Nederlands displegtigheden. Tweede deel

[p. 88]

Kapittel VI.

De ingestelde dronk, ter eere van Sint Maarte, in de Nederlanden, enz.

[i. In het voorgaande Hoofdstuk reeds aangetoond zynde, dat het onder de oude Noordse volken de gewoonte was bekers in te stellen, en te drinken, ter eere van afgestorvene Heiligen, schynt het niet ondienstig dit hier in 't byzonder aan te toonen ten opzigte van de Nederlanden, en ter dezer gelegenheid te verhaalen, dat in deze Landen een gebruik is geweest een dronk te doen, ter eere van St. Martyn.]

ii. Deze Martyn, of Maarte, is geweest Bisschop van Tours, geleefd hebbende in, en ontrent het jaar 386, onder den Keizer Valentiaan, en Paus Siricius; als blykt uit de schriften van Sulpitius Severus zynen leerling, Baronius, Zurius, en andere Schryveren van de Roomse Kerk: De dag van den voors. Martyn werd gevierd op den 11 van Slagtmaand. Hy

[p. 89]

was de Patroon, of bescherm-Heilig van de Domkerk van Uitrecht, en des geheelen Bisdoms, en daarom de eerste, en opperste der hoog-geëerde geestelyke Kerk-voorstanderen dezes lands. [v. Moreri.]

iii. En 't is aanmerkelyk, dat dit drinkgebruik zoo bekend, en algemeen was, dat het aanleiding heeft gegeven aan de looze geestelykheid, en geweetens onderzoekeren de Nederlanden, om, onder andere zeer meenigvuldige listige vragen, en verstrikkingen, hier aan te toetsen de gewaande regtzinnigheid der eenvoudige Kristenen, en of ze ook niet in eenige de minste, en geringste deelen waren afgeweken van de stellingen, en gevoelens van de Roomse Kerk: want deze Kettermeesters vraagden, onder zeer vele andere vraagen, aan ^* de menschen,

* Deze, en veele diergelyke vraagen wierden gedaan, allermeest aan zoodanigen, die verdagt waren, dat ze het gevoelen van Pieter Waldo, gekant tegen het bygeloof der Roomse Kerk, en in het midden van de 12de eeuw uit Vrankryk, met de Vaudoisen, in de Nederlanden gevlugt, mogten toegedaan zyn. Ten welker onderzoek de Dominikaanen hier te Lande zyn gezonden, als strenge Kettermeesters, die ten dien einde zig van zeker Formulier van ontelbaare vraagen bedienden, en dus het voorspel van de naderhand ingevoerde Inquisitie, ten toneele der Nederlanden, begonden te spelen. Welke zaken, en het voors. Formulier, in 't breede te zien zyn by Boxhorn, Nederlandse Hist. 2. b. bladz. 14. enz.

[p. 90]

van afval betigt: ‘Zegt de loutere waarheid: Gelooft gy niet, dat de Heilige Martyn is zalig geworden, ende zyn ziel thans is in het Koninkryk der Hemelen? Wilt gy wel drinken in den naam, en ter gedagtenis van Sinte Maarten? [Kunt gy eenige liedekens van God, ofte zyne H. Moeder, enz. Wilt gy wel van ganser herten afstand doen van uwe doolingen, ende u afscheiden van de Ketters, en geen gemeenschap met haar houden? Zweert dan hier over aldus: Ik N. N. zweere, enz.’ Als in het breede te zien is by den Hoogleeraar Markus Zuerius Boxhorn, in zyne Nederlandse Historie.]

iv. Dog, alhoewel de zelve Boxhorn deze gewoonte ouder maakt, als het jaar

[p. 91]

1200, zoo derven wy evenwel de zelve tot zoo hoogen ouderdom, in welke nog eerder de eenvoud, dan een voorspel van de Inquisitie ^† plaats had, naauwelyks brengen, nogtans niet willende dezen Hoogleeraar tegenspreken, te meer, om dat de tydsverzekeringen, en bescheiden in dit opzigt aan de nakomelingen niet genoegzaam voldoende schynen.

[v. En gelyk men dus in Nederland dronk ter eere, en gedagtenis van Sint Maarten, zoo dronk men aldaar, en byzonder in Holland, ter eere van Sinte Geertrui, een dronk, genaamd, St. Geerte Minne, waar van in 't vervolg breeder.]

† Dien 't lust desaangaande in 't byzonder, en naauwkeuriger onderzoek te doen, dan dit bestek vereist, zie Ph. a Limborch hist. inquis. &c. en, vooral, zoo hy de Latynse Taal onkundig is, de Historie der Reformatie van G. Brand, en de Beschryving der Waldensen, vergeleken met de Historie der Inquisitie, beide onlangs uitgegeven in Levensbeschryving van beroemde, en geleerde Mannen, enz. bet. I. Stuk No. II. en III.