Foar de lins

De Amearikaen

‘Us Douwe komt werom’, sei Sibbele Kosters Metsje. ‘Hast tweintich jier hat er fuort west, nou komt er wer, dat ik dit noch bilibje mei. Hy hat it dêr goed makke, safolle koe 'k út syn brieven wol fornimme, mar hy skriuwt ek, in Amearikaen wurd ik nea, dêrom gean 'k wer nei hûs’.

It wie op it doarp al lang buorkundich dat it Douwe dêr oan alle kanten meiroun wie, de wrâld wie langer sa lyts. It hoe en hwat wisten hja net krekt, der waerd wol sein, dat der oalje foun wie yn in stik lân fan sines, hwa soe sizze oft it wier wie? Mar dat er gâns jild woun hie moast wier wêze. Dy Douwe, net? It hie altyd in fûle wrotter west, kyn noch kûk op'e wrâld en dy waerd yn tweintich jier tiid smoarryk yn dat

[p. 66]

fiere Amearika, hy soe om 'e fyftich sitte en hoegde gjin slach mear to dwaen. Wie't net hwat?

Unforwachts stie er mei twa koffers by syn mem foar de doar. Metsje, dat sloof, skeat it der fan yn 'e skonken, de triennen rôllen har oer de âlde wangen.

‘Douwe, leave jonge, bistû dat? Wel, wel!’

Hy joech noch al in hân. ‘Mem noch goed?’ folle mear makke 'r der net fan. Hy skou yn heite stoel as hie er nea fuort west. Hy wie tweintich jier âlder wurden, keal en griis, fierder wie er net iens folle foroare. Syn weetlik glimke hie er hâlden en folle praetsker as doe 't er fuort gyng wie er ek net.

Metsje koe der noch net oer út dat er dêr wer siet. ‘Hast al iten, jonge, hwat sil 'k dy klear meitsje? Hoe komst hjir nou sa mar ynienen?’ Hja frege alles tagelyk, Douwe sei oars net folle as dat er nearne gjin forlet fan hie.

‘Ik sil gau kofje sette, dû hast sa'n reis hawn, it is my al fiersten to mâl dat ik neat ré haw’.

‘Meitsje gjin drokte, mem, kofje- en thédrinken witte wy in Amearika sa net fan, dat bin 'k al ôfwend’.

‘Hwat praetst my fan dingen? Hoe soest it ôfwend wêze?’

Douwe syn thúskomst bleau fansels net stil. Jouns sleten syn trije bruorren mei de froulju en syn suster mei de man om 'e tafel, de hiele keamer fol en Douwe op it eareplak. Mooglik dat de famyljeleden har fan dat wersjen mear foarsteld hiene. Net dat Douwe net op it skik wie, mar folle praet siet der net by.

‘Né, danke Doeke, ik haw yn gjin jierren smookt, it foldocht my goed’. En: ‘Och hwat sil 'k sizze? Yn Amearika waeit it jin ek net oan, it fortsjinnet dêr goed, mar it moat swier helle wurde. Om nou wier hwat fan bilang oer to hâlden moat men it lok mei ha’.

Dêrmei wie dat praet dan wer út, oan't ien fan 'e oaren mei in nije fraech kaem.

‘Giest der ek wer hinne Douwe?’

‘Och né, ik haw safolle wol heard, hjir wurdt ek goed fortsjinne, hwat sil 'k dan biwege?’

Dêr waerd it hast stil fan mar Doeke sei dryst: ‘Ik tocht datstû de aep al binnen hiest, hwat praetst dan fan fortsjinjen?’

Douwe gnyske sahwat. ‘Ik bin ienenfyftich, Doeke en kin myn tiid net bêst yn liddigens trochbringe, wol?’

Hja fielden de torjochtwizing. Ien fan 'e froulju praette der oerhinne. Hja krigen gjin spul en stieken net al to let, wakker ienriedich wer ôf.

De oare moarns al yntiids wie Douwe mei syn útwrydske hoed op by Jouke Smid om in healbizige fyts.

‘Ik tocht dat Amearikanen oars neat diene as autoride’.

‘Dêr is alles folle fierder fan inoar ôf, it is hjir wol to bifytisen en bussen binne der ek noch’.

Twa dagen naem er it der fan, hy seach ris by kunde en gyng

[p. 67]

in kear nei de stêd. De jouns fan'e twadde dei kaem er thús mei it boadskip dat er in pear pounsmiet bytdollen oannomd hie fan Jabik Weber. It wie noch net iens ljocht doe't er al mei knibbellappen om op it lân lei en de lea repte. Hy die fan tsjuster oant tsjuster en kaem oars net thús as middeis om iten.

It wie in wiete hjerst, mei masinen wie net op it lân to forkearen, mei de bannen moast it bigriemd wurde. Douwe liet 'm der net fan werhâlde, mei de biten klaude 'r in hoeke reade star út wiette en drekboel, oannommen wurk. De wiete klaei siet 'm yn 't hier. Metsje klage: ‘Moat dat nou sa?’ Douwe seach har mar hwat nuver oan en sei: ‘Ik biklau in goede deihier’.

Sneons en sneins foel er yn as masinemelker, der wie altyd wol ien dy't wolris frij woe.

Op it doarp waerd spytgnyskjend praet. Nou koe men sjen hwat der wier wie fan dy oaljeforhalen, ien dy't in knoarre jild tafallen wie soe ek al den dei op it lân omkrûpe! Yn Amearika wie't ek net foar it opskeppen, dat hiene hja altyd al sein.

Doe't Douwe allinne oerbleau, sei er it hûs op en gyng er by Barelds Gjetsje yn 'e kost. ‘Húshâldsters binne ek net om 'e nocht, as ik alles rekkenje kin 'k better in kosthús ha’.

In jier as fiif hie er thús west doe't Jabik Weber him op in moarntiid dea op'e foareker foun. Dokter sei dat er stoarn wie oan hertforlammimg.

Dat de Amearikaen noch sa oan syn ein komme moast. Yn it doarp diene de âlde forhalen wer opjild oer oalje en sinten. It wie wol dúdlik wurden dat hja dêr neat foar opskriuwe hoegden. Mooglik dat er yn dy jier as hwat thús mear byinoar klaud hie as it hiele skoft in Amearika.

In dei as hwat nei de bigraffenis waerd Doeke fan'e notaris fornijd dat har al hwat tastoarn wie. ‘Ik soe it net oan'e greate klok hingje, as it safier is krije jim wol birjocht, ik moat noch nei Amearika skriuwe’.

It duorre noch in wike as hwat, doe stieken Doeke en Bouke, Jehannes en Janke yn skimerjoun nei it notariskantoar, it hie safolle each net.

Dêr waerden dy goede minsken gewaer dat de oaljeforhalen wol wier west hiene, mear noch, de helt wie har net oansein. Hja wiene mei stommens slein.

Jouns sieten hja noch forstuivere byinoar by Doeke yn'e hûs. ‘De stumper hat sels net folle oan syn sinten hawn’, sei Janke yn bigreatsjen.

De oaren wiene dat mei har iens en doe sei Jehannes: ‘Wy kinne him all earje troch him in stien op it grêf to jaen’.

Allegear foelen se him by. Bouke die der noch in skepke oerhinne: ‘Wy moatte ek net op'e lêste fiifentweintich goune sjen’, sei er greatmoedich.

Sadwaende krige Douwe in mânske stien, swier swant granyt mei sulveren letters.