|
| |
| |
| |
XIII
Durkje knypte de skûtelkwast út yn it waskblik. Sjesa! it ôfwaskjen wie dien, no earst nei boppen, de bêdeboel ôfhelje, dat soe it bêste wol wurde. Hja koe hjir earst yn it keammerke ek wol dien meitsje, dan hie se dat ek mar wer hân. Mar nee, earst dôch mar nei boppen, it wie no rom en fredich mei't de jonge nei skoalle wie, en ear't men der om tocht wie it wer healwei alven en rûn er jin wer om 'e hannen.
Noch altyd mei de kwast yn 'e hân stie Durkje by de tafel, en lei oer hoe't se op 'en gaadliksten de boel oan de kant krije soe. Hja hie nea net rjucht troch it wurk komme kinnen, it rûn har meastal om 'e hannen gear. Hja seach de boel nochris oer; no, earst mar bêdmeitsje.
Healwei de trep bleau se stean. Der moast ien by de efterdoar wêze: ‘Bin jo der yn, Durkje?’ Ljibbe post wierliken! ‘Ho, ho, mar kalm oan, fanke! de tiid is uzes meiïnoar. Sjuch my dit ris oan, sa'n grut brief!’
‘Fan ús Andele út Amearika,’ sei Durkje fuort om't dat de iennichste wie dêr't se brieven fan krigen.
‘Dat koenen jo wolris ret ha,’ en Ljibbe sette wer ôf.
Dêr stie Durkje mei it brief. Wat soe se no? It ding kaam har sa ûngelegen mooglik op dit stuit; hja siet midden yn it wurk en poer allinne thús. Dat sa'n Ljibbe soks jûns ek net brocht! hy moast net miene dat elk safolle tiid hie as dat grutte wiif fan sines mei har keppel grutte dochters; kaam er my dêr op 'e moarntiid mei oan! Hja soe it brief no dochs earst wol lêze moatte, soks koe hast net oars, it wie der no. 't Wie oars neat allegear, mar har Andele skreau meastal fan dy moai aardich lange brieven, en syn skrift hie se nea net rjucht mei oerwei kinnen, it naam sa'n heisliken tiid. Aanst de jonge wer út skoalle, en dan wie it samar wer tolve oere. En Auke moast net hoege te wachtsjen as er thúskaam te iten, dan moast er fuort oanfalle kinne, oars wied er min te brûken. Hja soe it brief salang mar op it hoekspyntsje lizze, dan koe Auke it earst wol lêze en ûnder iten har der faaks it ien en it oar út fertelle.
Doe slagge se dan nei boppen ta, nei de beide keammerkes. Hja hienen dêr yndertiid gâns skoandere sinten oan spansearre om dat al- | |
| |
legearre ynoarder te krijen. Auke foaral hie it trochset, en fansels, it wie moai, mar yn 'e grûn hie it har winliken altyd begrutte om 'e slompe jild dy't it koste hie. Hja wie ek altyd noch ûnwennich fan 'e bedsteden, no net mear om it sliepen, dêr wie se al troch, mar sa'n keammerkeboel wie sa bannich, it bêd yn 'e keamer eartiids koe se op twa stuollen smite út 'e rin wei, mar ditte! hja wie altyd ûnderweis fan ûnderen nei boppen en fan boppen nei ûnderen. Hja hie der nea mei ien wurd tsjin Auke oer kikt, want hja wist hoe wiis er wie mei dizze slieperij; te pas en te ûnpas koe er it praat der op bringe as der ris ien by harres siet. En dochs moast it him ek net brocht hawwe, wat er him der fan foarsteld hie, tocht Durkje.
Hja wie noch drok oan it heisterjen boppe, doe't de jonge ûnder oan 'e treppen kaam: ‘Mem! me-em! mei 'k in stik koeke?’ ‘Ja, Freark, bist der al? mem komt, hear!’ It koe hjir sa wol, it moast alteast mar sa bliuwe, moarn mar wat better; it moast ek allegearre hurd fan 'e moarn. Freark hie de kastdoar al iepen: ‘Toe dan, mem!’ ‘Ja jonge, ja,’ mei in mes reepte Durkje in streekje fan in koeke, ‘sjuchris, leave.’ ‘Wat in lyts stikje, dat wol 'k net ha!’ sei it jonkje en die de hannen op 'e rêch. ‘Fij, Freark, dat mei net, dat wol heit ek net lije, mar dan kriget hy der noch in lyts stikje by, mar dan ek leaf wêze, hear!’ ‘Ja mem,’ it gesicht klearre op en mei beide stikken koeke sette hy der út. Sa wied er no, tocht Durkje, der wie suver neat wat mei it bern te rêden, en hast altyd om sizzen jaan.
De tiid ûntskeat har wer, de ierappels moasten aanst oer, it wie altyd drave en skreppe, it iene jage it oare.
Durkje lei de lêste hân oan in panfol sûpenmoallenbrij en dêr wie Auke. ‘De boel noch net klear, nee?’ wie it earste wat er sei doe't hy der ynkaam. ‘Ja, Auke, ik moat de pannen noch krije, dan kinne wy ite.’ Auke smiet syn pet yn 'e hoeke. ‘Wêr is de jonge?’ sei er doe. ‘'k Wit net, hast him net sjoen? hy wie hjir krekt noch, it is mar even lyn, ik sei noch: ‘Net mear fuortgean.’ Auke grommele sawat fan: ‘Hy heart hjir te wêzen,’ doe trommele er mei de fingers op 'e tafel, as immen wa't it ynbaarnt, mar dy't der leafst net oer prate wol.
Durkje swei. Hja koe him sa, mar neat sizze dat wie it bêste. Hja skrepte har wiles suver oer de kop en woe alles wol tagelyk dwaan. De boel kaam ree, wat dat oangyng koenen se wol begjinne, mar no wie de jonge der net. ‘Sil 'k ris efkes om him sjen, Auke? wat seiste? wêr kin sa'n bern no wer sitte!’
| |
| |
‘Nee, dan sil 'k sels wol,’ sei Auke koart. Ut 'e rin wei naam er syn pet mei en sette ôf. Durkje bleau efter. No hienen jo dit wer, it wie dan dochs ek altyd sawat mei bern. Lykwols, hja hie it sa gau hast noch net tinke kinnen, dêr hearde se har oankommen. Dêr hie Auke alteast net fier om hoegd te rinnen. ‘En op dyn plak, mars!’ bearde Auke by de doar. It jonkje skeat op 'e stoel ta en soe it op in gûlen sette. ‘Dû haldst dy stil, hear, pas op!’ drige Auke, de finger omheech. Dat holp, it jonkje joech gjin kik, nammers, Durkje sels woe mei sok driigjen wol yn goedens.
De iterij ferrûn tige swijsum. Freark besocht no en dan ris wat út ein te setten mei it ien of oar, mar heit hearde him net, en it iennichste beskied dat er krige wie fan mem, in bytsje temûk: ‘Gau ite, leave!’
Nei de moallenbrij lies Auke út 'e Psalmen, en Freark sei sa moai gnap de lêste rigel nei. Dêr loek Auke suver in bytsje fan by; dat nei hannengear, doe't it dêr in amerijke noch mear as stil wie en nei't Freark syn gebedsje opsein hie, en Auke mear as sêd noflik begûn te kropjen om't it him nettsjinsteande alles dochs tige goed smakke hie, mocht de jonge noch efkes op 'e tekst oer skoalle en wat se dat moarnsskoft by de juffrou leard hienen. Sa wie Auke syn fuortgean, doe't it fan 'e boer tastiene skoftsje tiid om te iten ferstrutsen wie, fleuriger as syn thúskomst. De jonge rekke, mei in suertsje fan mem efter in útpûljend wang, wer nei skoalle en Durkje bleau efter by de kâldwurden ierappels en de oerbleaune moallenbrij en de krûmels oer de flier dêr't Freark syn sit hân hie. It moast mar wer wêze, hja wie der noch net. Earst de iterij mar oan 'e kant, skûtelwaskje, potten en pannen, en dan moast it op in striken gean. Men hie ek altyd de hannen mear as fol.
De jûns, doe't Durkje de jonge dan einlings út 'e klean en op bêd krige hie en mei in hoassok fan Auke sines plak fûn hie op 'e stoel, socht Auke om syn piipútpluzer op it hoekspyntsje en dêr fûn er it brief fan Andele. ‘Wat ha wy hjir?’ frege er strang. It skeat Durkje der fan yn 'e fuotten: ‘Glêd troch it sin gien, noait wer om tocht, dy is fan 'e moarn fan 'e post kommen.’ Auke naam it lykwols yn goedens. ‘It sil wol wer net folle om 'e hakken hawwe tink,’ sei er minachtsjend. Doe stoppe er de piip, loek in stoel by foar de fuotten en sette him sa nei lêzen. Sa'n brief wie in aardich fersetsje yn dit stille jûnsskoft. Durkje hearde oars neat as it snoarkjen fan 'e piip, en seach sa no en dan it stil ferwegen fan Auke' lippen; dêrom net, in flotten lêzer
| |
| |
hie Auke ek nea west. It bleau stil. Net dat de ynhâld har dreau, en aanst soe Auke der har faaks it ien of it oar út fertelle, dan koe se it moarn yn in ferlern eagenblik sels noch wolris lêze.
‘No moatst dôch ris hearre!’ sei Auke op it ûnferwachtst. Durkje seach ferheard op. Auke' piip wie útgien. Wol trije of fjouwer kear hie er de lêste rigels lêzen, it koe net misse, it stie der! ‘Moatst hearre: Van 't najaar hoop ik weer naar Holland te gaan ik heb hier nu lang genoeg geweest, ik blijf daar dan ook bij jullie. No, wat seist der fan?’
Mar Durkje naam it seldsum kalm op. ‘Soa, ús Andele wer nei hûs! hy hat ek al lange jierren fuort west, dat is no lyn...’ en hja rekke yn rekkenerijen oer jier en datum fan Andele' fuortgean. Auke lykwols sloech it gjin acht en koe net ta swijen komme oer dit grutte nijs.
Sa'n Andele dochs! dy soe wer thúskomme út dat fiere Amearika, en neat deroer hoe of wat, alhiel op syn Amerikaansk, mar fansels jild as wetter, dat gyng sa mei dy mannen. Dêroer rekke er doe yn prakkesaasjes, wylst Durkje oan 'e oare kant de tafel betize siet yn ûnderskate jierrekkens fan droege en wiete simmers, oant se einlings yn safier it jier fan Andele' fuortgean berekkenje koe dat it trije jier foar of nei dy en dy strange winter west hie, neier koe se der net útkomme. Mar Auke kaam ta wurden: ‘Dû moatst tinke, Durkje, jim Andele komt skielk thús smoarryk, dy kin hjir aanst dwaan en litte wat er wol, en dat ien fan in dikke fyftich.’
‘Hy sil no seisenfyftich wêze of dêromhinne,’ sei Durkje.
‘No dat sis ik dochs? Ik bin skielk trijenfjirtich, altyd mei foaroan stien fan moarns ier oant jûns let, en wat ha wy bedijd?’ Hy wachte gjin antwurd ôf. ‘Wy hawwe altyd ûnder in oar sitten, dat hat ús grut úngelok west, eartiids únder dy âlde, grize Ruerd Wynja, en doe't wy dy ôfbetelje koenen rekken wy mei de fertimmerderij ûnder jimme Frearkje, en no kinne wy der jier yn jier út rinte foar opbringe en wurde wy noait lyk. Jimme Frearkje hat it maklik, sels in goed lean, de kost foar it iten, en dêr boppe oerhinne alle jierren fêst safolle rinte. En ik kin it mar beklauwe, sa giet dat mei ús soarte folk.
Dêr hast no jimme Teade, doe't Frearkje en hy yn it foarige op 'e snikke foeren, wienen se frij fan in oar, alhiel, doe fertsjinnen se foar harsels, doe is er troud, in izeren skip, hjir liene, dêr liene, oeral liene, en kom noris! Fjouwer lytse bern en de fyfte ûnderweis, mar gjin sint om hannen, it komt noait oan harsels ta.’
| |
| |
Sa gyng Auke troch oer de wredens fan dit hurde libben en oer de grutte ûnrjuchtfeardichheid ûnder it minskdom.
Durkje besocht net der in wurd tusken te krijen. Auke wie ek sa'n glêden prater, mar wat hied er yndertiid bliid west doe't Frearkje him de sinten liene woe ta it fertimmerjen, en hoe hied er har net ûnthjitten dat er op oere en tiid ôflosse soe. Dêr wie neat fan kommen, en ienkear hie Frearkje harren de rinte skonken, mar soks like Auke fergetten te wêzen.
Auke eamele noch wat troch, mar doe't Durkje gjin antwurd joech, hâlde er him op 't lêst stil, en liet doe foar himsels syn tinzen gean oer rykdom en earmoed, oer jildwolven en de lytse man, en alles wat dêrmei gearhong.
Durkje geat yn. It begûn suver al in bytsje skimerich te wurden yn it keammerke, mar in lette protter song noch op 'e naal fan Lammerts Griet yn de sidesêfte moaie jûn.
Doe't Auke al ris op 'e wekker sjoen hie en oer op bêd gean repte, dêr hienen jo Teade noch, smel, behindich en swart fan meagerens. Suver temûk kaam hy deryn. ‘Heden Teade!’ bearde Durkje. ‘As jo alles hân ha...’ grommele Auke, mar lûdop sei er: ‘Wêr komsto samar ynienen wei?’ ‘Wy lizze hjir foar de wâl, krekt oankomd, Wytske is trouwens al op 'e koai gien, mar ik tochte efkes sjen.’
‘Ha jim fracht?’ frege Auke.
‘Ja, wy ha in frachtsje dwinger yn.’
‘O, ik tocht al,’ sei Auke ferheard, ‘mei datst deryn kaamst: wat foar in lucht hinget hjir? ik koe it net teplak bringe, mar ja, soa, in frachtsje dwinger seist? ek net bêst, wol?’
‘Och, wat sil 'k sizze? It went, en it giet foar it brochje, no?’
‘Hoe is it mei Wytske, Teade?’ en Auke krige de lêste ôfdronken en kâldwurden tee.
‘No, goed, bêst, ja ik kin it net oars sizze, mar it is hast wer safier, he'n? As men no wist dat it om ien dei wie, bleauwen wy hjir faaks, mar oars moarn mar troch nei de Tynje, dêr moatte wy losse.’
‘Nee, nee, neat gjin lêst, hear!’ op Durkje' fierder freegjen, mar doe begûn Auke oer it nijs út Amearika en kaam Durkje net wer oan bod. Teade ek harke nij op; dy Andele!
Auke eide doe alles fan de jûns nochris oer no't er in taharker hie oan Teade, oer de misstannen yn 'e maatskippij en al soks mear, en it woe alhiel wol yn Teade del, dat sadwaande waard it noch let foar har
| |
| |
dwaan. Teade makke der in ein oan: ‘As it kin om Wytske, woe ik leafst moarn al om healwei fiven farre en earst graach noch wat sliepe.’
Doe briek er op, en it kaam Auke ek yn 't sin, dat er arbeider wie op Binnema's pleats en dat hy dêr de oare moarns om fjouwer oere ferwachte waard, en sadwaande waard er op 't lêst jitte hastich.
Teade syn sliepen kaam dy nachts net folle fan. Om ienen- twaën hinne stie er wer by Auke en Durkje foar de doar mei twa sliepperige bern op 'e earm, in lytse Akke nei Wytske' kant en Freark, de stamhâlder. It wie ûnwaar oan board.
Grut trelit fansels: Durkje oerstjoer, en Auke, foarsafier 't men soks sa neame kin yn sa'n nachtlike oere, frijwat moarnsk. Mar it spul krige syn gerak, alteast Teade levere de bern ôf en gong de reis oan om dokter. De bern namen it yn goedens; harren waard in plak ynskikt by lytse Freark fan omke Auke, en dêrmei wie dat foarsafier klear. Auke joech him doe ek wer nei sliepen, wat him moai aardich slagge, mar Durkje fansels, lichten sliepster dat dy wie, krige gjin wink wer yn 'e eagen; sels moast se Auke om healwei fjouweren noch oanpoene der ôf te gean, sa min woe dy risselwaasje meitsje, trouwens, hy moast ek gâns in ein weikomme. Hy wie doe ek fuort noch net by syn sûpe en stút; yn it lân noch wie him de holle mear as swier, en ûnder melken sei er boe noch ba. Earst doe't er de tee op hie mei fjouwer stikjes bôle, in stút en in brogge mei spek, en doe't er ôfreizge wie te reedsljuchtsjen yn de smelle five efter de polderdyk, kaam er ta himsels. It wie sok moai himmel waar; hjir en dêr in sniewite wolk oan in ynblauwe loft, de kliuwende sinne blier oer de justjes weagjende stannen en waarm op 'e rêch, en al dat fûgelguod, doe like alles wer gâns fleuriger. Wylst hy dêr yn de iensumheid syn beuzigens hie, rekke er wer yn prakkesaasjes, en as fansels kaam er by Andele en syn thúskomst telâne. Sa'n Andele moast hjir skielk sûnder mis plak sykje foar syn sinten, en doe ynienen, samar op 'en ûnferwachtsten seach Auke syn grutte kâns. Dat hy dêr net earder op sind hie! As Andele hjir ris in spultsje kocht, in pleatske, sa'n fiifen-tweintich pûnsmiet of dêromhinne, mooglik in slach grutter, soks soe der ek al fan ôfhingje hoe rom Andele it jld om hannen hie, en as hy it dan ris hiere koe, hy boer wurde! Auke waard der suver hast efkes oars fan, mar dit wie ek in ding, dit wie noch oars wat as in nij kap op it hûs, soks hied er oer in jier as wat dwaan litten nei't er jierren mei it plan omrûn hie,
| |
| |
mar ditte! Andele koe nea better syn jild belizze as yn fêstichheden, benammen yn lân: soks ûntkaam jin net, en wa soe er it dan neier ferhiere as syn eigen sweager? Der soe net iens lang oer praat hoege te wurden. Auke tocht it him yn, en syn plannen namen fêste foarmen oan. Dan soe er syn eigen lân bebuorkje, dan soe er in arbeider hawwe of alteast in feint. Hy soe it fansels stilhâlde foar elk, nimmen dy't it noch hoegde te witten, mar foar himsels wist er dat er dit byld mei him omdrage soe alle dagen, krekt salang oant it gjin byld mear wie, mar wurklikheid wurden.
Sa waard it iterstiid ear't hy der erch yn hie. Alhiel op 't skik kaam er thús, wêr't Durkje him fernijde dat se by Teade-en-harres in jonge hienen, en alles like bêst. ‘Ja, ja,’ sei Auke, ‘it is by Teade-en-dy ek al in spultsje: gauwer in skip fol bern as tûzen gûne.’ Durkje wist net wat se fan sok praat tinke moast; miende er dat no, of wie it in grap? Mar Auke mâltjirge mei de lytse bern oer de flier, en doe wist se wer net wat se der oan hie, want soks wie syn aard net. Sels dat it iten hyn noch te nei net klear wie, de tiid wie har alhiel ûntkommen mei twa lytse bern om hannen, swei er oer, en soks wie alhiel bûten syn bestek. It iten moast doe wat koart om 'e hoeke, de brij hie net alhiel syn gerak hân en wie net frij fan kluten, sadat har eigen Freark der gjin mûle op sette woe, mar Freark fan omke Teade wie dat poarsje der noch wol by treast, dat wie in sûnen slatter neffens Auke. Auke wie noch mar amper ta de doar út, it lêzen wie der by bleaun, dêr hienen jo Teade mei in brievekaart yn 'e pet en in eintsje potlead yn 'e bûse. ‘Ik woe it efkes oan Frearkje skriuwe, en ik tochte, ik hie hjir wat mear earmslach.’ Doe moast der in plakje op 'e tafel rom makke wurde foar Teade syn skriuwen. Sa wienen dy dingen no. Doe't se by Teade-en-harres de earste krigen hienen, hja leinen doe yn Terherne, wied er op syn hege trochtraper earst nei Auke en Durkje fytst en doe daalk troch nei Frearkje yn Lippenhuzen. Dit wie de fyfte, en dêr siet er mei in brievekaart, wylst it bern hast al tolve oere op 'e wrâld wie.
Durkje koe net mei it wurk út 'e ein komme salang Teade der noch siet; trouwens, it rûn har winliken allegearre wat oer de fûst, hjir wie hja net foar berekkene. ‘Wis, Teade, jûn kom ik te sjen as de boel oan 'e kant is en de bern op bêd.’ Teade skode yn 'e klompen en sette mei syn brievekaart ôf nei de bus, en Durkje soe sjen dat se troch it wurk kaam. Lykwols, alles wol graach by elkoar komme; hja siet noch midden yn it skûtelwaskjen, dêr hearde se de sketsdoar, en dêr
| |
| |
ried Frearkje wierliken de fyts efterhûs. En dêr stie se yn it keammerke, kreas lykas altyd, in effen griis mantelpakje oan en in swartfle-wielen huodsje mei in inkeld blomke der op. No, fansels, dat stie derby; de beide bern fan Teade út 'e skroeven en Durkje oan it ferheljen oer it nachtlik trelit: ‘Teade hat niiskrektsa in brievekaart foar dy op 'e bus brocht en dêr bist sels!’
‘Ja, ja, wel, watst seiste, no, ik koe in nacht fuort, en it wie krekt as lei it my by dat der it ien of it oar wêze moast, no, no! Mar 'k sil dy efkes helpe, Durkje, dan sille wy gau dien meitsje.’ Durkje warde it ôf, mar Frearkje hie it koart manteltsje al út en dêr stie se yn in grien flewielen bloeske mei wite knoopkes, in fyn sulveren kettinkje om 'e hals. Frearkje klaaide har langer mar jeuchlik, tocht Durkje út 'en gauwens, net dat it opsichtich wie of har misstie, mar foartyd hong se tige oan 'e roudracht.
Frearkje krige in skelkje fan Durkje foar, en och, doe wie it kant in aardichheid hoe handich en linich hja troch it wurk glied. En it gyng neat net op in jachtsjen of fleanen; samar kâldwei die se har dingen, gjin wurk fan it wurk. Sadwaande rekke Durkje yntiids ferklaaid, it keammerke oprêden, de tee op it stoofke, de bern stil oer 'e flier mei muoike' suertsjes, en de beide froulju elk oan in kant fan 'e tafel, Durkje mei Auke syn skieppegrizen ûnderbroek en Frearkje hie wat op priemmen. Hja hienen noch in moaie middei; Frearkje rekke op 'e tekst oer 'e Wâlden, Lippenhuzen en oer Postma, har baas of har boer hoe't men it mar neame woe. Trouwens, Frearkje sels hie der yndertiid wol wat mei oan west. De man hie seis bistjes op; sa'nien koe men troch 'en dei dochs net bêst boer neame, en baas, och, dat woe Frearkje ek net oan, hja hie altyd eigen baas west by Teade oan board. Dêrom hie se de earste dagen neat sein fan soks. Dat hie se foar in dei of wat rêden, mar doe wie it Postma wurden, en dat wie it ek bleaun. ‘Och, dû moatst tinke, Durkje, ik bin der sa thús en eigen as wat, hear, en it is Postma altyd wol goed. De lju by de doar freegje wolris oft it my dêr net te ienlik is, dêr efter by de wyk, mar wolst no wol leauwe dat ik der nea oer prakkesear? En om distiid foaral, no't alles him ta blomkjen jout, no is it dêr sa moai.’ Durkje sei net folle. Frearkje koe it wurd wol dwaan, dy skaaide alhiel memme kant oer, de iennichste fan Freark Jabiks Hindrikje' bern; Andele en Teade en Durkje hienen heite wêzen, stil en sûnder folle wurden, ynbannich, as woenen se besiikje sawat temûk it libben troch te gean.
| |
| |
Doe't it efkes stil wie, sei Durkje sa kalmwei: ‘Juster ha wy ek noch in brief fan Andele krigen, hy skreau oer thúskommen.’
‘No moatst ophâlde!’ en Frearkje sloech de hannen yn elkoar. Durkje krige it brief en Frearkje waard stil. Mar doe gyng it fannijs wer oan fansels. Frearkje koe hjir net oer út. ‘Dan hat er krekt fjouweren-tweintich jier fuort west.’ ‘O, ik sei oars tsjin Auke fiif-, seisentweintich, dêr sit it.’ Mar Frearkje brocht fuortdaalk bewizen by, der wie gjin mis op. ‘Heit en mem libben noch,’ en hja foel yn prakkesaasjes oer dy eardere tiden, ‘Andele wie sa'n maatsje fan in jier as sechtjin, och, wat siet mem der oer yn noed, mar heit sei: Lit him mar gean, dy fynt syn plak wol, en no sil er weromkomme, heit en mem beide al yn 'e modder...’ Hja krige it moed fol; soks wie nammers wenst by har as it praat op 'e ferstoarnen kaam. ‘Mar hja binne beide teplak, Durkje,’ en dêr knikte se by as hienen hja it tegearre ôfpraat en as kaam it har no yn it sin no't it petear dy kant wat oergyng. ‘Wat ik sizze woe, de dûmny dêre, dat is mines net, hear! Sneins ienkear preek; no sil ik dêr it measte net fan sizze, it folk wennet ek noch al tige út elkoar, en sa hat men noch wat oan de snein. Mar syn preekjen, nee, ik mocht leaver oer ús âlde hjirre, dêr wist men wat men oan hie. Dy man dêre mient it wol goed, hear, en as wy allegearre dienen nei't hy ús foarhâldt, dan kamen wy in hiel ein hinne; mar men wit net rjucht wat men oan him hat. Soms kin der neat op troch, en soms, soe men sizze, kin it alles lije.’ Mar doe wie se dan ek wer by Andele, en helle op út syn feintetiid, wat er belibbe hie yn syn bluisterige jierren. ‘Ja, nea ien misstap dien, hear, it wie altyd sa'n goede Andele, dat witstû ek wol, Durkje.’
En dêr hienen jo Teade. Wêr soe dy oars ek al rinne? oan board wie er oer en tefolle. Hy hie tocht dat it wol hast tsjin teetiid rinne soe, en sa wierliken, dêr wie it hast al op. Mar wa hie no yn 'e goedichheid ek op Frearkje rekkene?
Doe fûstkje en ‘hertlik lokwinske, hear, de fyfte al, no? ja, en ik siet der eartiids oer yn dat ús staach útstjerre soe.’ Frearkje skodholle. ‘Sa sjucht men it no wer...,’ mar wat se krekt seach, dêr liet se har net oer út.
Teade krige syn tee; it bêste wie der ôf, mar toe mar. Frearkje frege him hûndert út en Teade hie mar te antwurdzjen. ‘En kinne jim noch wat bedije?’ rjucht op 'e man ôf, sûnder ditten en datten. ‘Och, dû moatst tinke, it is wat oars as yn it foarige. Doe wienen dû en ik mar
| |
| |
tegearre en gyng it alhiel foar ússels. Der binne no mear dy't der út ite moatte, dan de rinte alle jierren en de tiden binne ek minder, it ien mei it oar...’ Teade seach wat ôfwêzich nei it lytse bleekje bûtendoar. Sa waard him dêr it eksamen ôfnomd, en oer de útslach liet Frearkje har net út, mar dat koe men fan tinken wol hawwe.
‘Witste wat, Teade?’ en Frearkje gyng oerein, ‘astû hjir no efkes op 'e lytse bern paste, dan sille Durkje en ik ris oan board sjen.’ Teade koe him dêr alhiel yn fine, hy socht om syn trochroker en stoppe fan Auke syn tabak. De beide froulju setten ôf, de brêge oer, de buorren del; dêr lei it skip.
‘Och, och!’ en Frearkje skodholle, ‘sa'n skoander skip, hja farre der noch mar seis jier mei, en doe wie it gloednij, en sjuch noris, Durkje, in rûge boel, in útsloerde rommel! soks hoecht dochs sà net. Teade hat foartyd noait sa west, hy plichte altyd sa krekt te wêzen op 'e snikke. Mar Wyts is gjin skipperske, en as it der net yn sit komt it der ek net yn; lykwols, dat pleitet Teade net frij, ik sil it him sizze.’ Hja hie foarsafier gelyk, it skip wie gâns útsloerd en út 'e ferve, mar it wie dochs noch nijeftich en wol deeglik. Mar dwinger rûkt fier, dat it wie no just net alhiel fris yn it foarûnder, wêr't Minkes Jeltsje twa lytse bern besocht stil te hâlden en Wyts mei bliere brune eagen, it grut swart bosk hier los om 'e skouders, yntefreden en tige guodlik nokkerjend yn it waarm bêd lei, mei de lytse yn 'e weach. Sa't se dêr lei like it in grut fanke; har gruttens en bredens, dêr't Teade alhiel by weifoel, kamen sa net út.
‘Is it net in grouwe jonge? acht pûn ryklik,’ en hja rikte nei it pakje efter hjar.
‘Och, och!’ beare sa ha jo net, ‘as er sa trochgiet,’ sei Jeltsje, ‘wurdt er mear mânsk as syn heit.’ Frearkje seach om har hinne; heden, heden! elke kear as se hjir ynkaam, wie it suteriger. De wite stientsjes yn it hurdstee alhiel swart rikke en berûn mei roetwetter en it oare navenant; men koe no just net sizze dat it smoarch wie, mar sloarderich, útrûpele. It wie der ek waarm en dan dy lucht derby, dat immen it hjir úthâlde koe! Mar Wyts hie nearne gjin euvelmoed yn en wie tige op it skik. ‘Ik woe der nyskes al wer ôf, hja hat it keard,’ en hja knikte nei Jeltsje, ‘mar moarn sille wy wer farre, hja giet in pear dagen mei, wy kinne noch net rintenierje.’
‘Foarsichtich mar, soe 'k sizze, en kalm oan,’ warskôge Durkje, ‘men
| |
| |
kin wol hiel wat wolle, mar it moat ek kinne, en oars is it better dat it oergiet.’
Mar Wyts achte it tige licht: ‘Dit ha wy wer hân; net te folle spul, soe 'k sizze.’
De froulju bleauwen net sa lang, it wie dêr mear as fol en Frearkje koe de lucht perfoarst net ferneare; alhoewol, hja woe der net oer begjinne, want Wyts like der neat gjin erch yn te hawwen, en dan mar wat stiller wat better.
‘Hoe't sokke minsken it dêr úthâlde kinne, begryp ik net,’ sei se doe't se efkes letter op 'e wâl stienen, en hja tyspele oan de wite knoopkes fan it griene bloeske, as woe se de boel losmeitsje om mear lucht te krijen.
‘Heden, heden! mar it moat jin oan 'e oare kant ek oandeare dat se der sa troch moatte.’ It gie Frearkje oan, hja hie der begrutsjen mei, en by harsels lei se oer dat se Teade net hurd falle soe oer ien en oar; hja moast der gaadliker tiid foar ôfwachtsje, no wie it better fan net.
Sadwaande spriek se wakker fan 'e jonge soan, en fan Wyts, dy't sa flink wie, en Teade, dy goeie Teade, efkes letter stapte er wer op board oan, sa grutsk as in flie.
Durkje sette de breatromp op 'e tafel, wylst Frearkje dwaande wie mei de lytse bern. ‘It is Auke syn tiid ek hast tink,’ en Frearkje seach op 'e wekker. ‘Ja it sil grif net salang mear duorje,’ sei Durkje wat ôfwêzich. Hja soarge winlik mar wat tsjin de jûn oan. Hoe moast dat komme mei dy twa? As Auke alteast út itselde fet tape as justerjûn tsjin Teade. Doe koe it wol lije, mar yn sok ding wie Frearkje lang net mak, dy spriek fan har ôf, en dan hâlde Auke him ek net stil. As de hiele skoandere jûn mar net ferrûn yn harrewarjen.
En sjuchdêr! it foel sa ta, der wie mei Auke te lêzen en te skriuwen, it wie alhiel fan wûnder. Sels doe't it oer Andele gyng, besocht er net iens it praat de kant oer te krijen fan hege rinten en swiere lêsten, neat fan dat alles.
Doe't de bern op bêd wienen, hiene se dêr jit och sa'n gesellich jûnsskoft. Frearkje krige it wer oer de Wâlden en wie doe fuort net útpraat. Hja joech tige heech op fan Postma. ‘De man hat noch hiel wat te bestuiterjen mei syn seis bisten en altyd in pear bargen; dan hat er by Donkerbroek, dy kanten út, noch in hoeke bosk, dêr't er altemets ris hinne moat, mar hy beruorret alles allinnich.’
Auke hie op 'e lippen om te sizzen: ‘Faaks dat it noch wolris wat
| |
| |
wurde kin mei jim tegearre,’ mar hy betocht him yntiids. Frearkje wie dochs al sa gau oanbaarnd, dat jin stilhâlde wie better.
Yn goede frede en och sa iens rekken se dy jûns op bêd; Frearkje krige it bedstee yn 'e keamer ta har foldwaan.
De oare moarns nei't dokter west hie waarden de beide bern fan Teade wer oan board brocht; hja soenen farre.
Wylst Durkje efterhûs wie, naam Frearkje Teade noch efkes geweken. ‘Sjuch, jonge, it giet allegearre wat rimpen, ik haw it net oan tiid hân wat te keapjen, hjir...’ en hja treau him twa ryksdaalders yn 'e hân. ‘Dû bist wol wizer! soks is my fierstente mâl...’ Mar hja kamen yn it ponkje, ‘gjin praten wurdich,’ en dêrmei wie it foar Frearkje út.
Doe sette Teade ôf mei de bern, it gyng op 'e Tynje oan mei syn frachtsje dwinger.
Nei teedrinken de middeis waard it Frearkje' tiid. Durkje smarde noch in broadsje en berette in kopke poeier; it gyng har sa moai linich ôf fan wûnder. ‘Dû moatst noch in hiele loop hawwe bern, op 'e fyts.’
‘It is moai waar, en safier is it no ek wer net,’ sei Frearkje. Mar dochs wie se dy jûns bliid doe't se einlings op it sânpaad wie njonken de tredde wyk; hja hie de ein yn 'e bek om samar te sizzen.
En dêr lei it Postma-spultsje. O, it hie har skoan foldien by Auke en Durkje, mar dochs wie it har suver oft se no wer thúskaam. En dan dat spultsje, neazich, mar tige himmel mei de wytkalke muorren en it reiden tek, hast alhiel beskûl yn 'e tichte mantel fan elzen en bjirkeguod en dêrtusken leech op 'e grûn de blomkjende toarnbeistrûken.
Postma stie al by de hikke, in krasse, steile keardel, smel yn it wêzen, op it bienbitige ôf, mei in pear djippe, donkere eagen. In man al folle yn himsels keard, net ien fan folle wurden, stil as it wetter yn 'e djippe dobbe efterhûs, earnstich as de heimige bosk oan 'e fiere kym. ‘Kom, wienen jo dêr al wer?’ en hy fierde de hikke foar har iepen. De mosken gyngen noch oan yn 'e hege flearebeam oer it fjoerhok; twa protters op 'e naai by de skoarstien songen tsjin de fiere sinne yn it westen; yn 'e mantel rôpen in pear finken elkoar lokjende lûden ta. Mar Postma en Frearkje gyngen yn it lytse, hast al skimerige kokentsje; hy hie de tee brún, en dêr die Frearkje omstannich ferslach hoe't se it hân hie, oer Teade' soan en Andele' plannen, oer in frachtsje dwinger en it neare foarûnder, neat waard fergetten. In trije-kleurige kat spûn och sa tefreden by har op 'e skurte.
| |
| |
De nacht kaam al hast oer de fjilden dêr yn dy oarde fan Lippenhuizen, oan 'e tredde wyk, ear't Frearkje útpraat wie. De moanne stie fol en read boppe de ierde, doe't se noch efkes nei efteren gong foar de nacht.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd