It Freark Jabiks Folk

[p. 48]

IX

It skip wie leech, hja koenen oplizze foar de winter op it wenstige plak by Jentsje bakker foar de wâl. Oare jierren kaam de boel dan ticht en op it slot, mar no koenen se oan board bliuwe. Auke en Durkje wie in aardich ûntwyk, mar it wie gjin thús, de húslikheid soenen Teade en Frearkje yn it skip siikje moatte.

Troch 'en dei sutele Teade de smoezen út dy't er opslein hie yn in hok oan 'e buorren. Mar it wie deselde Teade net mear. O, Frearkje koe him sa, altyd hied er kalm en evenredich west, mar de lêste wiken, it iene skoft sei it oare net: it iene amerij alhiel oerdwealsk, op it mâle ôf, en dan koe er wer tiden stúmje en sei boe noch ba. Hjir moast wat efter sitte, der wie gjin mis op, en Frearkje wist it wol, it wie dy faam fan Pean dy't him yn 'e kop mealde. Mar hja soe der net oer begjinne; earst mar ris ôfwachtsje.

Teade begûn der sels oer, op in jûn nei it brochje-iten. ‘'k Woe jûn noch in brief skriuwe,’ en hy wist net hoe't er it sizze soe, mar it moast.

‘In brief nei ús Andele faaks?’ en Frearkje kaam him gjin stap temjitte. ‘Nee, nei Wytske fan der Meulen op Pean.’ It wie der út, mar hy siet yn tûzen noeden, hoe't dit opnommen wurde soe. ‘Teade,’ sei Frearkje, as wied er in lytse jonge dy teplak setten wurde moast, ‘dû silst dochs gjin gekke dingen úthelje, soe men hoopje?’

Noch seach Teade foardel. ‘Gekke dingen? 'k Soe wolris witte wolle wêrom.’

En doe rekke Frearkje op 'e tekst. ‘Is dat no in faam foar dy? Dy grouwe fotse dêr op Pean? Foai, Teade, ik woe dy wizer hawwe. Dat is my hjir aanst fiifentritich jier, en dy wol nei in faam fan goed tweintich...’ Hja rattele troch, der waard sawat losmakke.

‘Wat hastû winliken op Wytske tsjin?’ frege Teade noch yn goedens. Doe koe Frearkje dan mar wer fan foaren ôf begjinne.

Mar Teade wie de kop ek net mear in jelne lang. ‘Hâld dy mar stil mei dyn geëamel, ik bin op 't lêst gjin bern mear; ik sil se skriuwe en ik gean der hinne, dêr is it mei út, ik kin wol op mysels passe!’

‘Ja, dat hawwe wy lêsten yn it fean wol sjoen,’ stikele Frearkje, alhiel op ien ein.

[p. 49]

‘Dat is foarby, no?’ en oan syn eagen seach se dat se dy kant net fierder út gean moast. Doe smiet se it oer in oare boech. ‘Och, Teade, heit en mem binne yn 'e modder, en dat wy no sa mei elkoarren libje moatte...’ De bûsdoek kaam der oan te pas.

‘Wa docht soks?’ en Teade bekaam in bytsje, ‘ik wol in faam skriuwe en dêr makkestû sa'n spul om.’

Frearkje sei neat mear; hja grynde noch sawat súntsjes nei as hie se in grut fertriet. Teade joech him del mei it skippersalmenak; it waard stil yn it foarûnder. Op 't lêst die Frearkje de mantel oan.

‘'k Sil noch efkes nei Durkje-en-har ta’. ‘Ik kom aanst wol,’ grommele Teade, en hy smiet it almenak op 'e tafel sa gau 't er Frearkje oer de planke gean hearde. Sjesa, dy wie fuort. Hy krige in slúfke mei in feltsje papier en in segel út 'e pet. Dat spul hie er de middeis al ynslein; no soe de kûgel dan troch de tsjerke. Hy hie nea in skriuwer west, en yn dizze wiken hie dit brief him altyd dwers yn 'e mage sitten. En sjedêr, no't hy der foar siet, dêr floeiden de wurden him samar ta, hy hoegde him suver net te betinken, it gyng oft it slydjage. Dit skreau er:

Beste Wytske!

Ik ben van plan jou zondagavond een bezoek te brengen, ik hoop er zowat acht uur te zijn. De laatste weken heb ik hier telkens al mee omgelopen maar Frearkje was er niet voor. Nu ben ik daar overheen, zij moet haar eigen dingen maar weten en daarom kom ik zondag. Het heeft mij de eerste keer ook zo best voldaan, toen wij bij jullie waren. Nou, Wytske, dan tot zondag en ik hoop dat het mooi weer is en anders kom ik even goed, hoor. Jij hoeft niet terug te schrijven.

Teade de Vries, schipper.

Dat wie de earste brief dy't er oan in faam skreaun hie, en him tochte, as hie er it jierren dien, it hoegde net oars. It adres noch en de segel der op, doe mei opstrutsen seil nei de brievebus, en sa moai fleurich kaam er by Auke-en-har oan. Dêr hie Frearkje har net stilhâlde kinnen fansels, want hja siet oan boppen ta fol. Sadwaande wisten se alles al, en fuort brocht Auke it praat der op. Mar Teade bleau sa moai kalm en joech him net bleat.

[p. 50]

‘Ik wol it no sa ris besykje; 'k moat avensearje as it noch wat wurde sil, dat dêrom.’

Frearkje wist net wat se hearde, dat hy dêr sa gewoan oer prate en net lilk waard of ferlegen of wat dan ek, sa'n Teade dochs! Auke woe him der mei narje en Frearkje hâlde har de lea stikken, mar hy feroare him der net om, ja, spriek mar knap fan him ôf.

Ien hope hie Frearkje noch: dat dy faam him ôfskriuwe soe, dan wie alles út en koe er him deljaan. Mar de post gyng elke kear foarby; sûnder it ien of it oar kaam de snein en wie de baan foar Teade rom. Hja hienen der mei gjin wurd wer oer praat, mar dat Teade der dochs wol tsjinoan seach, fernaam Frearkje mâle skoan. Dy deis fjouwer, fiif kear de steech op, hja brûkten it húske fan Wiberens Tet, en soks wie alhiel Teade' wenst net, want dêryn wie er och sa geregeld. Hja hie der gjin meilijen mei, hy die it himsels oan; mûglik dat er mei ienkear ek wol genêzen wie.

Dy jûns stie Teade ree, de jekker oan, in feilichheidsspjelde yn 'e boksen, dy't er oer in pear learzens hie; it soe wiet en smoarch wêze yn it lân.

‘No, mar foarsichtich,’ sei Frearkje. Hja woe ek net sa raar en mâl, en it begrutte har ek noch om him. ‘Wolst ek noch wat yn 'e bûse hawwe, it ien of it oar, in pear stikken bôle of in hoekje koeke?’

It trof sa moai aardich mei it waar, stjerhelder en net folle wyn. Aanst soe de moanne der by komme, it wie earste kertier of dêromhinne; dêr koe er yn it lân noch gâns genot fan hawwe.

Frearkje bleau allinnich efter. Hja striek de boel noch in bytsje oan; doe sette se mar ôf nei Auke en Durkje, dêr hie se alteast wat oanspraak.

‘It sil my ris benije hoe't dit ôfrint!’ en Auke glimke sawat swiet. ‘Men soe der yn 'e goedichheid it bêste fan hoopje,’ suchte Frearkje. ‘Wat dy Teade no bemaalt? As er no mar mei ien kear takocht is, dan mei it hinnebruie.’

‘Wêrom, minske? It is him wat let yn it sin kommen, mar hy mei syn wille fan 'e froulju hawwe sa goed as in oar.’

Soks wie raar en flau praat, wêr't Frearkje gjin antwurd op joech. Doe besocht Auke it oars: ‘Is it in ferkeardenien dy faam, Frearkje, dat jo der sa op tsjin binne?’

‘Ferkeard? Wel nee, dat no fuort net, soks soe der ek noch by komme moatte, mar it is gjin partoer foar Teade, it liket gjin ding, ik woe him

[p. 51]

wizer hawwe en ik haw him genôch warskôge, mar hy eamelet mar wakker: hja is fan ús tsjerke, krekt oft it dêr goed mei is.’

Frearkje wûn har wer op. Swijend, mar mei och sa 'n fyn glimke op it gesicht hearde Auke har oan. Hy mocht har sa graach ris op 'e kêde hawwe, en hy stelde him noch in bulte foar fan dizze jûn. Dat waard in misrekken. Durkje behelle Frearkje yn in ferhaal oer de lytse Freark, en Auke besocht fergees har nochris oan 'e gong te krijen. Doe waard er slûch, no en dan knikte er al ris mei de holle op it boarst. ‘It wurdt myn tiid, minsken,’ sei er op 't lêst, wylst er him útriek en him de mûle hast út 'e heakken gappe. Hy gyng noch efkes nei bûten, tsjin 'e linepeal oan wie dan syn wenstich plak as it tsjuster wie om hûs en hear; dan hie er it minste geknoffel, it wie mar twa stappen fan 'e doar. ‘Teade treft moai waar,’ sei er by it ynkommen. Wylst hie er it festje al los, doe klaaide er him gemoedereard út oer de keamer, en bepluze noch wat oan 'e teannen, dêr't it skjinste ôf wie. ‘Kom, ik sil der mar by lizzen gean,’ sei er doe, en sa moai linich foar syn dwaan wipte er op it hege bedstee.

De lytse jonge moast it lêste noch hawwe foar de nacht. Soks hie Auke al gjin witten mear fan, hy snoarke justjes, de mûle iepen, mar de beide froulju wienen der in grou oere mei yn 'e wapens. Sadwaande wie it noch let doe't Frearkje wer op it skip oangyng. Hja stie heal en heal yn bestan om noch efkes op te bliuwen en op Teade te wachtsjen; salang soe it no ek net mear duorje, hy wie grif oan it kommen ta. Hja soe har ek net deljaan kinne ear't dy jonge wer oan board wie. Mar fan 'e oare kant, nee, hja seach der ôf, hy hie it himsels oandien, hy moast him mar rêde, hja gyng út 'e wei. Mar fansels, hja kaam gjin sliep benei, alle healoeren hearde se de klok slaan, en allegeduerigen miende se wat te hearren, mar gjin Teade. It waard in allerheisliksten lange nacht, har tinzen fleagen fan it iene op it oare, fan alles hie se by de ein. Hja moast dan dochs sliept hawwe, hja skrille alteast wekker, doe't se him och sa hoeden oan board stappen hearde. Hy die de learzens út op 'e lûken, fernaam se wol, en sûnder folle drokte gyng er nei koai. Hja hie gjin doel oer oere of tiid, dat hja striek in lúsjefers op. ‘Tweintich oer fjouweren!’ Soks koe dochs net. Hja hinge wat nei de wekker oer, der wie gjin mis op! Men soe jin besauwe, sa'n fint op syn jierren, en dat kaam tsjin 'e moarntiid by in faam wei dy't er ienkear earder sjoen hie! Frearkje wie wer klear wekker; allerhande neare tinzen kamen by har op. Men koe it net witte,

[p. 52]

mar as by ien fan Teade' jierren it bloed rêder begûn te rinnen, en sa'n lodderige faam, yn it holst fan de nacht, op in ienlike pleats! Hja moast der net oan tinke, hja soe him soks ûnder it each bringe. Hja helle wer fan alles by elkoar, mar yn 'e iere moarntiid krige de sliep dochs wer de oerhân, en, it koe hast net oars nei sa'n ûngeregelde nacht, dêr fersliepte se har de oare moarns, en wie it goed healwei achten op 'e wekker doe't se út in eangstige dream kjel wekker skrok.

[p. 53]