|
| |
Uitvaert Van den Heere Joost vanden Vondel agrippyner, Vader der Nederduitsche Dichtkunst.
Nomenque erit indelebile.
ZOo weeft de tijt in 't eind' de webb' uw 's levens af,
En gy, wort niet gesleept, maer zinkt van zelfs in 't graf,
Daer gy zoo eerelijk gekroont met zilvre haeren,
Een ring besluit van meer dan tienmael negen jaeren,
| |
| |
O Vondel! die zoo hoog gestegen op Parnas,
De Nederlandsche tael van d'een aen d'andere as
Uitbreide, en veiligde de dichtkunst, schier verbannen
Van bygeloof, en drieste onwetenheit, tierannen,
Dien alle kunsten en geleertheit staen in 't licht.
Gy sloegt de laetste hant aen Nederduitsch gedicht:
Dies noeme ik u met recht, al wiert het my verweten
Uit zwarte nijt, den Vorst en Vader der Poëeten.
Maer zal ik nu de baer door zulk een drommel heen
Van menschen, die bedrukt met hem ten grave treên,
Naervolgen met geschrei? en mijne tranen storten
Op 't groote Lijk? ô neen! dat zouw zijn lof verkorten;
En zijn geluk: want daer schier elk na 't graf gerukt,
Van d'eigen aerde meê zijn glorie voelt gedrukt,
Die zijn gebeente dekt, heeft hem geen lust tot leven,
Maer hy heeft juichende en vernoegt die zelfs begeven;
En zijne faem, aen bey de poolen omgesluit,
Barst met meer heerlijkheit als oit ten grafzarke uit.
Die Fenix moest vol glans verrijzen uit zijne asschen.
Maer zoo een menschelijk bewegen my mogt passen
In dit geval, 't zou zijn, dat ik de laetste plicht
Niet nae mijn schult, en zijn verdiensten heb verricht:
Ten minsten had ik meê die eere dan genoten,
Dat ik den grijzen helt zijne oogen had gesloten,
En mogelijk noch eens het aengename woort
Van Zoon, al stamelende uit 's vegen mont gehoort.
Wie ziet nu 't vier van die doordringende arendsoogen
Als met een' zwarten nacht en wolken overtogen,
En dien verheven geest geblust en uitgestraelt,
Die uit den Hemel scheen in hem alleen gedaelt,
Die van verwondring niet verstomt staet en verslagen,
En ziet, en ziet het niet, en 't zijn gezicht moet vragen?
Gelijk een vreemdling, die de zeestreek ongewent,
Indien hy zich begeeft op 't schuimende element,
| |
| |
Als in een storm by nacht, de boeg in 't henevaren
Aenstootende op het zoch der steigerende baren,
Rondom al 't water zet in vlam; en als hy zinkt,
Zelfs om 't beloop van 't schip by nae geen sprankel blinkt,
Niet weet, of hy dien gloet uit zee heeft op zien klimmen,
Of dat zijn oogen maer beguichelt zijn van schimmen.
Gy dichtkunst, die van trap tot trap in Nederlant
Zijt opgehemelt tot zoo heerelijk een stant,
Och wat verliestge aen hem! want van de letterhelden
Die loffelijk voor u zich in de bresse stelden,
't Gebouw ontwierpen, elk gelijk zijn oordeel was,
Wist hy alleen het vast te leggen in tieras.
Hy is de bronaêr, die, als uit Parnas ontsprongen,
Met eeuwigvloeyend nat verfrischt der dichtren tongen,
En schoon hy rijklijk elk nae zijnen wensch verzaet,
Een lieffelijke lust en naedorst na zich laet.
Hy is die vloet, die, uit zijn bron aen 't overstroomen,
En overgapende met kracht zijn wijde zoomen,
Vooruitstreeft waer 't hem lust, de kroon der vloeden strijkt,
Durft alles onderstaen, en nergens in bezwijkt.
Hy is de zwaen, die aen zijn zuiverheit te kennen,
Elk naelaet in zijn vlucht met onvermoeide pennen.
Wat zet hy ons een schat van dichtorakels by!
Hoe weelig weid zijn geest in keur van Poëzy!
Het zy hy God, zoo hoog in d'ongenaekbre lichten
Gezeten op zijn troon, eerbiedig in gedichten
Bespiegelt, en verstomt op yder wonderwerk
Der schepslen, dat erkent gelijk een godlijk merk;
Zoo veel bewegingen van zoo veel hemelklooten,
En hoe de blixem als een schicht komt voortgeschoten,
En wat den donder doet rumoeren in de lucht,
En hoe de wint verwekt zoo zwaer een stormgerucht.
Het zy hy onderzoekt den oorsprong der rivieren,
Die onder 't aerdrijk, of in 't oog der zonne zwieren
| |
| |
Met zoo veel aders, totze aen 't einde van hun baen,
Neerschieten met gedruis in vollen oceaen.
Opdat het menschdom dus zich zelven zouw gewennen,
Den waren schepper door 't geschapen recht te kennen.
Of dat hy, vol van vier, volgt van den breden kant
Der heilige Jordaen den grooten boet gezant:
Daer 't kruislam in de vont van zijnen stroom gewasschen,
Zijn naem vereeuwigt heeft om zijn gedoopte plassen;
Tot daer Herodias op 't dronken hofbanket
Het hooft des woestijniers ten schimp op tafel zet.
Of dat hy opzingt de geheimen der altaren,
En tracht de heerlykheit der Kerke t'openbaren.
Of doopt zyn Fenixpen in zuiver maegdebloet,
Daer d'eene martlares met vreugde d'ander groet.
Maer welk een drift voele ik door al mijn adren zweven,
Als hy de helden in zyn vaerzen doet herleven?
Al 't aerdryk zweet van angst, natuur, in barens noot,
Stryt met den blixem, en kartouw, en donderkloot.
Al d'oevers loeyen. zee en elementen schreyen,
Om Tromp in zulk gedruis ten hemel te geleyen.
Of als hy Fredrik volgt in 't bloedig oorlogsvelt,
En zingt de daden van dien onverwonnen Helt.
Zoo zagmen Scipio door grooter moed gedreven,
Om dat zyn krygsdeugt wiert door Ennius beschreven:
Waerom diens beelt, na 't fier Kartage lach te gront,
Als in triomfe op 't graf des Afrikaners stont.
Lukul, die veltheer, om zyn daden zoo verheven,
Die Mitridates dwong, en Pontus heeft doen beven,
En zulk een waterzege aen Tenedos bevocht,
Hadde Archias tot zyn getuige op yder tocht.
Zoo staert zyn dichtkonst op den standert van Oranje,
Daer die op zynen schilt de gantsche macht van Spanje
Durft keeren, heiren plet met zynen oorlogsstaf,
Scheurt sterke steden trots der vesten gordel af,
| |
| |
En uitgeleert, en zelfs gelukkig boven hope,
Het vrye Neêrlant maekt de krijgsschool van Europe.
Dan spelt zijn zangheldin den val van Agars maen,
't Zy 't moedig Kandiën de Turken heeft weerstaen,
Of dat de Raäb zwelt van die vervloekte lijken.
Of dat Serini weêr gaet met de zege strijken.
En Neerlant reis op reis hun dolle hoogmoet plet,
En steekt den bezem voor Algiers op 't hoog toppet.
't Zy dat hy, om het hart van eedlen angst benepen,
Den krijgsman daegt te velt, de zee bevloert met schepen,
En dreigt gantsch Kristenrijk den allerlaetsten slag,
Zoo 't rijk van Mahomet meer aengroeit in gezag,
En hy door Hongarye, en langs den Donau heenen
Geborsten, zijnen hengst hoort briesschen binnen Weenen.
Wat stort hy tranen op het lijk van Kandie uit,
Wanneer het eindlijk den aertsvyant valt ten buit!
Nu zingt hy David nae; en overal ervaren,
Past zijnen Citer op die koninglijke snaren.
Dan baldert zijn papier van buskruit, brant en moort,
Daer 't dondren van kanon en kogels wort gehoort.
Maer zijne zangnimf blinkt met onbevlekter stralen,
Als hy de vrede op haer triomfkoets in mag halen.
Zijn Lier is even schoon op alle stof gestelt.
Hy weet zelfs een Parnas te stichten aen de Belt.
De Noortstar hoort na hem, daerze uit des hemels transen
Haer licht met weerglans ziet op 't glas der yszee dansen.
De Wijssel schiet niet af, hy rolt maer na zijn wedd',
Wanneer hy Dantzich, en zijn vruchtbaerheit trompet.
Dan volgt hy op den trom den grooten Mars van Zweden,
Als die in Pruissen rukt, en Lijflant plat komt treden,
Verdrinkt het vruchtbaer velt van Wallachye in bloet,
En schent den Gotschen leeuw, gezwollen van zijn moet,
Op 's Keizers adelaer. de Rijn, dus fel besprongen,
Komt tegen zijne bron van dootschrik opgedrongen.
| |
| |
Welk een getijde van hartstochten, slag op slag,
Beroert den Schouburg, als hy voorkomt in den dagh!
En zonder weergaê siert die kroon der schoutonneelen
Met een kleinoot van meer dan dartig treurjuweelen.
Helt Palamedes, door doortrapte Ulysses haet,
En Kalchas schelmery beticht met lantverraet,
En overal gehoont, en deerelijk bestreden,
Komt op zijn ontschult trots, de doot in d'oogen treden.
Verwaende Lucifer, braveerende Gods magt,
Sleept al zijn muitgespan met zich in 's afgronts nacht.
De diamante spil des hemels schijnt haer pannen
Ontwrikt, als Michaël dien wrevlen komt verbannen,
Hem met den blixem en Gods wrake in d'oogen barnt,
En temt in eenen slag 't oproerige gestarnt.
Verlegen David vlucht in woestenyspelonken
Voor Absolon, die door verwaten weelde dronken,
Zijn eigen vader 't rijk doet ruimen met gewelt;
Maer die wort heerlijk, na zijn wrede doot herstelt.
Adonias, vergeefs van staetzucht aengedreven,
Geeft voor het outer, zelfs aen 's broeders zwaert het leven.
Het huis van Saul dat op zeven pijlers stont,
Gebroeders uit zijn stam, stort teffens in den gront.
De wraek van Samson, met het broeinest van zijn lokken
Aen 't groeyen, barst eens uit, na 't onverduldig wrokken,
Hy morzelt Dagons kerk op 't dodelijk geween
Van duizenden, en drukt haer grof geraemte in een.
De geile Kapito, door Neroos macht gesteven,
Verdrukt den Batavier, in ballingschap gedreven.
Nae Rome, rooft en moort, breekt Cezars out verbont,
En staeft een dwinglandye op Duitslants vryen gront.
Men doet den krijgsraed en een valsche vierschaer spannen;
Bataefsche broeders hier gedagvaert voor tierannen,
Verdadigen vergeefs hun onschult, daer de moort
Den eenen plet in 't bosch, terwijl zich d'ander voort
| |
| |
Geketent, als een staef, na Rome moet begeven,
Om daer voor Neroos troon te pleiten om zijn leven.
Een trits van speelen toont ons Josefs levens loop.
De kuil van Dothan stelt den jongeling te koop.
Egypte toetst hem, om d'onkuisheit te betomen,
Het hof toont d'uitkomst klaer van zijn verborgen dromen.
De Roos van Schotlant duikt voor Londens strenge bijl.
De Leeuw van Juda viert den kerkhont van de Nijl,
En grijzen Salomon gaet zoo de min ter harte,
Dat hy de wierook toe komt zwaeyen aen Astarte.
Vermetle Faëton ten zonnewagen op
Gestegen, en gevoert tot in des hemels top,
Roost nu het aerdrijk met zijn gloeiende gareelen,
Smelt dan de starren zelfs, die met verbrande keelen
Om aemtocht hijgen, steekt de regenboog in brant,
En zengt de Goden: tot Jupijn met strenge hant
Hem blixemt; daer hy uit de zonnekoets geklonken,
Van boven stort, en legt in d'Eridaen verdronken.
Het vrolijk Leenwendael zwemt in een volle zee
Van vreugde, op 't sluiten van de langgewenschte vree.
Maer springt mijn lijkgedicht hier buiten zijne palen,
'T is d'achting tot 's mans werk die my dus om doet dwalen.
Nu wacht hy eerst zijn loon in 't zalig zielenvelt,
Daer een doorluchte rey van dichtren hem verzelt.
Virgijl komt eerst, en voor al d'andren aengedrongen,
Om dat hy hem zoo kloek in 't duitsch heeft naegezongen,
Hy kan zich niet genoeg verzaden in 't gezicht
Des mans, die hem alleen gelijk is in gedicht.
De wrede ballingschap is Nazo nu vergeten:
Hy welkomt hem, als d'eer van Neêrlants hooftpoëeten.
De Getische oude tael blaest hem een yver in,
Om van het Neerduitsch mee het rechte pit en zin
Te weeten; en op welk een toon hy wist te zingen
Het godlijk werkstuk van zijn vormverwisselingen.
| |
| |
De venuzijner zwaen, meê om zijn komst te vreên,
Klapt vrolijk allebey zijn wieken tegeneen.
De Grieken willen meê niet wijken voor Latijnen,
Men zietze elk om het eerste in dat gedrang verschijnen.
Homeer, de vader, tast al blindling naer hem om.
Euripides staet op zijn goude vaerzen stom.
En Sofokles, wanneer Elektra raest van tooren,
Getuigt, dat hy zich zelfs, geen weergalm schijnt te hooren.
Zijn tijtgenoten, hier vergaert aen alle kant,
Omhelzen hem, en elk reikt hem de rechterhant.
Men ziet'er Spiegel weêr zijn' ouden vrient ontmoeten,
Met Roemer, en verheugt van Mander hem begroeten,
Met Koster, Viktorijn, en die den naem verdooft
Der dichtren zijner eeuw, de noit volprezen Hooft,
Hier is hy vrolijk in 't getal der heldezielen,
En nyt noch afgunst volgt hem vorder op de hielen.
'K zal dan voortaen niet meer u hangen op de zy,
En leeren uit uw mont den gront der dichtery;
Maer als een krekel, van den zomerdaeuw versteken,
Mijn leet beklagen, nu gy dus my zyt ontweken.
'K zal mijn Apol niet meer bezoeken, daer zyn geest
Niet langer schoeiende op een menschelyke leest,
Maer als geloutert, en van 't aerdsche stof ontslagen,
Op hare vleugels wiert ten starren ingedragen.
Gy sult my nimmer weêr vertellen, met wat vlyt
Gy 't overschot quaemt uit te woekren van uw tyt,
Noch met wat zucht gy by geleerden pleegt te leven.
Maer in uw dichten hebtge uw zelven best beschreven,
Die zijn getuigen van uw wysheit, en een blyk
Van 't vroom en kuisch gemoet, zich zelfs alom gelyk.
De huichlery heeft noit een scharper roê gevonden.
Elk woort gaf slagen, en de slagen wierden wonden;
En kon hy noch met zulk een geessel niet volstaen,
Dan moest'er de Harpoen en yzre Roskam aen.
| |
| |
Hy gaf d'onwetenheit, vervoert van eedlen tooren,
Dus meenigmael een klaeuw tot in het hart van vooren;
Maer edelmoedig, en steets even welgezint:
Hielt hy een minnaer van de dichtkunst voor zijn vrint.
'T was hem vermaekelijk de misslag aen te wijzen,
Maer hy had groter lust d'uitstekenthêen te prijzen.
Hy bluste noit de geest, al was hy niet voldaen,
(Want wie gelijkt hem?) maer hy stak met lust die aen.
Heel averechtsch als zy, die dodelijk verbolgen,
Om hun onmachtigheit en nijt de konst vervolgen,
Zulck een gebroet, 't welk als de rekels, die vervaert
Wegsluipende in hun hol met ingetrokken staert,
Geen edeler party het hooft zouw durven bieden,
Kon meê die grootste helt der dichtkunst niet ontvlieden,
Zoïl braveerde aldus Homeers vergoden toon.
Dus stak een Marsyas Apollo nae de kroon.
Maer wat de laster van zijn eeuwig werk kan zeggen,
'T is niet dan wiltzang, die zich zelfs komt wederleggen.
De schoone Cithereé heeft iets dat haer mismaekt,
Zoo by geval de schoen maer eens in 't dansen kraekt.
Hy heeft zijn letters met geen spietsen te verweeren,
Zy zijn gehert. niets kan zijn regimenten deeren.
'T is hier al gout, geen schuim. elk woort weegt hier een pont.
Dit 's een gebouw, gevest op onverwrikbren gront.
'T staet even pal, en ziet niets van zijn stant verdwijnen,
Al zoektmen 't onbeschaemt of listig t'ondermijnen;
Het loofwerk, kapiteel en buitenste sieraet,
Zy iemant in de weg, schoon nergens iets misstaet.
Men schreeuwe, als of men schier gebergten zouw verzetten,
Hier volgt hy in 't gebouw, noch in de roijing wetten,
Daer heeft de gevel zelfs een misstant, en de gront
Ontzinkt hem, en wat meer zweemt naer een gaeuwe vont,
Om in een schoon gelaet een sproet of vlek te zoeken.
Maer zet eens voet by 't stuk; en toont uit uwe boeken,
| |
| |
Waerge ergens tot dien top van glorie zijt geraekt,
Dat gy van Vondel maer een flaeuwe schaduw maekt.
Hy volgde 't rechte spoor der ouden, en met reden:
Want hy geen oorzaek vond om van een weg te treden,
Die effen, vol sieraet, en zonder doolpat leit
Naer Pindus, en geeft die hem treên, d'onsterflijkheit.
Hy was naeuwkeurig elks gedachten aen te hooren.
En noopte weder, op zijn beurt, hun geest met spooren,
Die hy vermetel, noch dier gunst onwaerdigh vont.
De grijze Chiron bont Achil dus aen zijn mont.
De groote Amilkar vormde aldus de teedre jaren
Van Hannibal, die door dat onderwijs ervaren,
Betoont heeft, dat hy niet vergeefs het had geleert.
Wanneer hy Rome hier in 't aengezicht trotseert.
Maer hy, ô grote ziel! die nu de hierarchyeu,
De starren, magten, en geduchte heerschappyen,
En serafinnen, net geschildert in 't verschiet;
Op uw geleerde blaên, van dichte by beziet,
Gy leeft nu in 't muzijk der hemelsche koraelen,
Daer lust het u het hart vol blijdschap op te halen,
En 't geenge in schaduw schreeft voorheenen, met uw oog,
In 't wezen te bezien, dwaelstarren, regenboog,
De hemelgordels, en de wisslende aengezichten
Der mane, met de zon, de bronaer aller lichten.
Van daer ziet gy gerust hun reukeloosheit aen,
Die hunne tanden in uw glorie durven slaen,
En uit een wanhoop, om oit tot dien top te stijgen,
U schenden, om voor 't minst aldus een naem te krijgen.
Daer triomfeert gy in het diamanten slot
Als een Jupijn, die met Salmoneus dolheit spot,
En hem, zoo drae 't hem lust dien hoogmoet te doen zinken,
Ten donderwagen met den blixem uit kan klinken.
O Rijn, geboortestroom des Dichters, die soo fier
Uw zilvre hoorens heeft gekroont met zijn laurier,
| |
| |
Die aengenamer vloeit langs 't velt van zijne blaêren,
Als daer gy bruisschend komt ten alpen uit gevaren;
Wiens helder stroomkristal zoo zuiver nergens blinkt,
Als daer gy stroomt met noit verderffelijken inkt.
Beny het niet, als gy langs Keulen af komt dalen,
Dat gy niet moogt met d'eer van zijne grafsteê pralen,
Gy hebt Erasmus lijk de Maze ontrukt, en kust
Dat heilige geraemt, daer 't noch te Bazel rust.
Zoo gingt gy voor: en schijnt het nu uw recht te krenken,
Dat u een ander eens het zelfde toe komt schenken,
En datmen op zijn tijt u 't ongelijk betaelt?
'T is eers genoeg dat gy met zijn geboorte praelt.
Want schoon hem Keulen eerst heeft in haer schoot ontfangen,
Het Y was evenwel zijn uiterste verlangen:
Dat heeft hem opgevoet, en aen dien rijken gront
Gaf hem de zanggodin den honing in den mont.
'T is waer, gy hebt hem eerst zien snakken nae het leven,
Maer 't is hem waerlijk' aen den Ystroom eerst gegeven;
Die zal zijn dierbare asch ook houden aen zijn vloet,
En als hy Amsterdam in 't heenestroomen groet,
Steets wenschen (nu hy mag het overschot bewaren
Van zulken man) dat hem geen grafzerk mag bezwaren,
En d'aerde licht valle aen 't gebeente, daer het wacht
Een eindelozen dagh uit zulk een langen nacht.
Wat grafgewelf zal ik den Aertspoëet nu bouwen?
Waer vinde ik volk, om al het marmer uit te houwen?
Want stichte ik hem nae zijn verdienste en naem een graf,
Gelijk hy levende reets aen zich zelven gaf,
'T geen met de grootheit van zijn faem zoude evenaren,
Zoo moest het rusten op twee trotse pronkpilaren,
Kolossen niet van erts gevormt, noch door de hant
Geklonken, maer gegroeit uit eeuwig diamant.
'T zouw van de noortpool af tot aen de zuidas raken,
En al de weerelt dus dien man zijn grafsteê maeken,
| |
| |
En Febus overal hem groeten, daer hy 't hooft
Ter kimme uitsteekt, en daer hy weer zijn fakkel dooft.
Zoo lang men Neêrduitsch dicht verstaet, en hout in waerde,
Zal meer en meer zijn lof zich spreyen over d'aerde.
|
|
Auteursrechtvrij