Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[985] Recreatie

Overlevering

M^1	Eerste manuscript D^1, H-95.
M^2	Tweede manuscript D^1, H-96.

[p. 1158]

M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-97.
M^4	Doorslag van M^3, kopij T, H-99.
M^5	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-102.
P^1	Proef T, H-101.
T	Maatstaf 4 (januari 1957), p. 665.
P^2	Eerste proef D^1, H-107.
P^3	Tweede proef D^1, H-108.
D^1	Spel van de wilde jacht, p. 24-25.
M^6	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 186-187.
M^7	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 881-882.

Datering

Vóór 30 november 1956

Leestekst

M² b

Ontwikkelingsgang

In M¹ schreef Achterberg, in een zeer gelijkmatige hand, r. (1)-(27) van dit gedicht. In deze grondlaag bracht hij vervolgens een grote hoeveelheid veranderingen aan. De fasering van deze varianten is onzeker en blijft daarom beperkt tot twee fasen (M¹ b-c). Het uiteindelijke resultaat van M¹ is een gedicht van 29 regels; deze versie wordt hieronder eerst afzonderlijk gepresenteerd.

In de grondlaag van M² is het gedicht ten opzichte van M¹ met twee regels (M² a, r. 9 en r. 31) uitgebreid. In fase b bracht Achterberg een aantal veranderingen aan en voegde hij opnieuw een regel toe (M² b, r. 14), waardoor het gedicht 32 regels telde. Deze versie - in deel 1 als leestekst opgenomen - werd overgenomen in de typoscripten M^3-4 en in de drukproeven P^1-2.

Vervolgens heeft Achterberg in M² in twee fasen (M² c-d) weer nieuwe varianten aangebracht, waaronder de uitbreiding van het gedicht met r. (26)-(27) (in plaats van r. (25)26) en r. (31). In M⁵-D³ werd deze versie, die uiteindelijk dus uit 34 regels bestond, niet meer gewijzigd.

Varianten en correcties

M¹ a-c potlood

M² a-b potlood, c rood potlood, d bl ballpoint (aangebracht ná M⁴)

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		b	Colloïde
		c	Recreatie
	M^2-D^3		|	|
			M^1, r. (1)-(29):

(1)	M^1	a	In de		kristallen	morgen
		b	[	]	verlaten	[	]
		b	[	]	metalen	[	]^+
		c	[	]	gekromde	[	]

+ [? door metalen]

[p. 1159]

[985] ‘Recreatie’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1160]

(2)	M^1	a	-kou		staat		vol		appelwangen
		a	[			]	{met}		[	]^+
		a	[	]	{zit}		[2	]	[	]^+
		b	[	]	{duwt}		[met]		[appelwang]^+
		b	[	]	[staat]		[	]	[appelwang]en
		c	[	]	{duwt}		[			]
		c	[	]	[drukt]		[			]
		c	[	]	[likt]		[			]
		c	[	]	[staat]		[			]
			[? door M^1 c, r. (2) likt, drukt en duwt; vervolgens (fase c) gezamenlijk doorgehaald, evenals M^1 b, r. (3) gummi]

(3)	M^1	a	en		zachte	leeuwenwelpen^+
		b	[	]	blonde	[	]
		b	[	]	[dikke]	[	]^+
		b	[	]	gummi	[	]
		c	[	]	[dikke]	[	]
		c	[	]	harde	[	]

(4)

M^1

a

tegen mijn nachtlichaam;

(5)	M^1	a	de vroegte houdt		gevangen
		a	[	]	{verborgen}^+
		a	[	]	[gevangen]
		c	[	]	verborgen
		c	[	]	[gevangen]
		c	[	]	[verborgen]

(6)

M^1

a

vogelenzang,

(7)	M^1	a	die mij wil overstelpen				-
		b	om mij te overstelpen				[ ]
		b	{die mij zou overstelpen				[ ]}^+
		b	{die		staat	op overstelpen	[ ]}^+
		b	{[	]	zit	[	]}^+
		c	op punt van overstelpen				[ ]

(8)

M^1

a

loop ik, slaapwandelaar,

(9)	M^1	a	u langzaam te bezorgen
		b	{mij om u te bezorgen}^+
		b	maatregelen te treffen
		b	{^bestel}
		b	{^beschikking}
		b	{^regeling}
		b	{weerstanden op te heffen}
		b	[maatregelen te treffen]
		c	[weerstanden op te heffen]
			[ door M^1 a, r. (9) langzaam en door be van bezorgen;? door regeling, beschik-

+ [? door en van appelwangen]

+ [? door zit]

+ [? na duwt]

+ [? door zachte]

+ [? door dikke en blonde]

+ [verborgen tussen ()]

+ [? door de regel]

+ [? na de regel]

+ [? door zit en staat]

+ [? na de regel]

[p. 1161]

			king en bestel;? door weerstanden op te heffen; alle open varianten werden gezamenlijk doorgehaald; vervolgens werd de doorhaling van weerstanden op te heffen ongedaan gemaakt; de regel maatregelen te treffen haalde Achterberg niet door en moet - ook gezien de latere toevoeging van M^1 c, r. (10) - waarschijnlijk op de plaats van M^1 a, r. (11) gelezen worden; in fase c verschuiven de regels daardoor van plaats. Hier volgt eerst de presentatie van M^1 a-b, r. (10)-(20):]
			M^1 a-b, r. (10)-(20):

(10)	M^1	a	gedreven	door een		drang
		a	{gedwongen}	[	]	{[d]w[ang]}

(11)

M^1

a

dit eerste, gladde, ronde,

(12)

M^1

a

van linkerkanten volle,

(13)	M^1	a	en zessenklaar^+
		a	{en bijna klaar}^+
		b	[en bijna] zessen[klaar]

(14)	M^1	a	binnen mijn hand	gevonden,^+
		b	achter mijn droom	[	]

(15)	M^1	a	onder het snelle stollen
		b	{zonder [ ◦ ] beseffen}
		b	gedurende het [stollen]

(16)	M^1	a	redden van		g[?]
		a	[	]	ov[?] [ ◦ ] gang;^+

(17)

M^1

a

het enigste en zware

(18)

M^1

a

andere kamers in

(19)

M^1

a

brengen en u bewaren

(20)	M^1	a	tijdens het bloedbedaren;
			M^1 c, r. 10-20:

10

M^1

c

onder een preveldwang

11

M^1

c

[maatregelen te treffen]^+

12

M^1

c

[dit eerste, gladde, ronde,]^+

13

M^1

c

[van linkerkanten volle,]^+

14

M^1

c

[en bijna zessenklaar]^+

15

M^1

c

[achter mijn droom gevonden,]^+

16

M^1

c

[gedurende het stollen]^+

17

M^1

c

brengen over de gang^+

+ [? door de regel]

+ [regel tussen ()]

+ [? door binnen]

+ [? door gang]

+ [= M¹ b, (9)]

+ [= M¹ b, (11)]

+ [= M¹ b, (12)]

+ [= M¹ b, (13)]

+ [= M¹ b, (14)]

+ [= M¹ b, (15)]

+ [← M¹ b, (16)]

[p. 1162]

18

M^1

c

andere kamers in,^+

19

M^1

c

[het enigste en zware]^+

20	M^1	c	[tijdens het bloedbedaren;]^+
			M^1, r. (21)-(29):

(21)	M^1	a	tegen het licht bekijken
		c	{het harde licht ontwijken,}
		d	[tegen het licht bekijken]

(22)	M^1	a	of ge niet zult bezwijken^+
		c	{dat ge niet zult bezwijken}
		c	of trosvormingen blijken.

(23)	M^1	a	aan een teveel		of min.
		b	[	]	{begin}^+
		c	want dan heeft het geen zin^+
		c	dan heeft de proef geen zin.

(24)	M^1	a	De dag		[xxx]	niet beginnen.
		a	[	]	kan	[	]
		b	[	]	wil	[	]^+
		b	[	]	kan	[	]^+

(25)

M^1

a

Randen omringen u.

(26)	M^1	a	Gij	hebt geen kernschaduw,
		b	[G]e	[	]

(27)	M^1	a	geen	breukteken van binnen.
		c	of	[	]

(28)	M^1	c	De	ramen zijn van tin.
		c	{[	◦		]	is nog van tin}^+
		c	Ik zie			het raam		beslaan.
		c	[		]	{de ruit}		[	]^+
		c	[		]	[het raam]		[	]

(29)	M^1	c	De zon gaat buiten aan.
			M^2-D^3, r. 1-(31)32(34):

1

M^2-D^3

In de gekromde morgen^+

2

M^2-D^3

- kou staat met appelwangen^+

3	M^2	a	en		harde leeuwenwelpen^+
		b	[	]	heraldieke welpen
	M^3-D^3		|			|

+ [← M¹ a, (18)]

+ [= M¹ a, (17)]

+ [= M¹ a, (20)]

+ [? door bezwijken]

+ [? door begin en of min]

+ [? door dan, door geen en na de regel]

+ [? door beginnen]

+ [? geschrapt]

+ [? door de regel]

+ [? door ruit en raam]

+ [← M¹ c, (1)]

+ [← M¹ c, (2)]

+ [← M¹ c, (3)]

[p. 1163]

4	M^2	a	tegen		mijn	nachtlichaam;^+
		b	[	]	{het}	[	]^+
		b	[	]	[mijn]	[	]
	M^3-D^3		|				|

5

M^2-D^3

de vroegte houdt verborgen^+

6

M^2-D^3

vogelenzang,^+

7

M^2-D^3

op punt van overstelpen -^+

8	M^2	a	loop ik, slaapwandelaar,^+
		b	probeer [ik,] slapelaar[,]
	M^3-D^3		|	|

9	M^2-4		in waakzaamheid gevangen,
	M^2	c	door [waakzaamheid] be[vangen,]
	M^5-D^3		|	|

10

M^2-D^3

weerstanden op te heffen,^+

11

M^2-D^3

onder een preveldwang;^+

12	M^2	a	maatregelen te treffen,^+
		b	[	]^+
	M^3-D^3		|	|

13	M^2	a	dit		eerste, gladde, ronde,^+
		b	[	]	ongebeelde, ronde,
	M^3-D^3		|			|
			[In M^2 b voegde Achterberg de volgende regel toe:]

14	M^2	b	nog aan de nul gebonden,
	M^3-D^3		|	|

(14)15

M^2-D^3

van linkerkanten volle^+

(15)16

M^2-D^3

en bijna zessenklaar,^+

(16)17

M^2-D^3

achter mijn droom gevonden,^+

(17)18

M^2-D^3

gedurende het stollen^+

(18)	M^2	a	brengen	over de gang^+
19		b	dragen	[	]
	M^3-D^3		|		|

(19)20	M^2-4		andere kamers in;^+
	M^2	d	de pronkvertrekken [in;]
	M^5-D^3		|	|

(20)	M^2	a	't		al-ene
		a	[	]	[al-en]igste	en zware,^+
21		b	[	]	[al-enig]e	[	]
	M^3-D^3		|				|

+ [← M¹ a, (4)]

+ [? door het en mijn]

+ [← M¹ c, (5)]

+ [← M¹ a, (6)]

+ [← M¹ c, (7)]

+ [← M¹ a, (8)]

+ [← M¹ c, (9)]

+ [← M¹ c, 10]

+ [← M¹ c, 11]

+ [? voor de regel, vervolgens geschrapt]

+ [← M¹ c, 12]

+ [← M¹ c, 13]

+ [← M¹ c, 14]

+ [← M¹ c, 15]

+ [← M¹ c, 16]

+ [← M¹ c, 17]

+ [← M¹ c, 18]

+ [← M¹ c, 19]

[p. 1164]

(21)	M^2	a	tijdens het		bloedbedaren;^+
22		b	[	]	woord[bedaren;]
	M^3-D^3		|			|

(22)23

M^2-D^3

tegen het licht bekijken^+

(23)24

M^2-D^3

of trosvormingen blijken:^+

(24)25	M^2-D^3		dan heeft de proef geen zin.^+
			[In M^2 d verving Achterberg r. (25)26 door twee nieuwe regels, r. (26)-(27):]

(25)26	M^2-4		De dag kan niet beginnen.^+
(26)	M^2	d	Het weerlicht op de kimmen
	M^5-D^3		|	|

(27)	M^2	d	klimmende leeuwen in.
	M^5-D^3		|	|

(26)27(28)

M^2-D^3

Randen omringen u.^+

(27)28(29)

M^2-D^3

Ge hebt geen kernschaduw^+

(28)29	M^2-4	a	of breukteken van binnen	.^+
(30)	M^2	d	[	];
	M^5-D^3		|	|
			[In M^2 d voegde Achterberg de volgende regel toe:]

(31)	M^2	d	de brekingsindex een.
	M^5-D^3		|	|

(29)30	M^2-4	a	Ik zie het raam		beslaan.^+
(32)	M^2	d	Sieraad	en ruit	[	]
		d	Spiegel	[		]
	M^5-D^3		|			|

(30)31(33)

M^2-D^3

De zon gaat buiten aan.^+

(31)32(34)

M^2-D^3

De levenskier staat aan.

+ [← M¹ c, 20]

+ [← M¹ d, (21)]

+ [← M¹ c, (22)]

+ [← M¹ c, (23)]

+ [← M¹ b, (24)]

+ [← M¹ a, (25)]

+ [← M¹ a (26)]

+ [← M¹ c, (27)]

+ [← M¹ c, (28)]

+ [← M¹ c, (29)]

Commentaar

^1	Zie [971] ‘Dryade’, noot 1.
^2	Volgens een aantekening van Paul Rodenko in zijn exemplaar van de bundel Spel van de wilde jacht heeft Achterberg tijdens het gesprek in verband met Rodenko's artikel ‘Spiegel van de wilde jacht’ (zie § 47.16.1) over dit gedicht (r. 14) opgemerkt: ‘in het bos teruggebracht is zij een nul’ (vgl. P. Rodenko, ‘Spiegel van de wilde jacht’, p. 725).
^3	Op de vraag van M. Rutten (zie § 47.16.3) naar de betekenis van ‘van linkerkanten volle’ (vgl. r. (14)15) en ‘of trosvormingen blijken’ (vgl. r. (23)24) antwoordde Achterberg respectievelijk: ‘tegen de klok in’ en ‘woekeringen’.