Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
Auteursrechtvrij
[pagina 35]
| |
nis, zoowel als die van Geraert van Velsen. ‘Het tooneel is op ende om het Huys te Muyden’. Spelling als die van Granida, zie bl. 16].
Geeraerdt van Velzen. Schildknaep.
Geer.
Mijn paerdt staet by de brug, vast aen de teughelsnoeren,
Men doe 't terstondt gherakGa naar voetnoot1 met havenenGa naar voetnoot2 en voêren,
Eer het de kouwd bevang.
Sc.
Met blijdschap ik aenschouw
Vw' wederkomst mijn Heer. hoe is 't vergaen?
Ge.
De wouw
Plagh eens de schrik te zijn van kiekens mak, en duyven.
Ghekeert is 't, en hy zelf benagheldt in de kluyven
Van moedigher gediert.
Schild.
Wat, is de Graef in 't net?
Geer.
Hy is ghevangen; en zal hier haest wezen, met
De schaer van Edelliên en Heeren bondtgenooten,
Hem voerend' ordentlijk: ik koom voor uyt ghestooten
Met volle ren, om deez' gheschiedenis bewust
Te maeken, aen mijn' Vrouw. Waer is zy?
Sc.
Z'is te rust.
Geer.
Ik gae ter kamerwaert. Ontwaek mijn uytverkore,
Geeraerdt van Velzen. Machtelt van Velzen.
Mach.
Oyme. Wie wekt my? o mijn Heere welgebore'.
Mijn Troost zijt welkoom. Maer, dus in de naere nacht
Mijn trouwe Bruydegoom, en waert ghy niet verwacht.
Wat komt ghy met ghevaer, door duysternis gereden?
* *
Geer.
Verandert is het met den VrouwenschenderGa naar voetnoot3 nu:
Ghevangen is hy, die te dwinghen plagh voor dezen,
Ma.
Van hoe veel quaedts, helaes! zal ik al oorzaek wezen!
Geer.
Misschien ook van veel goedts: indien de Prinssen prat
Zich spieg'len willen maer. zy moghen leeren, dat
Geen man het recht ontwast. Die schrik van onderzaeten,
Die onlanks hield voor spel, te hoonen bey de staeten
Den adel, en de steên: met smaedigh onbescheydt,
Te tergen 's Ridderschaps waerdy en achtbaerheydt:
Is een ghevangen man. De Dwingelandt nu leere,
Wien hy onzuyver heeft verreukeloost zijn eere.
| |
[pagina 36]
| |
Geeft u ter venster: en verzaedt met wraek den gheest.
Hy komt terstond.
Mac.
Ach, wraek geen schennis en geneest!
G.
Men zal hem, dat hy proef, wat leedt is, leedt toe drijven.
M.
Ach nimmer moet ghy in leedt doen zijn meester blijven,
G.
De smaek van 't leedt zal hem doen leedtdoens lust vergaen.
M.
Dat hoord' ik liever, dan zaegh zijn' ellenden aen.
G.
Goedt is die 't quaedt verdraeght, en weldaedt weet te loonen,
Maer, wie met dank, en wraek van beyds zich dapper toonen
Kan vriendt en vyandt, leeft doorluchtigh en vermaerdt.
M.
't Doorluchtigh leven zy my nimmer zoo veel waerdt.
G.
Tijdt is het, vindt ghy 't goedt om vensterwaert te poogen.
M.
Ach! neen, geen grooter schrik en weet ik voor mijn' oogē;
Die, om hem noyt ghehadt te hebben in 't ghezicht,
Zoo gaeren zouden, (laas!) verwenschen 't lieve licht,
En konnen in gheen' schijnGa naar voetnoot4 hem aenzien met vernoeghen.
G.
Maer luyster. 'k hoor ghewagh en gae my derwaerts voegē.
M.
God gheve dat ghy u ten besten mooght beraên.
Geeraerdt van Velzen, Graeve Floris [geboeid, een handschoen in den mond], Gijsbert van Amstel, Harman van Woerden.
Har.
Vw hooghe spronghen zijn, Heer meester, nu ghedaen.
Ghy zult nae dezen tijdt, der voeren niet meer drijvenGa naar voetnoot5.
In onzer handt is 't, u te spaeren of t'ontlijven.
Geer.
't Is daer ghekomen toe, dat ghy vervloeken zult
En uur en stondt, toen werdt verdicht de valsche schuldt,
Tot mijnes broeders last, en 't trouwloos lakGa naar voetnoot6 geweven,
't Welk ghy hem op den hals deed' werpen, om, nae 't leven
Hem smaedelijk ontrooft, uw klaeuwen klem van bloedt,
Met holle gierigheidt, te slaen in 't wettigh goedt.
Verrader eerloos, streepGa naar voetnoot7 en schandtvlek aller grooten.
Gijs.
Onzaelghe Prins, hoe ver heeft moedwil u verstooten
Van d'eedle gloory, daer ghy toe gheroepen waert,
Door hooghgheboorenheidt, en door den vroomen aerdt,
En 't vorstelijk gheluk van staetlijk' overouwderen:
Die tot pylaeren van 's lands welvaert, uwe schouwderen
| |
[pagina 37]
| |
Verkooren hadden, en u inder handt ghebreydt
Den erffelijken toom, om, met rechtvaerdigheydt,
Te stieren volken trots; die tot verheve troone
V hadden opghevoert; van waer uw deughd ten toone
Moght, (nevens 't loon bezet in een vernoeghd ghemoedt)
Van yder zijn aenschouwt, en loffelijk begroet.
Belooninghen dus hoogh en hebben niet vermoghen
V 't hart te trekken, nocht gheneghentheidt gheboghen
Tot weldoen, door het welk zoo tallelooz een tal
BedeghenGa naar voetnoot8 zoude zijn, en vry van ongheval.
In steede van uw Graeflijk hulzel te verlaeden,
Met deze peerlen, zoo minlokkende sieraden,
Hebt ghy u zelven (laes!) een' vuylen hoedt, besmet
Met ongherechtigheidt, op 't reukloos hoofdt ghezet,
Verdoemende den geen', dien vry sprak uw ghewisse;
Maer wie daer op den mondt klopt den ghetuyghenisse
Zijns eyghenen ghemoeds, verdelght, met onbescheydt,
Het leven van de ziel, dat is de reedlijkheidt.
[Harman:]
* * *
Nu trekt den Dwingheland de handtschoe uyt den monde:
Wat wil hy zeggen?
Gijs.
Welk' uytvluchten dicht uw geest?
Flo.
Ghy Heeren, ben ik niet u wettigh Vorst?
Har.
gheweest!
* * *
Graaf Floris
[in den kerker]:
Wat is de mijn' een val? hoe ver ben ik versmeten!
Op gist'ren zat ik hoogh, verzelschapt met de pracht
Des Priesterdoms verwaent, en Heeren groot van maght;
In 't schoone midden van den drang der eed'le scharen;
Omringelt met den stoet van lijfwacht, en dienaren;
Als een vermooghen Vorst, en van dit vrye landt
d'Vytsteekenste persoon: en zoud deez' gulden bandt,
Die niet dan Graeflijk hayr ghewoon is te verschuylen,
Met meenigh Koninks kroon noodGa naar voetnoot9 hebben willen ruylen.
Nu leg ik als verslenst, van yder te versmaên,
Onwaardelijk gheboeyt, en op mijn' hals ghevaên:
Des ik my zelven 't hooft, van troosteloosheidt, plonder.
In een', in eenen dagh, ben ik gheworpen t'onder:
En is verdweenen heel mijn gloory klaar, ghelijk
| |
[pagina 38]
| |
Als van den hemel valt de sneeuw, en smelt in 't slijk.
Gaet heen, vertrouwt het luk. My, dien, met feestigh groeten,
De morghen annebad, en d'avondt trad met voeten.
Maer hoe doch? Ay ik dool, mijn scheut begon veel eer.
Aen 't vallen was ik lang, maer gist'ren quam ik neêr.
O vlaeyster vyandin, toen ghy 't onlijdzaem razen,
Met giftigh' ooghen, my ten aedren in quaemt blazen,
Dat greep my aen, ghelijk, door de ghebete wondt,
Zijn' schennis schiet het schuym van eenen dullen hondt,
En onghenadigh woedt op al de leên verwonnen.
Toen stiet mijn luk zijn kruin: toen viel ik: toen begonnen
Te wankelen mijn staet, te wagghelen mijn' kroon:
Toen zweeken onder my de stijlen van mijn' throon.
* *
Wat ging my aenGa naar voetnoot10? 'k en weet. 't vernuftGa naar voetnoot11 was slinks en krom:
Een averechtsen weg mijn' zinnen sloeghen om.
Nu is 't te laet. O man, onzalighst uwer tijden!
Wat zal ik! wakker zijn nocht slapen kan ik lijden:
Vol kommers 't waeken is, de slaep vol anksten straf.
Ellend, wordt ghy niet mat, zoo mat my haestigh af.
[Ondertusschen daeght het ende openbaert zich de gemeente in waepenen, als om 't slot te beleggen.]
* * *
Geeraerdt van Velzen. Schildknaep. Trompetter.
Tr.
Op, wapen, wapen, mant uw' toorens, mant uw' muuren,
Op krijghsliên. vyand. op, en vaerdigh in 't gheweer.
Ge.
Wat vyandt?
Sc.
Ridders op.
Ge.
waer is hy? heynd of veer?
Aen welke zijde ziet ghy, wachter, hen ontdekken?
Tr.
Ik zie, langs Diemerdijk, een stofwolk herwaerts trekken;
In rep en roeren is de Waterlandsche zy;
Van schuyten zonder tal grimmelt het op het Y.
Gijsbrecht van Aemstel. Schildknaep. Harman van Woerden. Geeraerdt van Velzen.
Gij.
Wat is 'er gaens?
Sc.
op, op,
Har.
Hoe?
Sc.
vyandt.
Gijs.
waer verscheenen?
Geer.
In 't Y, ook op den dijk van Diemen, en dat heenen,
| |
[pagina 39]
| |
In groote menicht.
Sc.
op, op mannen; op met vlijt;
Bezet uw' muuren.
Har.
't Is geen muurbezettens tijdt,
Gij.
Zoo doet hetGa naar voetnoot12 zeeker niet.
Ge.
't Is tijt om te vervarenGa naar voetnoot13.
Har.
Een yder rust' zich toe.
Gij.
Het vollek laet vergaren,
Om af te trekken.
Geer.
Gaet ghy om den Graef te hael.
Sc.
Ik gae.
Ge.
Datmen terstondt de paerden toom' en zael'!
Mijn vrouw, waer is zy?
Machtelt van Velzen, Geeraerdt van Velzen.
Mach.
Hier mijn Heer.
Geer.
Mijn lieve leven,
De tijt wil dat wy ons van 't Huys te Muyden geven
In zulker yl en wijz', dat zy niet toe en laet,
V liên te voeren meê.
Mach.
waer blijf ik dan? wat raedt
Schiet my dan over?
Ge.
Mijn verkoore, stilt uw weenen.
d'Onwetende ghemeent is schendigh op de beenen:
Haar oploopenden moedt t'ontwijken is ons 't naest,
En bot te gheven, tot dat zy hebb' uytgheraest.
Want wederstandt te doen is haar met spooren noopen.
Maer laetmen zonder stoot, haar t'eynd van adem loopen,
Haar' dapperheidt verslenst; en hoe zy hoogher klom,
Hoe dat zy loggher zinkt. dan ziet een yder om,
Wat loon van zijnen dienst hy hebbe te verwachten:
Dan schieten huys, en vrouw, en kindt in de ghedachten.
Dus hoopt ten besten, God zy met u, lief; ik gae.
Mach.
Hier blijv' ik dan alleen op 'swoeden volks ghenae,
Helaes, wat overlast zal my al staen te lyen!
Geer.
De vrouwelijke staet zal u ghenoegh bevryen;
En 't mededogen van het leelijk onbescheydt,
Daer ghy mêe zijt verkort, en uw' onnozelheydt.
De droefheidt bindt uw' tong. och! laet dit schreyen achter,
Dat doch verlooren is, en zet uw hart wat zachter.
Sc.
Als 't u belieft mijn Heer, 't ghezelschap is ghereedt.
Ma.
De God ghedenk' aen u, die 't schijnt dat my vergheet,
En wil' u, betren wegh, dan 't hart my tuyght, gheleyden.
Ge.
Een blijd' verzaemen, gun hy ons nae 't droevigh scheyden.
* * * [De eedtverwanten zijn afghetrokken met den ghevanghen. Maer tot by Muyderbergh ghetoghen, ende aldaer van een' laeghe Naerders bespronghen zijnde, ende door zulks
| |
[pagina 40]
| |
ghenoodtzaekt den Graaf te verlaeten, wordt de zelve, nae dat hy van Geeraerdt van Velzen doodtlijk ghequetst was, uyt een' sloot ghetrokken, ende op 't hooghe ghebraght: alwaer hy zijnen gheest gheeft.]
Graef Floris. Rey van Naerders.
Fl.
Ach! mijn ghetrouwe, zet; en draeght my verder niet:
Mijn zwakheydt is te groot. Een' beek van bloede vliet
My door de wonden af, en verwet all' de kleeden,
En bleekgedane flaeuwt bekruypt mijn' laffe leeden.
Ik heb volleeft, en ben ten eynde mijnen padt.
Van deze wereldt heb ik wel mijn deel ghehadt:
Geboortes hoogheidt, lichaems frischeidt, maght van staten,
OntzichGa naar voetnoot14 by vreemdelinghen, gunst by onderzaten.
Ghelukkigh, och! al te ghelukkigh, zoo my maer
In 't hoofdt de dampe niet des luks ghesteghen waer:
Oft had ik noyt aenschouwt het vrouwenbeeld aenminnigh,
Waer onder school vermomt lichtvaerdigheidt krankzinnigh!
V lieden dank ik, voor den dienst, en trouwe groot,
Die ghy bewezen hebt my, in mijn' laetste noodt:
En moeyt my, dat ik 't niet nae wensche kan beloonen.
Maer wie mijn naezaet zy, Vorst zijnde, zal hy toonen
Dat hem der Vorsten val, met mededooghen, sny;
En weygheren geenszins deez' laetste beede my:
Dat is, dat hy alhier ter plekk' een' kerkeGa naar voetnoot15 bouwe,
Waer by, d'aenkomend' eeuw my in ghedachten houwe,
En mijn' dankwilligheidt. Het jaerelijksche geldt
Tot noodigh onderhouwdt dat zy daer by bestelt.
Maar langher nu en heb ik kracht in gheen' ghewrichte.
De leden slappen aen ten slaep', en het ghezichte
Wordt van een' ysren vaek verovert. Het gheluydt
Ontzinkt my t'elken mael', en kan ter keel' nauw uyt.
Ik zijgh - ik zijgh - ik ben ghekomen op het spade -
O Schepper, ik ontschepGa naar voetnoot16, ontsluyt my uw' ghenade!..
|
|