Over dialectica en humanisme

[p. 162]

Bibliografie

Hieronder volgt een summier overzicht van de in deze bloemlezing gebruikte zestiende-eeuwse tekstedities van Agricola's werken en van enkele moderne studies. Een volledige lijst van Agricola's werken (inclusief het verlorengegane, ongepubliceerde en apocriefe werk)en een uitgebreide bibliografie van de literatuur over Agricola zijn te vinden in de Proceedings van het internationale Agricola-congres dat in 1985 te Groningen werd gehouden. Dit boek vormt het uitgangspunt voor het Agricola-onderzoek in de komende jaren.

Werken van Agricola

De inventione dialectica libri tres, cum scholiis loannis Matthaei Phrissemii, z.p., z.d. (Keulen: F. Birchmann) 1528 (reprint Hildesheim 1976, met een voorwoord van W. Risse; eerste editie Keulen: H. Alopecius, 1523) (= Phrissemius).

De inventione dialectica libri omnes... nunc demum ad autographi exemplaris fidem, per Alardum Aemstelredamum accuratius emendati, & additis annotationibus illustrati, Keulen: J. Gymnicus, 1539 (reprint Nieuwkoop 1967) (= Alardus I)

Lucubrationes aliquot ... caeteraque... omnia, quae extare creduntur opuscula ... nunc demum ad autographorum exemplarium fidem per Alardum Aemstelredamum emendata, & additis scholiis illustrata, Keulen: J. Gymnicus, z.j. (1539) (reprint Nieuwkoop 1967) (Lofrede op de filosofie en de andere kunsten, 144-159; Brief over de inrichting van het studieprogramma, 192-201; = Alardus II)

Vertalingen

G. Ihm, Der Humanist Rudolf Agricola. Sein Leben und seine Schriften, Paderborn 1893, 31-64 (gedeeltelijke vertaling van de Lofrede op de filosofie en de andere kunsten; volledige vertaling van de Brief over de inrichting van het studieprogramma).

E. Garin, Geschichte und Dokumente der abendländischen Pädagogik II (Humanismus), Reinbek bei Hamburg 1966, 229-239 (vertaling van fragmenten uit de Lofrede op de filosofie en de andere kunsten en de Brief over de inrichting van het studieprogramma).

J.R. McNally, ‘Rudolph Agricola's De Inventione Libri Tres: A Translation of Selected Chapters’, in: Speech Monographs 34 (1967), 393-22 (vertaling van de hoofdstukken 1,1-3; 29; 2,1-4; 22; 3,1-2; 4; 6. McNally heeft een editie gebruikt waarin de nummering der hoofdstukken overeenkomt met die van Phrissemius).

M.A. Nauwelaerts, Rodolphus Agricola, Den Haag 1963, 117-130 (gedeeltelijke vertaling van de Brief over de inrichting van het studieprogramma).

S. Otto, Geschichte der Philosophie in Text und Darstellung. Band 3. Renaissance und frühe Neuzeit, Stuttgart 1984, 126-149 (bevat een vertaling van enkele stukken uit De inventione dialectica, namelijk hoofdstuk 1,1 (gedeeltelijk), 1,2; 2,2).

[p. 163]

Werken over Agricola

F. Akkerman, ‘Rudolf Agricola, een humanistenleven’, in: Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte 75 (1983), 25-43.

F. Akkerman, ‘De Neolatijnse epistolografie - Rudolf Agricola’, in: Lampas. Tijdschrift voor Nederlandse classici 18 (1985), 321-335.

F. Akkerman, ‘Agricola and Groningen’, in: Proceedings, 3-20.

F. Akkerman, ‘Onderwijs en geleerdheid in Groningen tussen 1469 en 1614’, in: ‘Om niet aan onwetendheid en barbarij te bezwijken’. Groningse geleerden 1614-1989, Hilversum 1989, 13-29.

M. Cogan, ‘Rodolphus Agricola and the Semantic Revolutions of the History of Invention’, in: Rhetorica 2 (1984), 163-194.

A. Faust, ‘Die Dialektik Rudolf Agricola's’, in: Archiv für Geschichte der Philosophie, 34 (1922), 118-135.

G. Huisman, Rudolph Agricola. A Bibliography of Printed Works and Translations, Nieuwkoop 1985.

P. Joachimsen, ‘Loci communes. Eine Untersuchung zur Geistesgeschichte des Humanismus und der Reformation’, in: Gesammelte Aufsätze, Aalen 1970. 393-412.

E. Kessler, ‘Humanismus und Naturwissenschaft bei Rudolf Agricola’, in: L'humanisme allemand (1480-1540). XVIIIe colloque international de Tours, z.p. (München/Paris) 1979, 141-157.

P. Mack, ‘Rudolph Agricola's Reading of Literature’, in: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 48 (1985), 23-41.

P. Mack, ‘Rudolph Agricola's Topics’, in: Proceedings, 257-269.

K. Meerhoff, ‘Agricola et Ramus - dialectique et rhétorique’, in: Proceedings, 270-280.

P. Mack, ‘Mélanchthon lecteur d'Agricola: rhétorique et analyse textuelle’, in: Renaissance, Humanisme, Réforme, nr. 30, 5-22.

J. Monfasani, ‘Lorenzo Valla and Rudolph Agricola’, in: Journal of the History of Philosophy, 28 (1990), 181-200.

M.A. Nauwelaerts, Rodolphus Agricola, Den Haag 1963 (Helden van de geest, nr. 27).

J.R. McNally, ‘“Dux Illa Directrixque Artium”: Rudolph Agricola's Dialectical System’, in: Quarterly Journal of Speech, 52 (1966), 337-347. Proceedings: F. Akkerman & A.J. Vanderjagt (eds.), Rodolphus Agricola Phrisius 1444-1485. Proceedings of the international conference at the university of Groningen, 28-30 October 1985, Leiden 1988.

W. Schmidt-Biggeman, Topica Universalis. Eine Modellgeschichte humanistischer und barocker Wissenschaft, Hamburg 1983, 3-15.

L. Spitz, The Religious Renaissance of the German humanists, Cambridge, Mass., 1963, hoofdstuk 2 (‘Agricola. Father of Humanism’).

A.J. Vanderjagt, ‘Rodolphus Agricola Groningensis (17.ii. 1444-27.x. 1485), filosoof’, in: Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 11 (1985) 209-221.

A.J. Vanderjagt, ‘Rudolph Agricola on Ancient and Medieval Philosophy’, in: Proceedings, 219-228.

H.E.J.M. van der Velden, Rodolphus Agricola (Roelof Huusman). Een Nederlandsch humanist der vijftiende eeuw, Leiden z.j. (1911).

E.H. Waterbolk, ‘Rodolphus Agricola, Desiderius Erasmus en Viglius van Aytta. Een Leuvens triumviraat’, in: J. Coppens (ed.), Scrinium Erasmianum, I, Leiden 1969, 129-150.

E.H. Waterbolk, ‘Een hond in het bad. Enige aspecten van de verhouding tussen Erasmus en Agricola’, in: Verspreide opstellen, Amsterdam 1981, 27-44.

E.H. Waterbolk, ‘Agricola en Petrarca’, in: Verspreide opstellen, Amsterdam 1981, 45-65.

[p. 164]

Algemene werken

T.W. Baldwin, William Shakspere's Small Latine & Lesse Greeke, 2 vols., Urbana 1944 (1956).

P.N.M. Bot, Humanisme en onderwijs in Nederland, Utrecht/Antwerpen 1955.

D.L. Clark, John Milton at St. Paul's School. A Study of Ancient Rhetoric in English Renaissance Education, New York 1948.

E. Garin, Geschichte und Dokumente der abendländischen Pädagogik II (Humanismus), Reinbek bei Hamburg 1966.

E. Garin, L'éducation de l'homme moderne. La pédagogie de la Renaissance (1400-1600), Paris 1968.

A. Grafton & L. Jardine, From Humanism to the Humanities. Education and the Liberal Arts in Fifteenth- and Sixteenth-Century Europe, London 1986.

E. Grassi, Rhetoric as Philosophy. The Humanist Tradition, z.p. (University Park, PA) 1980.

R. Guerlac, Juan Luis Vives against the Pseudodialecticians. A Humanist Attack on Medieval Logic, Dordrecht 1979, 1-46.

T. Heath, ‘Logical Grammar, Grammatical Logic, and Humanism in Three German Universities’, in: Studies in the Renaissance, 18 (1971), 9-64.

L. Jardine, ‘The Place of Dialectic Teaching in Sixteenth-Century Cambridge’, in: Studies in the Renaissance 21 (1974), 31-62.

L. Jardine, Francis Bacon. Discovery and the Art of Discourse, Cambridge 1974, hoofdstuk 1 (‘Dialectic and Method in the Sixteenth Century’).

L. Jardine, ‘Humanistic Logic’, in: Ch.B. Schmitt e.a., The Cambridge History of Renaissance Philosophy, Cambridge 1988, 173-198.

P.O. Kristeller, Renaissance Thought. The Classic, Scholastic and Humanist Strains, New York 1961.

P.O. Kristeller, Renaissance Thought and Its Sources, ed. M. Mooney, New York 1979.

C. Vasoli, La dialettica e la retorica dell' Umanesimo. ‘Invenzione’ e ‘Metodo’ nella cultura del XV e XVI secolo, Milano 1967.

P.O. Kristeller, ‘La logica europea nell'età dell' Umanesimo e del Rinascimento’, in: Atti del convegno di storia della logica (Parma, 8-10 ottobre 1972), Padova 1974, 61-94.