Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[1000] Theater

Overlevering

M^1	Eerste manuscript D^1 H-95.
M^2	Tweede manuscript D^1, H-96.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-97.
M^4	Doorslag van M^3 kopij T, H-99.
M^5	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-102.
P^1	Proef T, H-101.
T	Maatstaf 4 (januari 1957), p. 673.
P^2	Eerste proef D^1, H-107.
P^3	Tweede proef D^1, H-108.

[p. 1227]

D^1	Spel van de wilde jacht, p. 54.
M^6	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 216.
M^7	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 905.

Datering

Vóór 30 november 1956

Leestekst

M² b

Ontwikkelingsgang

In de hiernavolgende synopsis worden M¹ en M²-D³ afzonderlijk gepresenteerd.

In M¹ (zie de afbeelding op p. 1229) schreef Achterberg eerst een aanzet van vier, deels nog onvolledige, regels. Vervolgens bewerkte hij dit gedeelte en breidde het uit tot en met r. (15) (M¹ b-d). Onder dit tekstgedeelte schreef Achterberg (fase e) twee regels, die hij invoegde op de plaats van de eerdere r. (11)-(12) (M¹ II); in dezelfde hand noteerde hij hier ook een eerste titel en een alternatief voor r. (15) (M¹ III). Geheel onderaan het blad en in scherper potlood (fasen f-g) schreef Achterberg tenslotte de nieuwe r. (15)-(20) (M¹ IV) en noteerde hij vermoedelijk ook de uiteindelijke titel.

In M² wijkt het gedicht op een aantal plaatsen af van de laatste versie van M¹. Ondermeer is de titel veranderd, zijn de oorspronkelijke r. (11)-(12) vervangen door drie nieuwe regels (r. 11-13) en is het slot van het gedicht (M¹ IV, r. (16)-(20)) gewijzigd en teruggebracht tot twee regels. Door deze wijzigingen bestaat de versie in M² - en ook in de latere bronnen - uit achttien regels.

Varianten en correcties

M¹ a-g potlood

M² a-b potlood, c bl ballpoint (aangebracht ná M⁴)

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		e	Diva
		f	{Comedie}^+
		f	[Comedie]^+
	M^2-D^3		Theater
			M^1, r. (1)-(20):

(1)	M^1	a	Gij kunt	[	◦	]	naar voren treden
		b	{Ik zie u voor een volle zaal optreden}^+
		b	[Gij kunt] op een toneel [naar voren treden]^+

2	M^1	αa	en doen alsof.		Er		is		geen haar verschil
		βb	[					]	{zolang het duurt}
		βb	[	]	Er		is		[zolang het duurt]
		βb	[			]	{blijft}		[	]^+
		γc	[			]	zijn		[	]

+ [? na Comedie]

+ [? geschrapt]

+ [? na de regel]

+ [? door toneel]

+ [? door blijft en is]

[p. 1228]

(3)

M^1

αa

[

◦

]

meer tussen u en heden

βc

geen

haar

verschil met

dit

en

het

verleden

βc

{[

]

cent

[

]

u

[

]

dit

[

]}

βc

{[

]

afstand tussen

}

[2

]

βc

{[

]

onderscheid [met]

}

[

]

βc

{[

]

speelruimte tussen

}

[

]

γc

planken geschoven, pal tegen het heden

[? voor M^1 c, r. (3) geen haar verschil, vervolgens geschrapt;? door dit;? door alle open varianten uit de eerste regelhelft van M^1 c, r. (3)]

(4)	M^1	a	alleen het voetlicht		[breekt af]
		b	[	]	houdt u		blind	en vuurt
		c	Felle schijnwerper		[	]	{vol}	[	]
		c	[			]	{in}	[	]
		c	[			]	{hier}	[	]
		c	[			]	vast	[	]
			[? door M^1 c, r. (4) vol en blind;? door hier en in]

(4/5)

M^1

b

[strofewit]

(5)	M^1	b	u aan tot een prestatie	[ ◦ ]	gij		tuurt^+
		b	[			]	{stuurt}
		c	aan tot prestatie van uzelf		[	]	stuurt

(6)	M^1	b	de diamanten van uw ogen	[	◦	]
		c	het diamanten oog naar boven en beneden

(7)	M^1	b	[			◦		]	verhuurd
		b	[					]	{ o }
		b	[					]	[verhuurd]
		b	[					]	{gemuurd}
		c	de zaal		in
		c	[	]	door		waar ik zit				[ ◦ ] [gemuurd]
		d	{de rijen over				[			]	[gemuurd]}
		d	[de] volle [zaal door] [waar ik zit gemuurd]

(8)	M^1	b	[	◦					]	vrede
		c	met onbekenden			die de
		c	[		]	in hetzelfde
		c	[		]	uit de		grote steden
		d	[				]	{avondsteden}
		d	[		]	[uit de] wereldsteden

(8/9)

M^1

c

[strofewit]

(9)	M^1	c	Ik heb voor vier gulden	een plaats gehuurd
		d	[voor vier gulden] [heb [i]k]	[	]
		d	[Ik heb] [voor vier gulden]	[	]

+ [? door prestatie]

[p. 1229]

[1000] ‘Theater’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1230]

(10)

M^1

c

en kan twee uur aan ons alleen besteden

(11)	M^1 I	c	De anderen zijn		coulisse	[	◦	]
		d	[	]	ledepoppen	[		]
	II	e	Gelegenheid voor het publiek geschapen
			[? door M^1 I, r. (11) ledepoppen en coulisse]

(12)	M^1 I	c	[	◦	]
	II	e	om zich aan iemand anders te vergapen
			[{voor M^1 II, r. (11)-(12) en met een pijl ingevoegd]

(12/13)

M^1

c

[strofewit]

(13)	M^1	c	Avond aan avond		is	het uitverkocht
		c	[	]	{blijkt}	[	]
		c	[	]	[is]	[	]

(14)	M^1	c	[	◦	]
		d	Een derde heeft mijn plek al opgezocht.

(14/15)

M^1

c

[strofewit]

(15)

M^1 I

c

Een

kwestie

van belichting

c

[

]

{zaak}

[

]

[breekt af]

d

kwestie van

voetlicht

en

gezichtsbedrog

d

[

]

{boeren[bedrog]}

d

[

]

{kunst[licht]}

[

]

[2

]

III

e

{Massasuggestie en gezichtsbedrog}

IV

f

Wie zou het zijn, heb

ik nog wel

gedacht,

g

[

]

'[k] bij mezelf

[

]

g

[

]

i[k] nog vaag

[

]

[? door M^1 I, r. (15) belichting;? door zaak en kwestie;? door boeren en gezichts]

(16)

M^1 IV

f

die na de voorstelling werd opgebracht.

(16/17)

M^1 IV

f

[strofewit]

(17)	M^1 IV	f	Een		zekere	baron uit de provincie^+
		g	[	]	oudere	[	]

(18)	M^1 IV	f	las ik in de courant. Wat een coïnci-^+
		g	[	]^+

(19)

M^1

IV

f

denteel geval; dat overkomt me vaak,

(20)	M^1 IV	f	vooral		wanneer het vreemde zaken raakt^+
		g	[	]	betreffende een vreemde zaak.

+ [? door zekere]

+ [? door Wat]

+ [? geschrapt]

+ [? na de regel]

[p. 1231]

M^2-D^3, r. (1)-(18):

1	M^2-4		Gij kunt op een toneel		naar voren	treden^+
	M^2	c	[	]	voor 't voetlicht	[	]
		c	[	]	[naar voren]	[	]
	M^5-D^3		|				|

2

M^2-D^3

en doen alsof. Er zijn zo lang het duurt^+

3

M^2-D^3

planken geschoven pal tegen het heden.^+

4

M^2-D^3

Felle schijnwerper houdt u vast en vuurt^+

4/5

M^2-D^3

[strofewit]

5

M^2-D^3

aan tot prestatie van uzelf. Gij stuurt^+

6	M^2-4		het diamanten oog		naar	boven en beneden^+
	M^2	c	[	]	langs	[	]
	M^5-D^3		|				|

7	M^2	a	de		volle	zaal door, waar ik zit gemuurd^+
		b	[	]	ganse	[	]
	M^3-D^3		|				|

8

M^2-D^3

met onbekenden uit de wereldsteden.^+

8/9

M^2-D^3

[strofewit]

9

M^2-D^3

Ik heb voor vier gulden een plaats gehuurd^+

10	M^2-4		en kan twee uur aan ons alleen besteden	,^+
	M^2	c	[	];
	M^5-D^3		|	|,

11

M^2-D^3

dood en vereeuwigd door u aangetrokken

12

M^2-D^3

tot in de nok de rijen ledepoppen,

13	M^2	a	engelenbak	,	waar ze onkenbaar proppen.
		b	[	]◦	[	]
	M^3-D^3		|			|

13/14

M^2-D^3

[strofewit]

14

M^2-D^3

Avond aan avond is het uitverkocht.^+

15

M^2-D^3

Een derde heeft mijn plek al opgezocht.^+

15/16

M^2-D^3

[strofewit]

16

M^2-D^3

Wie zou het zijn, heb ik nog wel gedacht,^+

17

M^2-D^3

die na de voorstelling werd opgewacht^+

18

M^2-D^3

bij de artisteningang, middernacht?

+ [← M¹, (1)]

+ [← M¹, (2)]

+ [← M¹, (3)]

+ [← M¹, (4)]

+ [← M¹, (5)]

+ [← M¹, (6)]

+ [← M¹, (7)]

+ [← M¹, (8)]

+ [← M¹, (9)]

+ [← M¹, (10)]

+ [← M¹, (13)]

+ [← M¹, (14)]

+ [← M¹, (15)]

+ [← M¹, (16)]

[p. 1232]

Commentaar

^1	Zie [971] ‘Dryade’, noot 1.
^2	Bij P^1, r. 18 artisteningang noteerde de corrector van Maatstaf: ‘Voorkeurspelling: artiesten’. Dit voorstel tot correctie werd door Achterberg in blauwe ballpoint doorgehaald (zie ook § 47.8.2).