Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[954] Lucifer

Overlevering

M^1	Manuscript, H-92.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-93.
T	Maatstaf 2 (juli/augustus 1954), p. 318.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-116.
M^4	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
D^1	Vergeetboek, p. 26.
M^5	Kopij D^2, H-122.
D^2	Verzamelde gedichten, p. 941.

Datering

Vóór juli 1954

Leestekst

M²

Varianten en correcties

M¹ a-e potlood

M² a typemachine, b potlood (aangebracht ná T)

[p. 1065]

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		b	Lucifer
	M^2-D^2		|	|
Ondertitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	naar	een schilderij van Johannes Franciscus
	T		Naar	|	|
	M^2	b	bij	[	]
	M^3-M^5		|		|
	D^2		(Bij	|	|)

1	M^1	a	Uit		hemelen	gevallen onheil, eenmaal hoog
		b	[	]	God	[	]
	M^2-D^2		|				|

2	M^1	a	en onlosmakelijk	met		God	verbonden	.
		b	[		]	hem	[	];
	M^2-T		|					|
	M^2	b	{in 't hemelopperste}	[				]^+
	M^3-D^2		in 't hemelopperste	|				|,

3	M^1	a	Toen		uitgestoten	en zijn weg gevonden
		b	t[oen]		{af}[gestoten]	[	]^+
		c	[	]	[af][gestoten]	[	]
	M^2-T		|				|
	M^3-D^2		|				|,

4	M^1	a	pal naar omlaag		[			◦		]^+
		b	[	]	[		◦		] zoog
		b	[	],		met	een verlaten boog^+
		b	[		]	{langs}	[			]^+
		c	[		]	[langs]	[			].
	M^2-T		|							|
	M^3-D^2		tuimelt omlaag			|				|

4/5	M^1		[geen strofewit]
	M^2-D^2		[strofewit]

5	M^1	b	De aarde, die het naar beneden zoog,
	M^2-D^2		|	|

6	M^1	b	naderde snel	,	het	heeft zich diep omwonden
		c	[	].	H[et]	[	]
		c	[	];	h[et]	[	]
	M^2-D^2		|				|

7	M^1	b	met wat de armen samennemen konden
	M^2-D^2		|	|

+ [? door hemelopperste]

+ [? door af en uit]

+ [? door omlaag]

+ [? door verlaten]

+ [? door langs en met]

[p. 1066]

Johfra, ‘De gevallen engel’

[p. 1067]

8

M^1

b

aan

flarden

licht

waarop het

zich

bewoog.

c

[

],

[

]

nog

[

]

M^2-T

|

|

M^2

b

[

]

{repen}

[

]^+

b

[

]

[flarden]

[

]

M^3-D^2

|

| waar het doorheen bewoog.

8/9	M^1	b	[strofewit]
	M^2-D^2		|	|

9	M^1	b	Tegen een telefoonpaal	,	op	de straat
		c	[	]◦	aan	[	]
	M^2-D^2		|				|

10	M^1	b	terechtgekomen, ogen		ver	uiteen	:
		c	[	]	wijd	[	];
	M^2-D^2		|				|

11

M^1

b

schrik die

als

watten

[

◦

]^+

c

[

]

{met}

[

]

door het lichaam slaat

d

{de ledematen

[

◦

]}

e

embryonaal het lichaam

,

van de schrik

:

e

[

];

M^2-T

|

|

M^2

b

[

]◦

[

]

M^3-D^2

|

|

11/12	M^1	b	[geen strofewit]
	M^2-D^2		[strofewit]

12	M^1	b	een hoorn gevormd,		schuift over de straatsteen^+
		e	[	]	het laatste ogenblik.
	M^2-D^2		|			|

13	M^1	d	De veevoederfabriek		die	verder		staat
		e	[	],	iets	[	],	l[aat]
	M^2-D^2		|						|

14	M^1	d	met	dit	fantoom		in het landschap	alleen
		d	[			]	op de landweg	[	]
		e	{[dit]	wit	[fantoom]}		[		]
		e	Het	wrak van plastic met zichzelf				[	].
		e	h[et]	[					]
	M^2-D^2		|						|

+ [? na repen en flarden]

+ [? door watten]

+ [? door straatsteen]

Commentaar

^1

Dit gedicht is geïnspireerd op het schilderij ‘De gevallen engel’ (1944) van Johfra, pseudoniem van F.J.G. van den Berg (1919-1998), die zijn werk aanvankelijk met de naam Johannes Franciscus ondertekende (zie ook T. van Deel, ‘Een wrak van plastic’, p. 45-46). In een brief van 1 mei 1950 had J.A. Vooren

[p. 1068]

	Achterberg op een reproductie van het schilderij - dat in de Tweede Wereldoorlog verloren was gegaan - attent gemaakt, waarop Achterberg schreef (24 juni 1950): ‘Naar die reproductie van Johannes Franciscus moet ik bij gelegenheid eens navraag doen, want daar ben ik erg benieuwd naar geworden.’ In de collectie Achterberg bevindt zich een foto van ‘De gevallen engel’ (zie de afbeelding op p. 1066).
^2	Zie [952] ‘Terra incognita’, noot 1.
^3	Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.