|
| |
| |
| |
V
It wie jûn wurden yn it Appelskeaster fean. In tsjokke grize loft stie leech boppe de wide iensumheid fan it brune fean. It wie blakstil en sa sêft as side. Der wie noch in fûgel hjir of dêr dy't net ta rêst komme koe; Frearkje efter op it skip mei de rêch tsjin 'e boppelêst, hearde him allegeduerigen lûd jaan. Mar dat wie it iennichste ek; fierder wie it dêr sa roerleas stil oft alles fersonken lei yn in swiere sliep.
Frearkje wachte op Teade. Hja hie sa har eigen prakkesaasjes, en wie lang net rêstich. Moarn soenen se farre, en Teade wie nei de baas stutsen foar it ôfrekkenjen. Soks wie wenst, mar dat er no salang weibliuwe moast, dat wie minder. It koe allegearre noch genôch tafalle, mar Teade wie gjin prater en ornaris sa gau mooglik út en thús. Hy soe net gau hjir of dêr sitten bliuwe en helje ris op fan it ien en it oar; dat wie alhiel syn aard net. Hja prakkesearre alles by elkoar wêr't er dochs úthingje koe; hja woe net graach it slimste tinke, en dochs hie se hyltyd it byld foar eagen fan Teade' lottersdei, de iennichste kear dat er by har witten him te bûten gien wie, meinommen fan lichte, bluistrige maten. Mar it hie in trelit west, dêr't it doarp wiken skande fan sprutsen hie, en dat heit sear dien hie, hja wist it, oan syn dea ta. It wie al wer safolle lange jierren lyn, mar no, ynkeard ta harsels, seach se alles wer klear foar har. Teade sa't er dy jûns thúskommen wie, smoardronken, en it heechste nûmer op 'e pet, in sleep bern en wat opslûpte jongfeintsjes efter him oan. Heit wie mear as poer wurden, en doe hie er noch net ienris witten dat Teade by Barelds Joukje de hiele boel koart en klien slein hie. Dat kaam letter earst oan it ljocht. Teade wie sjongende ynkommen, in lange pipestâle jitte yn 'e hân, och sa op it skik. Heit wie opsternaat wurden en soe him moares leare as hie er noch in jonge foar. Mar dat wie in misrekken wurden foar de âld man. Teade hie it skûm op 'e mûle krige: ‘Soestû my skoppe, heite?’ Hy hie heit beetpakt en oer de flier krige: ‘Wa soestû hjir skoppe, he'n, wa soestû hjir skoppe?’
It hie in aaklik gesicht west; noch koe se der fan grize, har âlde heit machteleas oer de flier, en Teade der boppe op mei in fan drank berûne troanje. Op it heislik gerop fan mem wie der help kommen; twa manlju hiene Teade de keamer útkinkele en him yn it turfhok
| |
| |
skopt, sikerwier skopt! Dêr koe er dan mar ta himsels komme. Hja hienen sà wat trochmakke yn 'e hûs dy wiken dêrnei, net te sizzen, mar oan distiid ta hie it Teade' iennichste bûtensprong west. Lykwols, no't er weibleau en mar op him wachtsje liet, toe mar! hoe giet soks? Frearkje wie ek mar in minske. Hja woe oan oare dingen tinke, oan Auke en Durkje en oer de reis, mar ear't se it wist, wie se by Teade werom wêr't dy yn 'e goedichheid dan dochs sitte mocht. It wie grif alve, healwei tolven of om dy snuorje, en noch gjin Teade, der moast wat bard wêze it ien of it oar. Einlings, hja harke tige skerp, dêr hearde se wat yn 'e stille nacht. Dat moast Teade wêze, en, de skrik sloech har om it hert, it koe hast net misse, dêr kaam er sjongende oan! No wist se hoe let as it wie; hja trille en bidde om bystân. It lûd kaam neier, hja koe no de wurden ferstean, it wie in aaklik gehoar yn 'e wijde, heimige stillens fan de nacht, te mear om't Teade nea in sjonger west hie. Hark:‘... en we gaan nog niet naar huis, nog lange niet, nog lange niet...’ It wie suver as sei er it op; sjongen koe it mar kwalik hjitte. Frearkje wie mar amper harsels mear. No koe se alles ferwachtsje; hy wie yn steat om in moard te dwaan. Hja woe sa minlike graach om help roppe, mar wa minske soe har hjir op 'e romte hearre? En dêr wie Teade. Sels yn 'e skimerige simmernacht seach se hoe't it mei him stie. En doe krige er har ek yn it fizier. ‘Hea, Frearkje, bist der ek al ôf, fanke? Dû hast gelyk, want ik sis mar sa: “De morgenstond heeft goud in de mond.” Of net miskien, Frearkje, he'n, of net?’ Alles mar tajaan, tocht Frearkje, dan kom ik faaks it fierst. ‘Ja, sa is 't al, Teade.’ ‘O, dat soe 'k ek sizze!’ en mei de rêch tsjin 'e boppelêst begûn er út te weidzjen oer de ûnsinnichste dingen. Frearkje knikte mar en wie it yn alles mei him iens en hie mar ien winsk: dat er goed en wol foaryn op 'e koai lei. Op it lêst besocht se it dy kant wat út: ‘Wy sitte hjir gesellich, Teade, mar mei al dat praten ûntkomt ús de tiid, wy moasten aanst mar op bêd.’
‘Dat seiste goed, fanke, ik sis mar, alles op 'e tiid, mar dan woe 'k graach earst noch mei-elkoar in ferske sjonge, ik tochte, Frearkje, de avondpsalm, ik fyn dat altyd sa'n ûnstoarmst moai liet; silstû mar efkes ynsette?’
It spande om him dêr ôf te bringen, en Frearkje moast lang en moai prate ear't se him einlings op 'e wâl hie. Hja woe him oer it lân foaryn loadse, en dat slagge sa moai aardich. Frearkje steunde him by de earm, mar doe't er ien foet hast op it skip hie, kearde er him om en
| |
| |
kaam deun by har: ‘Sil ik hjir even wetterje? Ik doch soks mar leafst op it romme fjild, der giet dochs neat boppe de frije natoer, of al miskien?’ Frearkje moast him dêr sels gelyk yn jaan. Doe't ek dat syn beslach krige hie en Teade einlings oan board wie, begûn er op 'e nij. ‘No moatst ris goed stil wêze, Frearkje, dan sil 'k in prachtich moaie foardracht dwaan... stil man! moatst ris hearre: 's Morgens vroeg als 't haantje kraait... fan foaren ôf: 's Morgens vroeg als 't haantje kraait... haantje kraait... no wit ik it wrychtsjes net mear, haantje kraait... wat dan Frearkje, wat dan?’
‘Dat soe 'k net sizze doare, Teade.’
‘Net sizze doare? Net sizze doare? Dû wolst net, foarút, sis op!’ raasde er troch de hoarige nacht.
‘No ja’, en it bange swit briek har út, ‘wat sil ik sizze? Melke faaks?’
‘Just, just! Dêr binne wy der al, melke fansels! Dû witst it wol! No sil 'k noch ris: 's Morgens vroeg als 't haantje kraait... haantje kraait, dan moatt' de boeren melke. Ik bin der, Frearkje, moai he'n? Mar fansels, in hoanne kin men net melke; hoe moat soks no, Frearkje?’
Doe gyng it wer oan yn it ûneinige; Frearkje tocht dat se har bejaan soe. Mar einlings, einlings wied er teplak, en plofte swier mei klean en al yn it seewieren bêd.
Efter yn 'e roef snokte Frearkje har fertriet út. Hja wie skjin ynein, en mislik fan argewaasje en grimmitigens beide. Sa'n Teade die jin soks no oan, jins bloedeigen broer! Fan fertriet en illinde begûn se op 'e nij te skriemen. It koart eintsje nacht dat noch oerbleaun wie krige se gjin wink yn 'e eagen. Hja wie bliid dat it ljocht waard, en doe't de sinne boppe de kime kaam, heistere se al wer om. Hja soe Teade net steure, dy moast dizze loop sels mar ris om 'e tiid tinke; al soe it ek njoggenen tsienen wurde, hja liet him lizze. As er kaam, moast de kniper mar op 'e skine; it wie in hynstemiddel fansels, mar Teade soe der net foar stean, hja koe him. Op in alve-en-tritichst die se har dingen. Hja naam alle tiid foar in pantsjefol tee en in bak-brochje, en doe makke se stadichoan risselwaasje. Hja helle de bêste klean foar it ljocht, de swarte rôk mei it donkergriis boppest. Dat wie har roudracht, dy't se har oanmjitte litten hie by grutte Hike' dochter, dy't it skroarjen leard hie yn 'e stêd. Ut in behindich plat doaske krige se de sulveren spjelde dy't har út memme goed tafallen wie; nammers, nimmen dy't der mear rjucht op hân hie as hja. Doe jitte it slot swarte kralen, har wenstige sneinske toai sûnt jierren, en dêr lei it
| |
| |
spul dan. Mei soarch begûn se har te klaaien: tiid genôch! Alhiel yn 'e pee stie se op 't lêst foar it lyts spegeltsje; hja glom fan 'e griene sjippe. Sjesa! no koe Teade mar komme, no wie aanst it bledsje omkeard. Teade moast net miene dat se har de gek oanstekke liet! It wachtsjen duorre lang, mar einlings, it rûn tsjin achten, hearde se him risselwaasje meitsjen foaryn; it soe dan dochs wêze. Al sa njonkelytsen, dêr kaam er oan. Teade liet him troch de roef sakje, de eagen foardel, och sa beskamsum, mar fierder woe er beare oft alles gewoan wie, Frearkje skeat him fuortdaliks. ‘Moarn, ik haw my fersliept, leau 'k; hast my net roppen fan 'e moarn? Ik mei wol opsjitte!’
‘Doch mar kalm oan, ju, de tiid is uzes mei elkoar.’ Frearkje wie sa freonlik as ien, mar dat stie Teade just net. Ferheard seach er op, en doe earst krige er erch yn Frearkje' bûtenwenstige dracht.
‘Wat silstû!?’
‘Dat sil 'k dy gau fertelle, Teade,’ en Frearkje gyng der ta sitten, ‘ik wol gjin spul hawwe en gjin wurden, soks past net, mar as wy langer by elkoar bliuwe krije wy dat al; dat dêrom gean ik mar fuort en ek op slach. Om sa'n oere as alve of dêromhinne moat der in tram wêze; ik kuierje dy kant aanst mar stadichoan út, en ik sil wol sjen dat ik thúskom.’ Frearkje wie útpraat; och sa kalm en o sa wis hie se it ferhaal opsein. Teade koe amper ta wurden komme. ‘Dat mienst net, Frearkje, dat kin net!’
‘Wêrom soe it net kinne? Soks kin mâle skoan. Moatst aanst mar ris sjen, dan witst it.’
‘En ik dan?’
‘Dû, dû? Wel, dû moatst dy mar rêde, soe 'k sizze. Dû bist âld en wiis genôch, dat hawwe wy fannacht wol sjoen.’
‘Mar, mar,’ en de lêste sliep by Teade wie fuort, it swit briek him út-Frearkje seach soks mâle skoan, mar dat wie suver neat- ‘mar, Frearkje, dat fan justerjûn wie myn skuld net, wier, wier, ik swar it dy!’ ‘Swarre komt foar net ien te pas, mar foar dy alhiel net soe 'k sizze,’ sei Frearkje strang. ‘Nee, dat sil in oar syn skuld wol west hawwe. En soks seistû, ien fan fjouwerentritich jier? Op in oar ôfskowe dat is maklik.’
Teade siet foar syn rjochter. Al mear en mear treau Frearkje him yn 'e hoeke, en hy koe gjin kant út, syn fonnis seach er al: Frearkje mei de bêste spullen oan yn 'e Gordykster tram en hy poer allinnich mei in fracht lichte turf yn it Appelskeaster fean. En as er ea thús- | |
| |
komme soe, wachte de skande him dêr op. En dat wie no deselde Teade fan de nachts. Oatmoedich gyng er yn 'e pleit: ‘Wier, wier, Frearkje, dit hat de lêste kear west; noait sil soks wer foarkomme!’
Mar Frearkje wie jitte net hielendal klear. ‘It mei my tinke, Teade, datst soks ek ienkear oan dyn âlde heit ûnthjitten hast. Ik jou der net folle foar, en aventoerje it alteast net. It wurdt myn tiid aanst.’ Hja krige de hoed en paste him op foar it lyts spegeltsje. Doe hie Teade gjin wurden mear; hy liet de holle op 'e hannen hingje en begûn earmoedich te snokken.
Frearkje kearde har om.
‘Teade, as ik der no fêst fan op oan koe...,’ har strange eagen twongen en hy seach op, ‘dan soe ik it alteast noch ienkear besiikje wolle. Mar ja...’ En hja liet de skouders sakje en de hannen by it liif delhingje, as woe se sizze: Men kin op dy dochs net oan. Teade kaam ta himsels, en yn dat skoftke sei er faaks mear wurden as er ea efter elkoar sein hie. Grutte en machtige ûnthjitten die er har, Frearkje sels waard der oars fan.
‘Ik sil dy leauwe,’ en har lûd wie suver in bytsje oandien, ‘ik bliuw oan board, en astû wurd hâldst, dan bliuwt alles wat der foarfallen is tusken ús.’
Sûnder iten of it ien of it oar rekke Teade yn 'e line. By de tredde slûs stie de kastlein yn 'e blauwe kile op 'e dyk, dy hâlde in pear bistkes. ‘Goeie reis, skipper!’ groete er, de hân justjes omheech.
Dus dêr hie er it opdien, tocht Frearkje. In felle haat sloech yn har op tsjin dat swiete gesicht dêr op 'e dyk. Mei gleone eagen seach se him lyk oan. As in hûn dy't slaan krige hie kroaske er ôf, en waard wei oan 'e side fan it stjelpke.
In grou wike letter as se tocht hienen, leinen se mei de fracht lichte turf by Jentsje bakker foar de wâl.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd