Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[965] Tabor

Overlevering

T^1	Europa [1].1 (november 1955), p. 5.
M^1	Eerste typoscript D^1, H-94.
M^2	Tweede manuscript D^1, H-96.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-97.
M^4	Doorslag van M^3, kopij T^2, H-98.
P^1	Proef T^2, H-100.
T^2	De gids 119.11 (december 1956), p. 422.
M^5	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-102.
P^2	Eerste proef D^1, H-107.
P^3	Tweede proef D^1, H-108.
D^1	Spel van de wilde jacht, p. 16.
M^6	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 178.
M^7	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 873.

Datering

Vóór november 1955 (T¹)

Eind 1955/begin 1956 (M¹)

Vóór 30 november 1956 (M²)

Leestekst

T¹

M¹ (zie p. 489)

M² b (zie p. 495)

[p. 1100]

Ontwikkelingsgang

De oudste versie van dit gedicht, in 1955 voorgepubliceerd in het tijdschrift Europa, bestaat uit veertien regels. Zij is in deel 1 van deze uitgave opgenomen als leestekst [965a] en wordt in de hiernavolgende synopsis eerst volledig weergegeven (T¹).

In de tweede overgeleverde bron (M¹) is het gedicht in eerste instantie uitgebreid tot achttien regels. In de grondlaag van dit typoscript, opgenomen als leestekst [965b], heeft Achterberg vervolgens met potlood veranderingen aangebracht. De eerste ingrijpende verandering betreft de toevoeging van regel (6), waardoor de regeltelling van de rest van het gedicht verandert. Daarnaast heeft Achterberg de laatste strofe van het gedicht, r. 16(17)-18(19), een aantal malen hernomen. Hierbij zijn enkele subeenheden te onderscheiden, die parallel gepresenteerd worden als M¹ I/II en M¹ III/IV (zie verder de toelichting bij het desbetreffende gedeelte in het apparaat).

Varianten en correcties

M¹ a typemachine, b-f potlood

M² a-b potlood, c bl ballpoint (aangebracht ná T²)

T¹, r. 1-14:

Reekstitel

T^1

Twee bergen

Titel

T^1

Tabor^+

1	T^1	Weilanden hebben avond. 't Is het uur
2	T^1	dat aan de dauw behoort, al uren lang.
3	T^1	Heilige geesten liggen in het lang
4	T^1	even boven de grond, van zweven puur
4/5	T^1	[strofewit]
5	T^1	en afgerond, vol innerlijke duur;
6	T^1	met elke volgende in samenhang
7	T^1	door een vallei waar ik het vee zien kan,
8	T^1	een torenspits, verdronken bos en schuur.
8/9	T^1	[strofewit]
9	T^1	De sterren staan tussen ons ingezakt.
10	T^1	We vinden bij de hemel onderdak;
11	T^1	verzamelen elkaar van alle zijden.
11/12	T^1	[strofewit]
12	T^1	Er is een cosmisch, onbegrensd verblijden.
13	T^1	Ik kom weer bij m'n eigen oorsprong aan

+ [← [897] M¹ III, Titel]

[p. 1101]

14	T^1		en nam u uit het andere vandaan.
			M^1-D^3, r. 1-15(16):

Titel

M^1-D^3

Tabor

1

M^1-D^3

Weilanden hebben avond. 't Is het uur^+

2

M^1

dat

aan

de dauw

behoort,

al

uren lang.^+

M^2

a

|

|

b

[

]

[urenlang.]

M^3-T^2

|

|

M^2

c

[

]

met

[

]

verkeert[,]

[

]

M5-D^3

|

|

3

M^1-D^3

Heilige geesten liggen in het lang^+

4

M^1-D^3

even boven de grond, van zweven puur^+

5	M^1	a	en afgerond		,	vol innerlijke	duur	.^+
		b	[					],
	M^2	a	|	|	;	|		|
		b	[		]	substantiële	[	]
	M^3-D^3		|					|
			[In M^1 b voegde Achterberg de volgende regel toe:]

(6)	M^1	b	[	◦			]	bedwang
		b	stereoscopisch onder			strak		[	]
		b	[		]	{streng}		[	]^+
		b	[		]	[streng]		[	].
	M^2	a	|						|
		b	[		]	sterk		[	]
	M^3-D^3		|						|

5(6)/
6(7)	M^1-D^3		[strofewit]

6	M^1	a	Een	dieptewerking, die ik		meeontvang
(7)		b	De	[			]
	M^2	a	|				|
		b	[		]	[mee ontvang]
	M^3-D^3		|				|

7	M^1	a	op het balkon, tegen het		groot	azuur,
(8)		b	[	]	star	[	]
	M^2-D^3		|				|

8	M^1	a	blijft in het		panorama	aan de gang;
(9)		b	[	]	{cinerama}	[	]
		b	[	]	cosmo[rama]	[	]
	M^2-D^3		|				|

+ [← T¹, 1]

+ [← T¹, 2]

+ [← T¹, 3]

+ [← T¹, 4]

+ [← T¹, 5]

+ [? door streng en strak]

[p. 1102]

9	M^1	a	houdt	het omhoog	,	met mij in samenhang^+
(10)		b	laat	[	]◦	[	]
		b	[houdt]	[			]
	M^2-D^3		|				|

10(11)	M^1		en brengt de aarde op een lager plan	;
	M^2	a	|	|
		b	[	]:
	M^3-D^3		|	|

11	M^1	a	een		blauw	laken,		waar ik nog vee zien kan,^+
(12)		b	{[	]	strak	[	]}	[	]
		b	{gestrekt			[	]}	[	]
		b	[een{blauw/strak}laken,]					[	]
		b	{tafellaken}					[	]
		b	gestrekt [laken,]					[	]
	M^2-D^3		|						|
			[? door M^1 b, r. (12) gestrekt en strak]

12	M^1	a	een torenspits,		verdronken	bos en schuur.^+
(13)		b	[	]	[ver]z[onken]	[	]
	M^2-D^3		|				|

12(13)/
13(14)	M^1-D^3		[strofewit]

13(14)	M^1		De sterren staan tussen ons		ingezakt.^+
	M^2	a	|			|
		b	[	]	[in gezakt.]^+
	M^3-D^3		|			|

14(15)	M^1		We vinden bij de hemel onderdak	;^+
	M^2	a	|	|[x]
		b	[	].
	M^3-D^3		|	|

15

M^1

a

verzamelen elkaar van de vier zijden.

(16)

b

Er zijn hier plaatsen open voor ons beiden

b

{[verzamelen elkaar van de vier zijden.]}

b

[Er zijn hier plaatsen open voor ons beiden]

b

[

]

over

[

]

b

[

]

is

[

]

[plaats]

te over

[

]

b

[

]

en tijd

[over]

[voor]

[beiden]

b

[

]

genoeg

[voor]

[

]

M^2-D^3

|

|

voor

|

|.

+ [← T¹, 6]

+ [← T¹, 7]

+ [← T¹, 8]

+ [← T¹, 9]

+ [? na in gezakt]

+ [← T¹, 10]

[p. 1103]

[965] ‘Tabor’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1104]

15(16)/
16(17)	M^1-D^3		[strofewit]
			M^1 I/II, r. 16(17)-18(19):

16	M^1 I	a	Er is een cosmisch, onbegrensd verblijden.^+
(17)		b	{Verheerlijking begint zich uit te breiden}

17	M^1 I	a	Ik		kom	weer		bij m'n eigen	oorsprong aan^+
(18)		b	[							]^+
		b	{[				]	heelhuids [bij m'n]	[	]}
		b	[	]	{kwam}	[2				]^+

18	M^1	a	en nam	u uit het andere vandaan.^+
(19)		b	{voerde}	[	]
	II	c	u is het eender aan 't vergaan.
		c	{Hetzelfde is u aan 't vergaan}
		c	[beide regels doorgehaald]
		c	[Hetzelfde is u aan 't vergaan]
		c	{Met mij is u hetzelfde aan 't vergaan.}
		c	[Hetzelfde is u aan 't vergaan]
		c	{Omgekeerd is 't u eender aan 't vergaan.}
		c	{Wederzijds}	[2	]
		c	{Hetzelfde is u weerzijds aan 't vergaan}
			[? door M^1 II c, r. (19) Omgekeerd]
			[De eerste twee alternatieve lezingen in M^1 II c, r. (19) werden tezamen doorgehaald; vervolgens maakte Achterberg de doorhaling van Hetzelfde is u aan 't vergaan ongedaan en schreef hij hierbij de alternatieve regel Met mij is u hetzelfde aan 't vergaan. Ook deze regel haalde hij door, waarna hij de drie laatste alternatieven noteerde. Tenslotte haalde hij het gehele tekstgedeelte door. Eronder begon hij opnieuw met r. (17):]
			M^1 III/IV-D^3, r. (17)-(19):

(17)	M^1 III	d	Verheerlijking begint zich af te scheiden
	M^2-D^3		|	|;

(18)

M^1 III

d

en

wordt

een wolk

tegen

mijn oorsprong

aan

e

{[

]

vormt

[

]

over

[

]

heen}

e

{[xx]}

e

{formeert

[

]

[over]

een bergtop heen}

IV

f

formeert een wolk van lichte duizelsteen

M^2-D^3

|

|

[? na M^1 III e, r. (18) heen en aan]

+ [← T¹, 12]

+ [← T¹, 13]

+ [? door eigen]

+ [? door kwam]

+ [← T¹, 14]

[p. 1105]

(19)

M^1 III

d

en nam u uit het andere vandaan

e

Gij zijt niet meer de vorige van steen.

e

[

◦

]

alleen

e

en laat ons

[xxxxxxxx]

e

[

]

boven

mense[?]lijk

[alleen.]

e

[

]

{tijdelijk[?]

[

]}

e

[

]

{wereldlijk

bijeen.}

e

[

]

[menselijk]

[2

]

e

[

]

{houdt}

[ons]

bovenwerkelijk [bijeen.]

IV

f

en laat ons

boven

f

[

]

{buiten}

werkelijk bijeen

f

[

]

[boven][werkelijk] bijeen

M^2-D^3

|

|.

Commentaar

^1	Op 4 oktober 1955 verzocht M. Verleye van Europa, orgaan van de Christelijke Westeuropese Werkgemeenschap, Achterberg om ‘een paar gedichten of liefst een bijdrage’. Achterberg stuurde dit gedicht en [966] ‘Nebo’, die onder de gezamenlijke titel ‘Twee bergen’ in het november-nummer werden geplaatst. Eerder had Achterberg deze gedichten ter publicatie aan Maatstaf afgestaan. Zie ook [967] ‘Draaiboek’, noot 1 en verder § 44.4.3.
^2	Over de voorpublicatie van dit gedicht in De gids, samen met drie andere gedichten, zijn geen gegevens bekend. De kopij van de gedichten, waarvan M^4 deel uitmaakt, bestaat uit doorslagen van de kopij voor de bundel Spel van de wilde jacht, die Achterberg vóór 30 november 1956 naar uitgeverij Querido zond (zie § 47.6.1). P^1 is onderdeel van een ongecorrigeerd exemplaar van de drukproef. Het door hem gecorrigeerde exemplaar is niet overgeleverd (zie § 47.8.1).
^3	Op 3 oktober 1958 stuurde M. Rutten Achterberg een lijstje met vragen omtrent bepaalde gedichten uit Spel van de wilde jacht, waaronder bij dit gedicht de vraag naar de betekenis van ‘duizelsteen in: een wolk van lichte duizelsteen’ (vgl. r. (18)). Achterbergs antwoord luidde: ‘verontstoffelijking’ (vgl. § 47.16.3).
^4	Dit gedicht is vertaald in het Frans door P. Noble en in het Russisch door E.V. Vitkovskij.
^5	Literatuur over het gedicht: Schenkeveld, M.H., ‘De heilige-berggedichten in Achterbergs Spel van de wilde jacht.’ Wegman, H.A.J., ‘Cosmorama.’