Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[964] Fait accompli

Overlevering

M^1	Manuscript, H-92.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-93.
T	Maatstaf 3 (juni/juli 1955), p. 239.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-116.
M^4	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
D^1	Vergeetboek, p. 40.
M^5	Kopij D^2, H-122.
D^2	Verzamelde gedichten, p. 955.

Datering

Vóór juni 1955

Leestekst

M²

Ontwikkelingsgang

Hieronder wordt eerst het kladhandschrift van dit gedicht (M¹) gepresenteerd. Daarna volgt de gezamenlijke presentatie van M²-D².

De genese van M¹ is met een redelijke mate van waarschijnlijkeid te achterhalen op grond van de grafische verschillen tussen de verschillende fasen. In

[p. 1095]

de eerste fase (a) schreef Achterberg r. (1)-(4) en daarna (fase b) het vervolg tot en met r. (8). Aan dit gedeelte voegde hij in dezelfde hand een nieuwe regel toe (M¹ c, (8)). Vervolgens bracht hij in de tot dan toe geschreven regels veranderingen aan (fase d). In deze fase vulde hij ook de nog opengelaten r. (6) in, haalde deze regel echter meteen weer door, zodat het uiteindelijke resultaat uit een octaaf bestond. Het sextet werd eronder - en met een iets bredere marge - in de fasen e-g geschreven. In dezelfde hand als fase g voegde Achterberg tenslotte nog een nieuwe regel (3) toe (de oorspronkelijke r. (4) schrapte hij, zodat het aantal regels gelijk bleef), bracht hij op verschillende plaatsen interpunctie aan en noteerde hij, onder het gedicht, de titel (fase h).

De versie M²-T bevat drie regels meer dan de uiteindelijke versie van M¹: r. 5 (die in M¹ als r. (4) voorkwam, maar doorgehaald werd) en r. 8-9. Na de publicatie in Maatstaf heeft Achterberg met potlood nog enkele veranderingen in M² aangebracht. Deze keren voor een deel terug in de laatste versie van dit gedicht (M³-D²), waarin het gedicht nogmaals met een regel (r. (6)) werd uitgebreid.

Varianten en correcties

M¹ a-h potlood

M² a typemachine, b potlood (aangebracht ná T)

M³ a typemachine, b potlood

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		h	Fait accompli
	M^2-D^2		|	|
			M^1, r. (1)-(14):

(1)

M^1

a

De avond krijgt metaal om zich te sluiten.

(2)

M^1

a

Gij kunt niet meer naar binnen of naar buiten.

(3)	M^1	a	Dit	is het uur van de grote besluiten
		b	{Het}	[	]^+
		h	Ik zie het stipje van de reiger stuiten.

(4)	M^1	a	en om het	leven	op	u uit		te stuiten
		b	{[	◦			]	te stuiten.}
		d	{zonder op	[	◦		]	[	]}
		h	[Dit] [is het uur van de grote besluiten].^+

(4/5)

M^1

b

[strofewit]

(5)	M^1	b	Tussen	de wolken		zit	een		lange	kier
		d	Onder	[				]	witte	[	]
		d	[		]	loopt	[				]
		d	[		]	ligt	[				]
		d	[		]	[zit]	[				]
		d	[		]	[ligt]	[				]
		h	[								].

+ [? door Het en Dit]

+ [= M¹ a, (3)]

[p. 1096]

[964] ‘Fait accompli’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1097]

(6)	M^1	b	[		◦			]
		d	[	◦		]	tot hier^+
		d	vanuit de verste hemelhoeken				[	]
		d	Bijna een oog dat slaapt voor zijn plezier]^+
		h	[						].

(7)	M^1	b	Bijna een oog dat slaapt voor zijn plezier
		d	[De] [hemel]koepel [wordt] van [pakpapier]^+
		h	[	].

(8)	M^1	b	Toch houden wij elkander in 't vizier.
		c	De hemel wordt grauw als pakpapier
		d	Nog [houden wij elkander in 't vizier.]^+
			[? door M^1 b, r. (5)-(8)]

(8/9)	M^1	c	[geen strofewit]
		e	[strofewit]

(9)	M^1	c	[Toch houden wij elkander in 't vizier.]^+
		e	Over de heide,		onderweg, naar huis
		f	[	]	door de ijle mist

(10)

M^1

e

rinkelt de nacht aan kettingen omlaag

(11)	M^1	e	en		laat	het deksel van de		[ ◦ ]	dicht.
		e	[	]	g[aat]	[				]
		f	[				]	wereld	[	]
			[? door M^1 e, r. (9)-(11)]

(11/12)

M^1

f

[strofewit]

(12)

M^1

f

Tussen ons is vandaag alles beslist.^+

(13)	M^1	f	En morgen blijft dezelfde open vraag
		g	Morgen ontvang ik brieven uit Den Haag.

(14)	M^1	g	Vannacht rijdt Eddy Hoornik naar Maastricht.
			M^2-D^2, r. 1-17(18):

1

M^2-D^2

De avond krijgt metaal om zich te sluiten.^+

2

M^2-D^2

Gij kunt niet meer naar binnen of naar buiten.^+

3

M^2-D^2

Ik zie het stipje van de reiger stuiten.^+

3/4	M^2-T		[geen strofewit]
	M^3-D^2		[strofewit]

4	M^2		Dit is het uur van de grote besluiten^+
	T-D^2		|	|.

+ [? door tot hier]

+ [= M¹ b, (7)]

+ [= M¹ c, (8)]

+ [= M¹ c, (9)]

+ [= M¹ b, (8)]

+ [? door Tussen]

+ [← M¹, (1)]

+ [← M¹, (2)]

+ [← M¹, (3)]

+ [← M¹, (4)]

[p. 1098]

5	M^2		en	om het leven op u uit te buiten.^+
	T		En	|	|
	M^3-D^2		Om deze rots der eeuwen af te splijten.

5/6	M^2-T		[strofewit]
	M3-D^2		[geen strofewit]
			[De volgende regel ontbreekt in M^2-T:]
			M^3-D^2, r. (6):

(6)	M^3-D^2		Luchtlanding in 't oneindige uitbuiten.
			M^2-D^2, r. 6(7)-17(18):

6/7

M^2-D^2

Onder de wolken ligt een witte kier.^+

7(8)

M^2-D^2

Bijna een oog dat slaapt voor zijn plezier.^+

8	M^2-^T		Het licht verlegt		zijn grenzen	al tot hier.
(9)	M^3-D^2		|	|	de eindstreep	|	|

8/9	M^2-T		[geen strofewit]
(9/10)	M^3-D^2		[strofewit]

9	M^2-T		Mijn schaduw		is	een lange populier.
	M^2	b	[	]	wordt	[	]
(10)	M^3-D^2		|	|	is	|	|

10	M^2-T		De hemelkoepel		wordt	van pakpapier.^+
	M^2	b	[	]	is	[	]
(11)	M^3-D^2		|	|	wordt	|	|

11(12)

M^2-D^2

Nog houden wij elkander in 't vizier.^+

11/12
(12/13)	M^2-D^2		[strofewit]

12(13)

M^2-D^2

Over de heide, door de ijle mist,^+

13(14)

M^2-D^2

rinkelt de nacht aan kettingen omlaag^+

14(15)

M^2-D^2

en gaat het deksel van de wereld dicht.^+

14/15
(15/16)	M^2-D^2		[strofewit]

15(16)

M^2-D^2

Tussen ons is vandaag alles beslist.^+

+ [← M¹ a, (4)]

+ [← M¹, (5)]

+ [← M¹, (6)]

+ [← M¹ b, (7)]

+ [← M¹ d, (8)]

+ [← M¹ f, (9)]

+ [← M¹ e, (10)]

+ [← M¹ f, (11)]

+ [← M¹ f, (12)]

[p. 1099]

16	M^2-T		Morgen		verschijnt Bert Bakker	uit Den Haag	.
	M^2 II	b	[	]	bekom ik schrijven	[	],^+
		b	[	]	{krijg ik een [schrijven]}	[	]
		b	[	]	[bekom ik schrijven]	[	]
(17)	M^3 I	a	|				|
	II	b	[	]	krijg ik volmachten	|	|
	M^4-D^2		|				|

17	M^2-T		Vannacht rijdt Eddy Hoornik naar Maastricht.^+
	M^2 II	b	dat	[	◦	]	bij de posterijen ligt
		b	{Daar werd zojuist de laatste bus gelicht.}^+
(18)	M^3-D^2		Daar werd zojuist de laatste bus gelicht.

+ [← M¹ g, (13)]

+ [← M¹ g, (14)]

+ [? na de regel]

Commentaar

^1	Zie [959] ‘Gravure’, noot 1.
^2	Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.