Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
AuteursrechtvrijVerzen op de Afbeeldinge van Gerrit de Jong.
Des Lands welvaert,, moet sijn bewaerd,, by den getrouwen,
Die aen elken kant,, voor't Vaderland,, haer trou bewijsen,
Daermen in't begin,, sonder gewin,, op mogten bouwen,
Sulk een men plag,, DIE NOCH TOESAG,, loflijk te prijsen.
Ga naar margenoot+Pieter Bor verhaeld in sijn dertiende Boek vande Nederlandsche Oorlogen eenen greep der kloekheyd van desen onsen Gerrit de Iong in de monsteringe van sijn volk door Jonker Gijsbrecht van Duvenvoorde, Here van Opdam, etc. ende Jonker Alexander van Tellicht, binnen Wachtendonk voorgevallen. Hy seyd: Binnen Wachtendonk lagen Ga naar margenoot* de Vaendelen vande Hopluyden Koenraed van Steenwijk, ende Gerrit de Ionge. Hier soudense weynig moeyten gehad hebben so de gemeen zoldaeten van den voornoemden Stockum niet opgerockend en waren geworden. [dese Overste Stockum lag binnen Venlo, wiens zoldaeten sich niet en wilden laten monsteren, nochte den nieuwen eed doen.] Naer groote moeijten is ten lesten de muyterije gecesseerd ende dat deur een praktijke van Hopman Gerrit de Ionge, de welke sijn uyterste devoir dede om sijn volk te induceren haer te laten monsteren, ende eed doen, dan sy en wilden ganschelijk daer toe niet verstaen. So | |
[pagina 333]
| |
seyde hy ten lesten tegen sijn Vaendrig, dat hy hem soude volgen na de Kerke, daer toe hy seyde bereyd te wesen, de Luytenant, Sergeanten, ende andere Bevelhebbers volgden hem al t'samen, de gemeen zoldaeten bleven op de Merkt staen, ende en wilden niet gemonsterd wesen. Hy sijn Bevelhebbers inde Kerke gebragt hebbende, daer de Commissarisen ende Magistraeten waren, ging wederom by de zoldaeten, seggende: dat dewijle sy hen Vaendel datze besworen hadden nu verlieten, dat hyse als muytmakers ende meenedige sonder geld ende paspoort soude doen kaszeren, ten ware sy hen noch metter daed lieten monsteren. Sy dit horende, liepen gelijker-hand met eenen loop elk om seerste naer de Kerke, alwaer sy den artykels-brief besworen, ende sich lieten monsteren, ontfangende mede een halve maend aen gelde op de hand, gelijk ook het Vaendel van Koenraed van Steenwijk. Gerrit de Iong, van Haerlem, in't Beleg der Stad Haerlem Kapiteyn van eene Galeije op't Haerlemmer Meyr. Werd Gouverneur der Stad Lochum, de welke by sijnen tijd vanden Prinze van Parma door Franzoys Verdugo werde belegerd, ende van den Prinze van Oranjen door Philips Grave van Hohenlo ontzet inden jare 1582. Na werd hy tot het Gouvernement van Knodsenburg gevoorderd, dat inden jare 1591. gedurende sijn Gouvernement mede van den Prinze van Parma werd belegerd, ende van den Grave Mauritz van Naszou desgelijkx ontzet, ende verlost. Eyndelijk is hy Gouverneur van Schenken-Schanze geworden, ende aldaer gestorven den 27. Sept. 1595. Sijn Sonen hebben ook sich altijds vroom gedragen,Ga naar margenoot+
En op het schoon patroon huns Vaders 'toog geslagen,
En mee hun eer en eed als Hopluy wel betracht,
En inden dienst van't land hun leven toegebragt.
Daer was ook noch een Iong, uyt and're stam gesproten,Ga naar margenoot+
Niet meerder wel van naem, maer meerder by de groten,
Dien Ga naar margenoot* Willem van Nassou om sijne trou voor 'tland
Om sijne vromicheyd verkoos tot Luytenant.
Wanneer die groote slag van Vlaend'ren werd geslagen,
So was hy ook in't veld, en heeft sich kloek gedragen,
En 'tlijf daer uyt gehaeld, en heel daer afgebragt,
En heeft so voor als na wel op sijn eed gedacht.
Ik vind ook een Niklaes van Haerlem in het soekenGa naar margenoot+
En't lesen van't verhael van onse Daden-boeken,
Een dapper Kapiteyn, die met geringe magt
En kleyne hulp de Stad van Haszelt heeft verkragt.
Pieter Bor in het 17. Boek vande Nederlandsche Oorlogen. Ga naar margenoot* Den 26. Octob. hebben Hopman Krom van Steenwijk, Wolfer van | |
[pagina 334]
| |
Doorn, ende Niklaes van Haerlem, elkx ontrent 50. zoldaeten sterk wesende, komende van Swarte-Sluys, de Stad van Haszelt in Overijszel, des morgens in't opsluyten der poorte, met verrasschinge ingenomen, niet dan vier ofte vijf gewond werdende. Sy hebben enige huysen geplonderd, ende de beelden inder Kerke geslagen, ende daer doen predicken de Gereformeerde Religie.
Ga naar margenoot+Maer laet ik, ô van Dijk! mij eens tot dij gaen keren,
En met dijn waerden naem mijn slecht gedicht vereren.
Wat waert gy al een man in dijnen jongen tijd,
En vocht hier op het Meyr so meen'gen harden strijd!
So sijt gy ook den Prinz te paerde nagereden,
En hebt als Ruyter me voor 'tVaderland gestreden.
Na werd gy door verdienst van dijnen helden-moed
Van ruyter en zoldaet een Luytenant te voet:
En daer na Kapiteyn. O Haerlemsch Held! sy leven
Sy leven noch die dij getuygenisze geven
Van dijnen vroomen aerd, van dijne dapperheyd,
Van dijne trouwe sorg, en mannelijk beleyd.
Dies sijt gy te Blockzijl tot Commandeur verheven,
En hebt veel boomen doe van daer dijn Stad gegeven,
Waer van een Boschken werd met dijn geboomt bepoot,
Wanneer ons Bosch hier weer beplant werd, en vergroot.
Dus werd gy ook met recht tot eenen der Majooren
T'Oostende in't beleg voor and'ren uytverkoren:
Daer hebt gy dijnen tijd tot meermael uytgehard,
Als ook die goede Stad ten hoogsten was benard.
Hoe dickwils sijt gy daer den vijand inde ogen
Hoe dickwils op de wal met dapp'ren lust getogen,
En maekte 'tvolk een moed? Na kreegt gy Creveceur
Ten rechten tot een loon, en sterft daer Gouverneur.
Nikolaes Goriszen van Dijk, van Haerlem, met onsen krijg een krijgsman opgewaszen, ende van slecht zoldaet tot Kapiteyn door sijne verdiensten opgeklommen, een der vier Majooren inde Belegeringe van Oostende, ende na tot het Gouvernement van Creveceur voordgetrocken, ende aldaer gestorven den 14. April 1616. oud 69 jaeren, ende alhier in't Noordoosten van de Groote Kerke by sijne voorouderen begraven, alwaer sijn wapen ende geweer boven sijn graf is opgehangen.
Ga naar margenoot+So kan ik dij, de VVael, hier mede niet vergeten,
Ook aen't Gouvernement van Creveceur geseten,
Een moedig Kapiteyn, die mee door meen'ge daed
Met recht geklommen waert tot desen hoogen staet.
| |
[pagina 335]
| |
Noch dij ook vander Leur, een krijgsman al dijn leven,Ga naar margenoot+
En tot een Kapiteyn van slecht zoldaet verheven.
Door dijnen kloeken moed, en menig dapper feyt.
Oostende nam dij weg als hier dijn Graf-schrijft seyd.
MEMORIAE SACRVM.
Arma puer gessi primis inglorius annis,
Sed peperit nomen dextra fidesque mihi:
Lustra decem implevi dux & virtute tribunus.
Glorior Oostendae sic potuisse mori.
Ik heb den krijg gevolgd in't bloeijen van mijn leven,
Mijn kloekheyd heeft mijn eer, en't Hopmans ampt gegeven,
Ik leefde tot der tijd ik vijftig jaeren schreef.
En roem mij hier in ook dat ik t'Oostende bleef.
ICTVS TORMENTO AENEO OCCVBVIT AN. Tumulum marito condidi quo jam tegor, unâ sub urnâ conjuges quiescimus, miscemus ossa, mixtus est cineri cinis. Haec summa lex est. Funeri si quis tamen amor superstes quaeret in coelo locum. ANNO 1602. Wat heeft van Paend'ren ook een grooten naem verworven,Ga naar margenoot+
Die voor het Vaderland in wap'nen is gestorven,
Ga naar margenoot*Wanneer hy met sijn bloed de Schanz van Dov'ren kocht,
Ga naar margenoot†Als haer de vijand heeft bestookt, en aengesocht?
Verschoonde doe sijn Soon sijn lijf ook en sijn leven?Ga naar margenoot+
Hy werde swaer gewond, ja was by na gebleven:
So droeg hy't vaendel na door sijne trouwe daed,
En sterf in dienst van't land, en sterf in sulken staet.
Wat toef ik van den naem van Caesar te gewagen,Ga naar margenoot+
Die niet vergefelijk dien naem en heeft gedragen,
Een Held als Cesar was, een kloek en dapper man,
Gelijk Oostende dat genoeg getuygen kan.
Heeft Caesar ook, sijn Soon, den vijand oyt geweken?Ga naar margenoot+
Laet dat Oostende mee, laet dat de vijand spreken:
| |
[pagina 336]
| |
Hy was sijn Vaders hulp, hy was sijn Luytenant,
Hy was genoegzaem daer sijns Vaders rechterhand.
Ook is hy in het veld met Mansfeld afgetogen,
Die als een blixem quam veel landen doorgevlogen.
Na werd hy hier te land Geweldig Generael.
'Tis recht dan dat ik hem ter eren hier verhael.
Hoe kan de waerde naem van dit geslacht versterven,
Wanneer de Sonen t'saem des Vaders vroomheyd erven?
Ga naar margenoot+So is Ieronymus geen minder Held ook mee,
En is noch Ga naar margenoot* Kapiteyn in sijnes Vaders stee.
Ga naar margenoot+Komt ook Kalantius, die uyt de Nederlanden
Met onse vloten toogt na d'Africaensche stranden,
En op't Guineesche fort sijt Admirael geweest,
En van dijn vijand daer geacht, en ook gevreesd.
Ga naar margenoot+Waer blijf ik hier so lang met onsen Iakob Lijken,
Die meer van vechten wist dan van het seyl te strijken,
En voor den vijand so in Barbarijen bleef?
'Tis billijk datmen hem sijn plaetz en ere geef.
Ga naar margenoot+Ook moet ik Amelroy in mijn gedicht vervaten,
En sijnen roem alhier niet onverhandeld laten,
En meen'ge vroome daed, die sijn trouwe hand
Wel-eer, en noch bewijst, voor ons, en 'tVaderland.
Hy heeft sijn besten tijd in onsen krijg versleten,
En zedert het gebruyk der wap'nen wel geweten:
Wanneer de Spaensche magt Oostende vast besloot,
So was hy daer zoldaet in't midden van de dood.
Na werd hy Kapiteyn van Ga naar margenoot† burgers en zoldaeten,
Tot dienst van onse Stad, tot dienst van onse Staeten,
En lag tot Ga naar margenoot‡ twemael toe in een beslote Stad,
En daer de vijand juyst het oog geslagen had.
Hoe dapper dat hy sich te Bergen heeft gedragen,
En met den vijand daer selfs vuyst aen vuyst geslagen,
Is alleman bekend, en quam ons wel ter oor.
Breda bleef onbestormd, en daer en viel niet voor.
Na lag hy inde Graef. Men moet geen Helden vieren,
De vroomste liggen best in't heetste der frontieren.
Ga naar margenoot*Nu is hy weer daer heen op sijnen ouden tocht.
So word sijn trouwicheyd en vromicheyd versocht!
En als hy in den Herfst, en 'tkorten van de dagen,
Als 'tleger 'tveld verlaet, word van sijn dienst ontslagen,
En hier in onse Stad by winter-tijd verkeerd,
So word hy met het ampt van Twede-Schout vereerd.
Maer komt hier eyndelijk met uwe waerde namen
Gy Kapiteynen meer en Helden al te samen,
| |
[pagina 337]
| |
Die voor het Vaderland oyt streed, en nu noch strijd,
En onse steen beschermt, of onse see bevrijd.
|
|