It Freark Jabiks Folk

[p. 10]

II

Nee, dy loop nei notaris wie Auke net tafallen, och myn leave stumper!

Fuort de oare jûns nei har gearsit hied er in brief oan Andele skreaun, en it wie him hiel wol tabetroud alles op 'en gaadliksten út te byldzjen en foar te stellen; op sa'n skriuwen soe Andele' tawurd wol komme, dêr wie gjin mis op. Noch in dei letter wied er nei notaris reizge, dêr hied er efkes ôfprate sillen oer dit en dat. Datums fan beskriuwing en ferkeaping hienen him al yn 'e holle omspile mar dat wie oars útkomd. Notaris hie him fuort al delbêde. ‘In bytsje tuike oan, Auke, sok ding giet mar net ien twa trije.’

Dy man hie safolle fiven en seizen hân, de ein wie der fan wei, en fansels mei de wet yn 'e hân, dat wie sokke lju wol tabetroud. It ien en it oar wie hjir op delkomd, hja soenen yn alle gefallen in jier of dêromhinne wachtsje moatte ear't se de boel oanpakke en ferkeapje koenen.

Dat hie in raren tebeksetter west foar Auke. Hy wie der gâns fan betommele en hie min syn moed hân, doe't er de weromreis oangyng. Heal en heal hied er tocht, hy soe sa kwânskwiis by Jellebaas de timmerwinkel ynstappe, en dan sa achtleas it praat op minne dakken en fertimmerjen bringe, om baas ris te hifkjen. Mar dat hoegde no net. En sjedêr, as wie it gekoanstekken, dêr hie Jelle him sels oer soks oanhalden. Doe wie it sin der net helte better op wurden, en Durkje hie sawat mei him te stellen hân dy jûns, alhiel mâl en ferkeard en neat hie goed west. Grou fjirtjin dagen hie hy der oer stume; doe wied er stadich bykomd. De saken leinen der no sa ta, dêr koe sels it út Amearika kommen tawurd fan Andele neat oan feroarje. En Frearkje hie har sin krige, de grutjonge wie by Teade op it skip kommen, en hja sels draaide de houten sleef boppe de stiennen sjerppotten of pompte in mingelen peteroalje út it reade fet, yn it herntsje efter de winkel.

Mar no wie foar Auke al dat lijen foarby. It jier wie om, en no't men der efter stie, hie it oars net as kleare winst west, mar soks wist men foarút net. Teade hie syn bekomst al fan it farren mei in jonge, dêr wie

[p. 11]

in rare wize op gien, safolle wist Auke der wol fan, en hy koe it fan tinken wol hawwe, dat er lang alles net wist. De winkel hie Frearkje net jûn wat hja der fan ferwachte hie. It hûs wie har like nei bleaun as altyd, mooglik dat se der noch minder ôfsjen koe as earst, mar hja hoegde Auke net oan te kommen mei in útstel om it te hâlden en dan de winkel der út. Dêrby dearde it har ek oan dat de farderij fan Teade gyng sa't it gyng. De boel kaam oer; Teade miste syn steun, dat wie 't him; hja soe wer mei oan board moatte, der siet oars net op.

It wachtsjen wie no noch op it boelguod. Lútsen kûper hie him dik tûzen gûne fersjoen op it âld hûs, in grouwen bolle! Soks mocht ek wol, tocht Auke, want heden, heden! der gyng sa wat ôf, der kaam gjin ein fan.

Doe waard it de boelguodsdei.

Hja koenen it yn in oerdeisskoft maklik beslikje, mar Auke hie in hiele dei frij nommen en wie al yntiids ferklaaid. Teade siet yn it modder-farren, mar hie it roaie kind dat er dy deis foar de wâl lei.

Sa stuiteren se dat moarnsskoft fjouweresom yn it âldershûs om; it trof sa moai himmel mei it waar, dat koe net better, ornearre Auke.

De opsjeposten waarden foar op 'e strjitte set. It ekenhouten kammenet, jit sa geef as kryt neffens Teade, de opleine kast mei it kroanstik, glêd as in spegel en sûnder ien skras, de rûne tafel út 'e keamer mei de swiere draaide poat, en mear fan soks; dat allegearre wie net om 'e nocht, men soe fier rinne moatte om sa'n goed ûnderhâlden húshâlding te finen, tocht Frearkje.

Der kaam sa it ien en oar te sjen; dêr wie it winkelspul, men soe it sa net sizze, mar helle men de boel oeral, dan koe men amper begripe wêr't it allegearre sitten hie.

Yn himsels makke Auke berekkeningen. Dit soe net ôffalle tocht him, der soe oerdeis ris in dûbeltsje tusken de sinten komme!

Trouwens, notaris hie it sa moai gnap advertearre.

‘Een volledige winkelinventaris bestaande uit: toonbankbascule met koperen gewichten, diverse trommels, voorraadbakken’ en sa mar fierder, it hie noch in hiel rychje west, en dan it húsrie, stik foar stik... ‘en wat verder te voorschijn zal worden gebracht.’ Frearkje hie it advertinsje útknipt en yn it psalmboek lein; it wie sa'n aardich oan-tinken.

Sa brochten se de moarn te siik. It lytsguod moast allegear wat foar de hân lizze, woe de boel ridlik flot rinne.

[p. 12]

Hja soenen mar by Auke-en-dy ite, soks waard yn 'e buorren dochs neat, no't de boel dêr yn 't hûndert stie.

It smakke Auke sa moai aardich, neffens syn sizzen hie er honger beskrept; wylst dreage er in leppelfol as wat fan dat moaie kleare fet oer syn twadde panfol ierappels. Teade hie ek neat te kleien - oan him te hearren wie it moaiste fan de dei wer oanbrutsen: de middeiskost.

Mar by Frearkje woe it net sakje, dy makke der in bedroefd bytsje fan. Hja woe it net sizze, mar de hiele moarn al hie se sa'n raar gefoel op 'e mage. Einliks de hiele wike al. Doe't se it kammenet wreaun hie en de stuollen noch in goede beurt jûn, doe wie it ynienen flak foar har kommen te stean dat it foar 't lêst wie. It gyng har sa oan, al dat guod wêr't mem mear as fjirtich jier wiis mei west hie, en aanst soe it fuort wêze, alles fersille, it iene hjir en it oare dêr. Aanst soe it âld hûs leech stean, en dan oaren der yn, en dan wie alles foarby.

It wie fansels healwiis tinken, en foar gjin jild soe se it sizze wolle, mar it wie har dizze dagen as begroeven se heit en mem nochris.

Teade like fan soks neat te fielen, likemin as Durkje, mar dy hie op 't lêst in eigen hûs. En Auke? Och, dy wie oantroud en soe noait of te nimmer eigen wurde.

Dêr stie Minne opropper de middeis dan op in lege kiste foar gâns in smite folk. Notaris en syn klerk sieten yn 'e keamer foar it opskode finster. It guod waard fan Auke en Teade oandroegen, en Minne sei der dan syn bewende grappen oer, dat it folk derom laitsje koe, en sa fûn alles syn plak, it iene hjir en it oare dêr.

Frearkje wie der yn wei en siet ferwêzen yn in hoeke fan 'e âld keamer; mar nimmen dy't har achtsloech.

Hja hie sa har eigen prakkesaasjes, om't oan elk ding dat der útdroegen waard foar har sa folle fêst siet.

Dêr gyng har kastke! Yn in strange winter troch heit timmere, doe't se sa'n grut fanke wie, en fan mem yn 'e swarte ferve set.

In kast koe 't kwalik hjitte, hoewol't dat doe heite opset wol west hie, mar dy wie och sa ûnhandich yn timmerjen en sa; it wie einliks mar in kiste wurden, in doarke derfoar mei in rûne knop en oan 'e binnenkant in wale. Mem hie der dy maityds in kwastfol swarte ferve oer strutsen, dy't se oerhâlden hie fan it drompelfervjen. Lykwols hie it in djoer besit foar har west, en no waard it fan Hessels Anke en Frearks Tetsje fuortdroegen, en sa gyng dat no mei alles. Frearkje suchte.

[p. 13]

Sa'n oere as fjouwer wie alles ta doarren út. Age weinmakker hie it kammenet op in karre, en Meindert mei de houten skonk wraksele mei de opleine kast om, dy't er gjin baas koe. Mar soks hoegden Auke-en-har net foar te rieden; hja wienen der ôf.

Notaris pakte de papieren by elkoar. ‘Wy sille thús alles wol útsette, en ik sil wol tynge stjoere hoenear't jim komme kinne.’

Doe stiene se yn it lege hûs. It hert kearde Frearkje om yn it liif as se de boel oanseach, it soe jin troch alles hinne gean.

‘No mar gau mei nei Durkje om in pantsjefol tee, minsken, soks hawwe wy fertsjinne,’ en Auke hâlde de keamersdoar op.

It wie Frearkje goed. Alles wie har goed op dit stuit, as se hjir mar wei koe.

Under teedrinken makke Auke út 'en rûgen de balans op. Inkelde grutte stikken wie ôffallen, mar de âlde rommel helle soks ryklik oer; it ien mei it oar wiisde it net sa slim, tocht him.

Frearkje wie oars fûlernôch op 'e sinten, mar hjir koe se har net yn jaan. Dêrom wie it Teade allinne dy't Auke no en dan byfoel yn syn wiidweidich petear.

Sa sieten se dêr by Auke harres yn it keammerke, mei it útsjoch op 'e pear fjouwerkante jelnen bleek en in bline muorre, en bûten stie de dei noch heech oan 'e loft en twirre in maitydswyn út it súdeasten.

Samar ynienen foel it Frearkje yn, hoe't se der by kaam wiste se sels net: ‘My tochte, Teade, wy koenen aanst noch wol farre, wy driuwe jûn noch in moai ein dy kant út, dan hawwe wy dat altyd mar, en moarn moatte wy it ôfwachtsje.’

Auke woe nearne fan witte.

‘Jimme binne yn 'e goedichheid dochs wol wizer, jim bliuwe hjir te nacht, moarn is der wer in dei.’

Durkje woe dy kant ek út; mar Frearkje wie it by harsels ôfpraat, en hja krige Teade wol mei.

Ut 'er haast waarme Durkje wat kofje op en smarde in stút. Auke bearde: ‘De dwaasheid op 'en top!’ en mear fan soks; likegoed smiet Teade in goed kertier letter de touwen los en stie Frearkje by it roer. Hja foeren wer.

Bûten de buorren koe it seil der by, en Teade naam it roer. Frearkje hie noch wat op priemmen en fûn in plak op 'e lûken. Letter op 'e jûn, doe't 't stil waard en it seil del moast, sei se: ‘Dû mochtst faaks noch wol in ein lûke, Teade.’ Sûnder tsjinpraten bûn er de line fêst. Doe

[p. 14]

driuwken se troch de stille jûn, yn de wûndere kleuren fan 'e ûndergeande sinne. Yn it fjild wie alles ta rêst kommen, op 'e fûgels nei. Op 'e inkele pleatsen dy't se foarby kamen sieten de minsken oan 'e jûnbrij; it wie der och sa stil om hûs en hear.

En Frearkje, allinne by it roer, fielde har sa iensum en ferlitten. It wie har oft Teade en hja twa doarmers wurden wiene yn dizze wrâld, sûnder hûs en sûnder plak. Doe bidde hja: ‘Heare bliuw Jo by ús, en... en rekkenje it ús net foar kwea oan dat wy ús âldersgoed ferkwânsele hawwe.’