Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[946] Flash-back

Overlevering

M^1	Manuscript, H-92.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-93.
T^1	Maatstaf 1 (maart 1954), p. 770.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-116.
M^4	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
T^2	Met geen PEN te beschrijven. Red. N. Noordzij. Amsterdam, [oktober] 1961, p. 16.

[p. 1039]

D^1	Vergeetboek, p. 19.
M^5	Kopij D^2, H-122.
D^2	Verzamelde gedichten, p. 934.

Datering

Vóór maart 1954

Leestekst

M²

Ontwikkelingsgang

In M¹ schreef Achterberg eerst in verschillende fasen r. 1-8 (waarvan r. 8 nog onvoltooid bleef) en r. 9-14. Vervolgens heeft hij r. 7-8 een aantal keren - en op verschillende plaatsen op het manuscript - hernomen. Deze afzonderlijke teksteenheden worden in de synopsis gepresenteerd als M¹ II/V. De fasering is hoofdzakelijk op de onderscheiden stadia gebaseerd.

Varianten en correcties

M¹ a-i potlood

Reekstitel	M^1-M^4		[ontbreekt]
	T^2		Longa palus
	D^1-D^2		[ontbreekt]
Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		i	Flash-back
	M^2-D^2		|	|

1	M^1	a	De treinen fluiten weer als vroeger,^+
		b	Ik hoor de treinen weer als vroeger fluiten;
		b	[	]	als vroeger weer [de treinen] [fluiten;]
		b	[	]	[de treinen] [weer als vroeger] [fluiten;]
	M^2		|			|
	T^1		|			|;
	M^3-D^2		|			|;

2	M^1	a	lokvogels	van geluk uit	verre jeugd
		b	wekroepen	[		]
		b	gelukssignalen [uit] een		[	]
		b	[lokvogels] [van geluk] [uit]		[	]
		c	[			].
	M^2-D^2		|			|
			[? door M^1 a, r. 1-2]

3

M^1

b

die in mij

schrijnen met de

zoete

vreugd

b

[

]

wrange

[

]^+

b

en

voel

[in mij] het

[schrijnen] van [de] [vreugd]

b

[

]

[het] [in mij]

[

] om

[

]

b

[

]

[ ] [schrijnen om de] [wrange] [vreugd]

b

En

[

]

M^2-D^2

|

|

+ [? door De treinen]

+ [? door wrange]

[p. 1040]

4	M^1	b	dat alles		nog hetzelfde	is		van		buiten.
		b	[				]	{daar}		[	]^+
		b	[	]	onveranderd	[	]	[2	]	[	]
		c	[	]	[nog hetzelfde]	[	]	[daar]		[	]
	M^2-D^2		|								|

4/5	M^1	b	[strofewit]
	M^2-D^2		|	|

5	M^1	b	Naar binnen toe		gaat zich		het leven	sluiten
		b	[			]	de wereld	[	]
	M^2-T^1		|						|
	M^3-D^2		|	|	ging deze vrijdom			|	|

6	M^2	b	op	deze kooi		[		◦	]^+
		c	[			]	van overzicht en deugd
		e	[						].
	M^2-T^1		|						|
	M^3-D^2		|	|	de jaren van onderscheid en mist.

7

M^1 I

b

terwijl

[

◦

]

heugt

b

[

]

in mij geen

[

◦

]

meer

[

]

c

alsof

[

]

vleugelslag

[

]

II

e

alsof

hen soms de oude vrijheid heugt

e

A[lsof]

[

]

III

f

Alsof

mij

nog

hun

oude echo heugt

f

[

]

hen

[

]

de

[

]

IV

g

Alsof de tijd zich

hier een

echo heugt

V

h

|

|

mijner

|

|

M^2-T^1

|

|

M^3-D^2

|

|

in het huis vergist

8

M^1 I

b

[

◦

]

muiten

c

{slaan zij met hun snavels

[

◦

]}

c

{[

◦

]

aan de tralies aan

[

◦

]}^+

II

e

slaan zij tegen de tralies aan het muiten

III

f

hoor ik

ze tegen de vier wanden stuiten

f

komen

[

]

IV

g

hoor i

g

gaat hij met

vleugelslagen

langs

de ruiten

g

{voel ik zijn}

[

]

{aan}

[

]

g

{raken [zijn]}

[

]

[2

]

[

]

V

h

strijkt

hij met grote vleugels

langs

de ruiten

i

komt

[

]

voor

[

].

M^2-D^2

|

|

[{ voor M^1 III r. 7-8, vervolgens (fase g) tezamen doorgehaald; M^1 IV, r. 7-8 werden (fase h) eveneens tezamen doorgehaald; { voor M^1 V, r. 7-8 en met een pijl ingevoegd in M^1 I]

+ [? door daar en van]

+ [? door op deze kooi]

+ [? door de regel]

[p. 1041]

[946] ‘Flash-back’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1042]

8/9	M^1	c	[strofewit]
	M^2-D^2		|	|

9	M^1	c	Wat heeft een mens gewonnen in		het	leven
		d	[				],
	M^2-T^1		|				|
	M^3-D^2		|	|	zijn	|	|

10	M^1	c	ziende op alles wat	hij achterliet^+
		d	terug[ziend] [op] hetgeen	[	]?
	M^2-D^2		|		|

11	M^1	c	goed	of verkeerd, hij moet het overgeven
		d	G[oed]	[	].
	M^2-D^2		|		|

11/12	M^1	c	[geen strofewit]
	M^2-D^2	c	[strofewit]

12	M^1	c	een	wordt een hard massief dat hem verstiet
		d	Het	[	]
	M^2-D^2		|		|

13

M^1

c

en voor zich

uitdrijft

naar

[

◦

]

muur

d

[

]

de andere

[

]

e

[

],

M^2-D^2

|

|

uit drijft

|

|

14

M^1

c

die

[

◦

]

nadert

[

◦

]

ieder uur.^+

d

[

]

in de verte [nadert]

[ieder uur.]

d

naderend in de verte

[

]

e

die nadert,

onweerhoudbaar,

[

]

e

[

]◦

[

]

M^2-T^1

|

|

M^3-4

wier

tranzen

schemeren door het azuur.

T^2

|

|

transen

|

|

D^1-D^2

|

|

tranzen

|

|

[? door M^1 c, r. 9-14]

+ [? door de regel]

+ [? door die]

Commentaar

^1	Zie [945] ‘Tijdbarrière’, noot 1.
^2	Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.
^3	Zie [935] ‘Nostalgie’, noot 3.
^4	Drukfout in D^2, r. 11: overgeven i.p.v. overgeven. (gecorrigeerd in Verzamelde gedichten^2).
^5	Literatuur over het gedicht: Sande, J. van de, ‘Zonder enig agens.’