zingen,
En u te volgen in uw rustbespiegelingen!
Want nu ik lang ben voortgeslingert heen en weer,
Bevinde ik dat ik meest dat schoon kleinoot waerdeer.
Zoo roemt een zeeman best den zachten schoot der haven,
Als hy in 't noorden, nu in 't pekelschuim begraven,
Van boven stort, en ziet den afgront in den muil;
Die vast van ondren loeit en davert met gehuil:
Dan weer ten hemel uit dien poel komt opgeschoten
Zoo steil, en met zijn kruin schijnt aen 't gestarnt te stooten;
Wanneer een winterstorm, opstuivende in den nacht,
Den waterbreidel breekt, maekt op de golven jacht,
En geesselt al het strant, de zeelien bleek bestorven.
Zien nu des doots grimmas, en 't enden aem gezworven,
Vervloeken met gekrysch de trouwelooze zee,
En wenschen al te spade om een geruste ree.
Maer schoon ik, sedert ik u t' Utrecht quam bezoeken,
Daer gy gebolwerkt zat in 't midden van uw boeken,
En koost u zelfs een sel, zoo sierelijk als stil,
Mijn dagen taemlijk heb versleten nae mijn wil,
Noch zoude ik, op uw spoor, voor dat gewoel verkiezen
In rust en ongesteurt mijn zelven te verliezen,
Ver boven d'aerde in mijn gedachten opgevoert,
En als van 't aspunt aen te zien, hoe 't al zich roert
En afslooft hier beneen, van ydle hoop gedreven,
Zoo onstantvastig en voorvluchtig als het leven.
'k Heb evenwel mijn tyt, als 't was in mijne magt,
Niet t'eenemael onnut noch ledig doorgebracht.
't Zy ik in Walcheren, en zijn vermaerde steden,
Den gantschen aerdkloot door gevreest en aengebeden,
My op het lant vermaekte, en vond een rijke stof,
Omdat al 't Eiland schijnt beplant tot eenen hof,
De steden in dien hof gesticht tot lustpaleizen.
Het zy 't me luste naer Zuidbevelant te reizen,
| |
| |
De Zeeusche koorenschuur, en vrolijk met mijn hant
Den oogst te plukken in mijn vruchtbaer vaderlant.
Of dat ik onderstont, door d'ongestuime baeren
En steile Paerdemarkt naer Vlaenderen te vaeren,
Het sterke Sluis te zien, en Aerdenburg, vermaert
Door kloekheit, dat de grens van Zeelant heeft bewaert,
Met onverschrokken moet, en schielijk overvallen,
En niet gewapent als met onbemande wallen,
Een hantvol helden zag, onquetsbaer door hun moet,
Haer vesten verwen met het vyandlijke bloet,
En sterken dus haer schans. kloekhartigste gemeente!
Gy hoeft geen krijgstrofeen, zoo lang het Fransch gebeente
En wit geraemte legt te bleeken op uw velt,
En gy het kerkhof zijt van 't reukeloos gewelt.
Dan vaere ik op naer Brugge, en zie vast onderwegen
Weerzijds meer steden, maer van minder naem gelegen.
Daer vinde ik mijn vermaek in kerken zonder tal;
En overweeg met ernst het werreltlijk geval,
En zie hoe laeg het daelt 't geen 't hoogste scheen gerezen.
Zy, die de stapel pleeg van Nederlant te wezen,
En 's werreltskimmen om te zeilen met haer vlag,
Zwaeit naeulijks buiten zich den staf van haer gezach,
En knaegt den breidel, kort haer in den mont gewrongen,
Terwijl haer koopmanschap smoort aen verstopte longen.
Indien niet Karel, spruit der koninklijke stam
Van Arragon, haer ramp en leet ter herten nam,
Die dreigt haer Sas, en wil dat niets haer kan bepaelen,
En zy zelfs by Oostende in zee zal adem haelen.
Nu zie ik 't magtig Gent, de trotze bakermat
Van Karel, die op 't hart van gantsch Europe trad,
En noch te klein met zoo veel magt en heerschapye,
De Turksche Poort rammeide, en temde Barbarye.
En had de Fransche nijt hem niet die eer berooft,
De Grieksche tulbant had geblonken op zijn hooft,
| |
| |
Nu staet zijn beelt, 't welk schijnt van louter gout gedreven,
Tot eeuwige eer zoo hoog op een kolom verheven,
Als wilde 't nu noch al den aerdkloot overzien,
Die hy van zijnen troon gehoopt had te gebien.
Noch buigen met ontzagh vijf vloeden voor zijn voeten,
Die, stroomende in de stad, zijn beeld om strijt begroeten.
Indien ik my getroost den wachter van het scheld,
Den hont, te hooren, als hy baft, en met gewelt
De Zeeusche banken schuurt, en onder 't vreeslijk gieren,
Geen Scylle wijkt, noch haer verwoede waterdieren;
Dan zeile ik nae mijn wensch uw schoone haven in,
Antwerpen, nu een uitgediende koopvorstin,
Voorheen Europes oog; en stae om hoog getogen,
En kan mijn zelven naeuw gelooven noch mijn oogen,
Als ik uw wallen zie, geklonken uit arduin,
Die met een bosch zoo breet bekronen hunne kruin,
Uw huizen, altemael paleizen, uwe kerken,
Uw hoogen tooren, een van 's werrelts wonderwerken,
En veilige rivier, die u alom verbreit,
Gedachtenissen van uw oude mogentheit,
Waeruit nu Amsterdam, gelijk zich zelfs ontwassen,
Rijst als een Fenixstad veel schooner uit uwe asschen.
Dus streve ik hooger op naer Brussel, 't paradys
En hof van Brabant, dat met recht verdient den prys
Van onbepaelde weelde en schoonheit weg te dragen.
't Zy my het koorenrijk gebergte kan behagen,
Of 't wilt Sonnïen wout, of 't schaduwrijke dal,
Rivieren, bronnen of fonteinen van kristal,
Die steil opschietende, als de zonnestraelen brallen,
En voort in zilvren daeuw en paerlen nedervallen,
Of droppelen van vier, en smelten weer ineen.
't Zy ik de lustwarande, of hofberg op wil treen,
En vind mijn Tempe daer, en schooner watervlieten,
Als Aganippe ten Parnastop af kan gieten.
| |
| |
't Zy my het Prinsenhof, Oranjes erf, behaegt,
Dat om dien ouden naem te grooter luister draegt;
En schoon de blixem, met een dondersteen aen 't rukken,
Het veel heeft afgeweit, en 't zwaer gevaert aen stukken
Gemorzelt, daer 't noch half van zijn parruik berooft,
Smeekt om een nieuw sieraet voor zijn onthuldigt hooft,
Noch mag het overschot met reden triomfeeren.
Nu geeft my Loven stof, om in haer school te leeren
Al wat in wetenschap ons meer volmaekt en wekt,
Terwijl haer Pallas elk een milde voester strekt.
Het zinlijk Mechelen schijnt mee my toe te wenken.
Maer 't wort ten laetsten tijt eens om mijn rust te denken:
Want hoe verandring, nae het schijnt, de zinnen vleit,
Noch haeltze niet by 't zoet vermaek der eenzaemheit.
Geleerde Solingen, ei wilt het my vergeven,
Indien mijn zangnimf, van te groot een vier gedreven,
U al te ver heeft in haer uitreis heengevoert;
Zy laet met voordacht noch veel steden ongeroert.
Door zoo veel onrust heeftze eens waerlijk konnen leeren,
Den rijkdom, die gy kiest, gerustigheit waerdeeren.
Het heugt my noch, hoe dat ik hangende aen uw zy,
d'Oraklen hoorde van uw veilige artseny:
Als my de hooge school van Utrecht, zoo genegen,
Haer gaven schonk, en meer dan eene zomerregen
Het dorstig kruid verquikt, mijn lust heeft aengeteelt,
En milt Apolloos konst en rijkdom meegedeelt.
Dan hebtge u menigwerf gewaerdigt my te wekken,
En in die woeste zee een noortstar te verstrekken,
Een Palinuur te zijn, die my de klippen wees,
En wat ik mijden moest, en waer ik zonder vrees
Mogt streven met mijn kiel en buiten noot van stranden.
Gelukkige! die vry van alle slaefsche banden,
En ongemakken, die de staet en wellust geeft,
Met uw' doorluchten geest zoo hoog ten hemel zweeft,
| |
| |
En konnende alle pracht met fieren moet verachten,
Al 't wenschlijk vint in uw verhevene gedachten.
Als gy natuure in haer geheimen achterhaelt,
En wikt, waer Epikuur, waer Zeno heeft gedwaelt,
Waer Aristoteles de waerheit kan doorgronden,
En of Deskartes heeft een nader weg gevonden.
't Zy u de strengheit der Stöyken tegenstaet
Ten deele, en wel gevalt, getempert nae de maet.
't Zy gy uw zelven hebt in Plato uitgelaten,
Die lieflijk vloeit, en voed, en druipt van honigraten.
Of spoort voorzichtig nae met uw ervaren hant,
Den blinden doolhof van het menschlijk ingewant:
En onderzoekt hoe 't hart, de schatkist van het leven,
Een eindelooze bron van bloet voelt voortgedreven
In zijnen boezem, daer bezielt naer zijnen aert,
En als ten spongie uitgewrongen, weer zijn vaert
In 't gantsche lichaem neemt, en komt met vrye toomen
Door duizent aders en hartaders heenestroomen.
Wat Milt, wat Lever werkt, wat kracht de Long gevoelt,
Wanneerze zwelt, en als een blaesbalg 't hert verkoelt.
Wat heimelijke vlam, te zijner tijt ontstoken,
De Maeg d'ontfangen spijs verteeren doet en koken;
En door wat deelen die, nu zijnde net bereit,
Geschift wort en geschuimt, en eindelijk verspreit,
Met zulk een wijze keur, tot voedzel van de leden
En geesten, of wort afgedreven naer beneden,
En door 't gedarmt gelost, als een onnutten last.
Zoo volgtze na wat ampt elk deel aen 't lichaem past:
En of het oog, 't gezicht door uitgeschoten straelen
Ontfangt, dan of dat ongevoelig zelfs komt daelen
En zich vertoonen in der oogen kristalijn,
En spiegelglas, en daer afschildren zijnen schijn.
Of 't hart, dan of de milt een oorsprong is te noemen
Det adren, dan of zich geen lit dat mag beroemen.
| |
| |
Of 't brein zich merkelijk beweegt, en rijst of daelt.
Hoe in het klein begrip der herssens, zijn bepaelt
Zoo veel verbeeldingen, verwisling van gedachten,
En redeneering, en die wonderbaere krachten,
Waerdoormen weer herdenkt, het geen men eerst vergat,
Of zijn geheugenis verrijkt met nieuwen schat.
Gy staet verstomt, als gy de geesten nae durft sporen,
Die in het brein, als uit een hemelsch zaet gebooren,
En door de zenuwen zich spreiend reis op reis,
De leden sterken, en bewegen naer den eisch.
Dus laet zich uwe zucht tot wijsheit niet bepaelen,
Wanneer 't u lust, 't geheim van bergerts en metaelen
Te weten, en wat kracht natuur daer in besloot,
t' Ontdekken door het vier; om kranken in hun noot
Te redden, en de doot groothartig te braveeren.
't Zy gy Saturn, het loot, in Morfeus doet verkeeren,
En hondert vormen schept tot nut der artseny,
En wekt de ziel van 't log metael, en maektze vry
Van d'aerde en grove stof, waerin zy lag gescholen.
Men ziet den yzren staf van Mars, nu in uw koolen
Gesmolten, en hervormt in allerlei gelaet.
Dan temt gy Draken zelfs en Leeuwen in dien staet,
En d'Antimoni wort berooft van zijn venijnen.
De Zwavel voelt zijn leên versmelten en verdwijnen,
Gelijk zich Acis zag tot een rivier gestroomt.
Nu moet Merkuur, dat vlug quikzilver, eens getoomt.
't Zy gy hem nederstort, of 't helmglas op doet klimmen,
En teert zijn lichaem uit tot olie, zout, en schimmen:
Of hem met andren van zijn vyanden vermengt;
Dien wrevlen muilbant, en door tucht tot reden brengt.
De kruithof geeft u mee geleerde bezigheden,
Als gy der kruiden aert en krachten wilt ontleden.
Hoe Munt de zwakke maeg, Bruinagie 't hart versterkt.
De bloem van Rosmarijn op vochte harssens werkt.
| |
| |
De Byvoet en Poley de Moeder in kan toomen.
Door Wijnruit het vergif de krachten wort benomen,
En door de Safferaen ten leden uitgejaegt.
Hoe Duivekervel 't bloet van zijn onreinheit vaegt.
Wat eigenschappen in den Vlierboom zijn te vinden;
Wat quaelen zijne bloem en bezien ontbinden,
Wat in zijn wortel, loof, en merg en schorssen schuilt.
Hoe 't kruipende Aerdveil, als de nieren zijn vervuilt
Van pijnelijk graveel, die zachtjes weet te vegen.
Waerom de Heulbloem ons tot slapen kan bewegen.
Dus heeft en kruit en bloem en zaet dat u bekoort,
Daerge yders hitte of kou schokkeert in zijne soort:
En dringt met uw begrip, gelijk met arendsoogen,
Tot in de wondren van uitheemsch gesteente en droogen,
Die d'Arabier ons zent uit zijn gezegent lant,
Of d'Indiaen in 't oost en westen gaert, en plant.
Dan legtge uwe oeffening in 't werk, en dooft de toortsen
Der vege pesten en besmettelijke koortsen!
Weerstaet de Teering, die, zoo gulzig als een vraet,
Met bloet en vleesch tot op 't gebeente strijken gaet;
Temt Bloetloop, Waterzucht, en Slaepziekte, en doet wijken
't Gevaerlijk Zijdewee, en vlymende kolijken.
Of haelt uit zijn spelonk dien Kakus voor den dagh,
Dien Duizentvoet, die stout met zoo veel klaeuwen plag
Te kruipen in het hooft, en spreide zijne takken
Door neus en wangen heen met deerlijke ongemakken;
Misschiep al 't aenzicht, dat men naeulijks 't wezen vont,
En vlocht zijn ranken in 't gehemelt van de mont;
En duizent Monsters meer, tot menscheplaeg gebooren,
Die gy gelukkig dwingt naer uw bevel te hooren.
Of gy verlicht, in 't zwaer beroep der artzeny,
Zomwijl den doffen geest, en leest de poezy
Der brave dichteren, met liefde en welbehagen.
Dit wort, ô Solingen! terwijl u opgedragen.
| |
| |
Niet dat mijn dicht het spoor zoo ver te buiten loopt,
Dat dit uwe achting om zijn eigen waerde hoopt.
Het heeft zijn eind bereikt, zoo gy 't zoo hoog wilt kroonen,
Dat dit een dankbaer blijk van vriendschap mag vertoonen.
|
|
Auteursrechtvrij