It Freark Jabiks Folk

[p. 22]

IV

Teade wie nea wurger as wannear't er in dei út syn gewoane dwaan west hie. Dêrom wied er dy jûns samar wei doe't er mar amper yn it nearzige bedstee lei, foaryn, wêr't in lije lucht hong fan pik en tou en wêr't it waarm en benaud wie. Mar hy joech him del en snoarke lûd en swier; hjir hied er nei útsjoen, de hiele gânske jûn by Auke-en-har al.

Efteryn lei Frearkje. It wie dêr ek net grut en rom en beleaven gjin sliepkeamer, mar Frearkje hie alteast mear earmslach as Teade. Dochs koe se net sliepe. Hja hie lêst fan 'e waarmte, mar dat die it him allinne net: it wiene har tinzen dy't net ta rêst komme woenen, dy't mar hyltiten weroan yn 'e selde rûnte ommealden. Auke en Durkje soenen in bern hawwe as alles goed gyng, in jonge faaks, in Freark! Soks wie har grut, dat woe se wol witte, mar... mar... in minske is nea tefreden en de mar rekket nea fol. It soe in Bosma wêze, de âlde namme mar foar de helt, wylst Teade, sa'n skoander jongkeardel, nei froulju net taalde. Hja moast der net oan tinke, en grimmitich suver draaide Frearkje har op 'e oare kant. Andele hie se gjin hoop mear op, dy syn jierren wiene foarby, hy rûn tsjin 'e fyftich, mar Teade! Nammers, hy soe avensearje moatte, syn tiid skeat ek op, soks moast er sels sjen woe se hawwe. Hy wie wat skruten by froulju, faaks soe er in setsje ha moatte, mûglik dat it dan samar klear wie. Mar hoe, en by wa?

Der wenne in widdo yn 'e buorren, om en de by fan Teade' jierren: Klaze Hiltsje. Dy rûn mei kofje en tee en peteroalje; hja wie lang net ûnsjoch en fan 'e selde tsjerke. Mar oft se mei Teade oan board wolle soe, dat wie in oar ding; en oft Teade har oan board hawwe wolle soe, wie wer in oare fraach. Yn it lije foarûnder kamen Frearkje mear froulju foar de geast, âldfammen meast wêr't it wyldste wat ôf wie. Want Teade en in krigele, libbene jongfaam wienen twa dingen dy't Frearkje yn 'e fierste fierte net by elkoar krije koe. Mar alles meiïnoar, it bleau in boel. In stikhinne spandearre Frearkje de skoandere nacht der oan; doe kaam se mei harsels oerien der mei Teade oer te praten, en mei dy oplossing gyng se in koarte, ûnrêstige sliep yn, wylst de allerearste dage al skimerich opljochte yn it fiere easten.

[p. 23]

Fjouwer oere die de wekker trou syn plicht en rattele yn it hoek-spyntsje dat it sawat die. Mei in handige bewende taast lei Frearkje him it swijen op; it wie al wer safier. Yn 'e rin wei skeat se ta de roef út, en sloech mei in klomp yn 'e waring, it teken foar Teade dat it syn tiid wie. Al gau, wylst hja teewetter opsette en foar in brogge soarge, hearde se him risselwaasje meitsjen.

De holle boppe in puts mei kâld wetter, kaam Teade wat ta himsels; de nachten wienen dan ek sa bedroefde koart. It soe alteast hjoed wer in moaie dei jaan, tocht er doe't er nei de loft seach en him mei de blauwe handoek ôfdroege.

De sinne siet noch efter de huzen, mar in wazige moarntiidsdamp wale boppe de feart, en rjucht boppe him wie de loft ynblau. It wie suver blakstil, allinnich, tocht him, twirre der in sigentsje út it súdeasten. Dat soe yn 'e wyn op wurde hjoed; hja moasten om in fracht lichte turf nei Appelskea ta. Sûnder folle wurden kaam er troch de roef; trouwens Frearkje en hy wienen beide net sa botte praatsk sa yn it nochteren.

Moarnsk koe men se net neame, alteast soks soene se gjin wurd hawwe wolle, mar wier bleau it dat se net earder harsels wienen ear't it teedrinken berêden wie en Teade de trochroker oanhie, en dan noch gyng it och sa stadichoan en moasten se beleaven gjin tsjinstuit hawwe.

Mar it gyng sa moai aardich dizze moarn, it waar die der sines ta faaks. Teade soe yn 'e line moatte fansels, mar soks wie net slim.

In foech healoere letter sprong er op 'e strjitwei, en strûpte de beage om, en loek ‘De Jonge Teade’ troch de riizjende moarn, wêr't in golle en mylde sinne alles ta libben rôp. De ljurken tierelieren nei de ljochte loft, en yn 'e blommige greiden wienen de fûgels te brulloft. It fee wie yn 'e jisters dreaun en stie ferlangjend elk syn beurt ôf te wachtsjen om fan it jitte sliepperige folk molken te wurden. Dit wie in moarn, tocht Teade, en dit wie waar. Frearkje stjoerde in langrjucht spoar troch it spegelstille wetter. Dêr efter by it roer hie se tiid en gelegenheid om te prakkesearjen oer Teade, dy't him fan gjin kwea bewust, dêr op 'e dyk rûn te lûken. Frearkje hie it foar it ferstân, no't se sa troch de ljochte moarn foer, dat it in swier stik wurde soe en sprek sa'n Teade oan oer in ding as ferkearing. Hja soe him mear as mei ferdrach oankomme moatte, woe se de boel net ferbruie, en dan noch wie it ôfwachtsjen oft se wat berikke soe. Hja hie gjin each foar de

[p. 24]

strieljende moarn, en de tiid ûntkaam har, sa wie se wei yn har prakkesaasjes, oant in gjalp fan Teade dêr op 'e dyk har wekker skrille. Fan 'e weromstuit joech se lûd werom, en wylst Teade op hannen en fuotten hast weiwaard yn 'e reiden, koe se út syn frjemde útroppen op 't lêst dochs sawat opmeitsje as: ‘In ein fan 't nêst!’

Dat foel ta. It hert sloech har wyld tsjin 'e kiel fan 'e alteraasje. Hja hie hoegenamt nearne op fertocht west; dit wie fansels wer krekt wat foar Teade: de hiele wrâld by elkoar roppe en raze om in ein dy't fan it nêst kaam. Sa koe er soms, as wie 't in grut jonge; hja koe har der faak grimmitich om meitsje, no ek wer fergeat er it hiele skip en alles, om in stikmannich eine-aaien as it goed gyng. It skip foer oerlangsum troch, de line heakke efter de beamboskjes. ‘Teade! Teade ju!!’ rôp Frearkje, mar hy wie alhiel wei, hja koe neat mear fan him gewaar wurde. Op 'e nij woe se út ein sette, mar it hoegde net.

‘Acht!’ raasde Teade, mei de tichthâlden pet heech yn 'e hân. Hy wie alhiel optein en syn gesicht striele. ‘Op 'e wâl oanhâlde, Frearkje!’

Hja eamele en fûtere yn harsels, mar dochs hâlde se op 'e beamboskjes oan. It wie in hiele toer foar Teade de fynst oan board te krijen, mar hy naam it tige licht: ‘Dit is in ferfaltsje! Jûn in eineaai op brea.’ Frearkje fûtere noch oer ferbeane tiid en al soks, doe't se de grienskilige aaien oernaam yn 'e skelk, mar Teade lake der om, en wylst Frearkje de fynst teplak brocht, slagge it him mei gâns lijen de line wer frij te krijen, en koe de reis fuortset wurde.

Kofjetiid leinen se efkes oan 'e wâl in stikhinne de Rolbrêge. Teade siet noch fol oer de ein fan it nêst en weide út oer rûchte en plús; hy wie tige drok foar syn dwaan, mar Frearkje harke mar mei in heal ear. Sa'nien soenen jo no mei ferkearing oankomme moatte, dy wie no fjouwerentritich! It wie har broer fansels, mar oars soenen jo sizze: in ferstân as in bern.

Teade pypke nochris fleurichoan, geat de lêste kofje om, en sprong suver linich op 'e wâl foar de twade oanloop.

De sinne skynde mei lange skaden yn 'e omkriten fan 'e Wynterpster feart. Fredich en stil leinen de kampkes skrale greide tusken de beamwâlen. In inkelde ferdwaalde ljip kriet earmoedich, der wikele in fûgel boppe in oerbleaun stikje heide, wêr't hjir en dêr in giel sânplak opljochte tusken it dûnkerder planteguod. Teade seach dat allegearre

[p. 25]

oan; hy hie sawat omstrúnd nei brea-iten. No soe er mar wer op board oan, Frearkje soe de tee faaks brún hawwe, en dan mar nei koai. Hy hie goed ret, hja hie de teeboel op 'e roef set, en siet sels op it helmhout te breidzjen. Troch en der troch tefreden joech Teade him del, en stoppe de lêste piip foar de nacht. Sa'n setsje foar bêdtiid mei sok kostlik waar yn dizze fredige wrâld wie krekt wat foar Teade. Mar Frearkje hie ek yn 'e rekken dat dit har gouden oere wie. Lykwols, hoe yn 'e goedichheid moast se him dermei oan board komme?

En sjuchdêr, foar in grut wûnder sette Teade de fûke dêr't er sels yn sile soe.

‘It sil skielk in hiele feroaring jaan by Auke-en-har,’ sei er, mar hy seach net op. Soks hie se ek net ferwachte, it sizzen allinnich al wie mear as dat se hoopje doarst hie.

‘Dat seist goed, Teade, tink ris ta, no moat it ris in jonge wurde, in Freark, it is sûnde fansels, mar hast soe men winskje, dat heit dat noch belibbe hie. Mar witste, Teade, wat my justerjûn yn it sin kaam? It sil in Freark Bosma wurde; wat soe it in goed en skoander ding wêze as der yn 'e takomst in lytse genamt kaam, alhiel de âlde namme.’

Sjesa, dat hie se sein. Mar Teade woe him der sawat ôfmeitsje, hy like wat te fielen, hy eamele sawat fan: ‘Al moaiernôch,’ en mear fan soks. Lykwols, dêr wie hy der by Frearkje net mei klear: ‘Nee, Teade, dû witst sels wol better, wy hoege der ek net omhinne te praten, mar astû no ris trouste...’

Teade krige in kleur dat Frearkje dy kant út woe; dêr hie er it minste erch noch net yn hân. Hja hie der wol faker sawat op ompraten, mar dit gyng him dochs wierliken te stoef. Hy bearde mâl.

‘Nee, dû hoechst sa net te bearen, sa gek soe soks dochs net wêze,’ en Frearkje, yn 'e wittenskip dat se no alles sizze moast, skode wat tichter nei him ta. ‘Ik hie tocht, Teade,’ en hja lústere hast, ‘wat soest sizze fan Klaze Hiltsje...?’ Mar dat liet de mjitte oerrinne; Teade, dy't earst troch en der troch ferlegen west hie, waard no poer: ‘Wat wolsto mei dyn healwiis geëamel? Ik sil my sels wol rêde, en trouwe doch ik noait, dêr is it mei út!’

Lilk sprong er oerein, en fan kleare grimmitigens skeat er fuort foaryn en gyng op 'e koai. Dêr siet Frearkje dan allinnich en ferlitten by de kâldwurden tee. Hja soe gûle kinne op it stuit, har bedoeling hie sa goed west en no dit... Teade soe mei in dei as wat wol wer bykomme,

[p. 26]

mar oer sok ding hoegde se him nea wer oan te kommen. Hja soe it oerjaan moatte, mar hie der min har moed op.

Dat waard fierder in swijsume reis. Foar syn dwaan stume Teade dizze loop ryklik lang. It waard der net better op doe't se mei reinich waar yn it fean oankamen. Reine, út in egaal grize loft, dat it sûze, twa dagen oanien. Ut kleare ferfeelsumens, en ek al om't se gjin oanspraak oan elkoar hienen, figuere Teade in setangel, dy't er de jûns fan 'e twade dei útsette yn 'e wyk. De oare deis wied er de âlde wer, doe't er troch de skjinreinde wrâld, wêr't in blide sinne oer skynde, mei in snoek fan seis pûn oan board kaam. Hy wie sa grutsk as in flie, mar Frearkje eamele: ‘Alles tagelyk, aaisykje en fiskje, en dat sûnder akte of it ien en oar, en alles is ferbean.’

Fierders makke hja der it measte net fan, om't se oan Teade fernaam dat er wer yn goedens woe. Dy like it hiele foarfal fergetten: ‘Hjoed lade en oerdei in snoek yn 'e panne!’