Sûnder garânsje

35.

De besite, post en en blommen bleaune kommen. En de telefoantsjes. Aardige, minder aardige, opmonterjende en ôfmêdzjende. Hilda hie der gjin idee fan hoe faak se itselde al ferteld hie. Elk dy't foar it earst belle woe it hiele ferhaal fan it begjin ôf oan hearre. ‘Fielst soks oankommen? Wêr fernimst oan datst it hast? Fielst dy wurch of sa?’

‘Nee, ik fielde my alhiel net wurch.’

‘Dat sizze se oars altyd al: Ast dy wurch fielst is it kweaaardich.’

‘Dat is dus net wier, Minke.’ Diskear wie it Minke, dy't op 'e hichte brocht wurde woe.

‘Nee, hen? Dus do ûntdutst it tafallich. Ik doch geregeld sels in boarstûndersyk. Diesto dat net? Nee? Dêr hast it al. Hiest it no mar wol dien, dan hiest der op 'e tiid by west. O, do wiest der noch wol op 'e tiid by? Ik wist it net fan dy, mar tafallich trof ik Femke juster yn 'e stêd en dy fertelde it. Bern, wat waard ik kjel.’

Hilda suchte. Dat hie se ek al faker heard. Elk waard kjel en elk woe witte hoe't it gie yn 'e praktyk, woe de garânsje dat se it sels net ûnder de lea hie, want dat spile bot mei, wie se no wol achter. As it tichter yn 'e buert kaam waard elk bang en woe troch har as ‘insider’ gerêststeld wurde.

‘Femke fertelde my datst te bestrieljen giest. Hoe faak moat dat?’

‘Fiifentritich kear.’

‘Alle dagen?’

‘Alle dagen.’

[p. 134]

‘Fernimst dêr wat fan? Docht it sear of sa?’

‘Nee neat.’

‘En wurdst ek net keal? In frou by ús út 'e buorren hat it ek hân en dy hat moannen mei in holdoekje op rûn, dy wie alhiel keal.’

‘Dan hie dy wat oars, by boarstkanker wurdst net keal.’

‘Ik ken ek ien dy krige in hiele tsjokke earm. Lymfeoedeem hjit dat. By har hiene se de lymfeklieren fuorthelle. By dy ek?’

‘Ja.’

‘En do hast gjin tsjokke earm?’

‘Nee.’

‘Hast dat program lêsten sjoen yn “AVRO's Servicesalon”? Dêr fertelden se dat de helte fan 'e froulju dy't in boarstkankeroperaasje ûndergien ha, lymfe-oedeem krije kin. Se lieten froulju sjen mei ferskuorrend opsette earms, troch opheaping fan lymfefocht. Ik mei altyd wol graach nei sokke programs sjen, stekst der in soad fan op. En dit ynteressearre my ekstra, om't in kunde fan my dêr ek lêst fan hat. Dy rint altyd mei de hân by de seintuur yn, foar steun. En dy kin neat mei dy earm. Dy hat der te lang mei omrûn en no kin der neat mear oan dien wurde. Der is in lanlike wurkgroep dy't har ynset foar de foarljochting op dat mêd. Se wize de lju dy't in boarstoperaasje hân ha der benammen op om in lymfescan meitsje te litten, dan kinne se sjen oft der wat is. Ha se dy dat wol ferteld?’

‘Wol 'k net leauwe.’

‘Soest foar alle wissichheid dochs mar net ris sa'n scan meitsje litte? Dan kinst it miskien tefoaren komme. Meist dyn earm net ekstra belêste, net swier tille en oeren achterelkoar breidzje, seine se yn dat program.’

‘Dat wit ik.’

‘Is it dyn rjochterearm?’

‘Ja, mar ik kin in hiel soad ek wol links.’

‘En do forsearrest neat? Ik ken dy wol in bytsje.’

‘Minke leau my no mar, ik rêd my wol.’

[p. 135]

‘No ja, ik tink ik wol dy al warskôgje. Der wiene sokke skrinende gefallen yn dat program. Kinst der oan operearre wurde, ik wit net mear krekt hoe't se dat neamden, mar dêr wiene lange wachtlisten foar.’

Minke gong noch even op it ûnderwerp troch. Hilda harke wol, mar tocht tagelyk oan oare dingen. Minke kaam mei lymfe-oedeem, Anny juster mei it advys tidens de bestrielingskuer foaral gjin drank te nimmen, om't sy ien koe dy't dat dien hie en dêr ferskriklik beroerd fan wurden wie. Hil hie it der ferline wike oer hân dat immen dy't it hân hie noait wer yn 'e sinne mocht en har tagelyk ek mar even útlein hoe't it siet mei it tinner wurden fan de oazonlaach en dat nei har idee oer safolle jier nimmen mear yn 'e sinne koe, sûnder kanker te krijen. No wie Hil fan natuere net botte optimistysk dat dat moast men derby yn kalkulearje.

En dan Wymenga juster, dy aaklike keardel. ‘Hoe giet it mei jo frou Wiersma?’ Hy hie har oansjoen en doe wiene syn eagen earst oer it iene en doe oer it oare boarst gien, taksearjend, sit der noch wat of net? Se hie him wol smoare kinnen.

Njonken de lichaamlike wie de psychyske kant der ek noch. Ek dêr wiene eksperts yn. Wys hie har útlein dat kanker in sykte fan 'e persoanlikheidsstruktuer wie. De kankerpasjint wie typysk immen dy't himsels opfriet, syn emoasjes ferkrong en syn seksuele en gewelddiedige ympulsen ûnderdrukte. En har oansjoen mei in gesicht fan: Dat hie 'k altyd al fan dy tocht. En dan de ‘klassikers’ dy't yn hast alle petearen opdûkten: ‘Moatst der foar fjochtsje fanke’, en ‘Ast de kop hingje litst bist ferlern’. Tachtich kear, hûnderttachtich kear! Se hiene har ek ferteld dat as immen der fleurich ûnder bleau, dat de helte fan it genêzingsproses al wie. Se moast net pikerje, dat wie net goed, se moast der ek net te bot oan tinke, se moast der wòl oer prate want opkropje wie ek net goed. Se moast kontakt sykje mei oaren dy't it ek hiene, har oanslute by sa'n praatgroep, se moast

[p. 136]

besykje har libben gewoan wer op te pakken, se moast der út gean, de moaie natuer yn, fytse, kuierje, dat holp. Dat de natuer yn novimber jin hartstikke tryst makke stiene se sa gau net by stil. Se moast ekstra rêst nimme om't troch de bestrieling ek goede sellen skansearre waarden en der net genôch reade bloedlichemkes oanmakke waarden en dêrtroch wurgens ûntstie. En se moast benammen dingen dwaan dy't har ûntspanden, dêr't se nocht oan hie. O ja, dat foaral Hilda! En dat wie no krekt it punt: dy wiene der net! Se hie nergens nocht oan. Nèrgens!

Lang nei't se it petear mei Minke beëinige hie siet se stil foar har út te sjen. As se net wist dat it aardich bedoeld wie, dat al dy riejouwings út goederbêst jûn waarden en dat in soad lju der mei oan wiene wàt se no krekt al of net tsjin har sizze moasten, dan hie se al lang de telefoan net mear opnommen en de doar net mear iependien. Dat wiè it no krekt. De minsken hiene net yn 'e gaten dat se har mei al dy ûnheilsboadskippen deasenuwachtich makken. Want ek al wist se dat se de ferhalen net altyd serieus nimme koe, der bleau wat fan hingjen. Se wie ommers noch sa labyl as de pest. Siet se no al net de iene earm mei de oare te ferlykjen oft dy ek tsjokker wie? Dat hie Minke der al mei berikt, al prakkesearre se net oer in scan. Se lei de hannen neistelkoar op 'e skurte, beseach de polsen, besocht oft se de ringen noch ôfkrije koe en net earder as dat se sels konstatearre dat der neat te sjen wie, wie se der gerêst op.

Se seach op 'e klok, healwei twaen noch mar, hoe krige se de dei wer om? Dingen dwaan dy't har ûntspanden, seine se, dêr't se nocht oan hie. Dy wiene der net. Net mear. Kaam se earder altyd tiid te koart om't se fan alles yn 'e akte hie, no die se neat en woe se neat en seach se nergens it nut fan yn. ‘Begjin in trui te breidzjen,’ hie Line skreaun. Dy ried hie se opfolge. Der lei noch in trui foar Selma dêr't se foar't se siik waard mei út ein set wie. Tsien priemmen lang hie se har ôffrege wat nut oft

[p. 137]

it hie safolle tiid yn ien trui te stekken, wylst se folle makliker ien keapje koe. De brot kaam wer oan 'e kant. Borduerje of naaie, wat doel hie it? As se der neat oan fûn, wêrom soe se dan al dy muoite dwaan? Lêze dan? Woe ek net. Se koe gewoan de konsintraasje net opbringe. Op 'e earste side seach se der al tsjinoan har alhiel yn 'e romanfigueren ynlibje te moatten. As it no moast, mar sy hoegde ommers net? No dan. ‘Sa reagearret immen dy't oerspand is, of depressyf,’ hie in goede freon sein. ‘Depressiviteit en sliepstoarnissen hearre byelkoar. Ik ha itselde hân, ik hie ek nergens mear nocht oan en frege my ôf oft it libben oait wer sin krije soe. Witste Hilda, do moatst troch in djippe delling, mar der komme wer oare tiden. Sa gau ast wer genietsje kinst fan lytse dinkjes, wat hiel simpels, in teepot op in ljochtsje, in konsert op 'e radio, dan bist op 'e goede wei. En dy tiid komt, leau my.’

Soe it? It like har folslein ûnmooglik.