Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[944] Sympathicus

Overlevering

M^1	Manuscript, H-92.
M^2	Manuscript, H-92.
M^3	Eerste typoscript D^3, H-93.
T	Maatstaf 1 (februari 1954), p. 728.
D^1	Voorbij de laatste stad^1, p. 127.
D^2	Voorbij de laatste stad^2, p. 145.
M^4	Tweede typoscript, kopij D^3, H-116.
M^5	Derde typoscript D^3, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
D^3	Vergeetboek, p. 17
M^6	Kopij D^5, H-122.
D^4	Verzamelde gedichten, p. 932.

Datering

Vóór januari 1954

Leestekst

M² b

Ontwikkelingsgang

Het kladhandschrift van dit gedicht (M¹) toont een moeizaam verlopen dichtproces, dat op verschillende plaatsen is onderbroken en hernomen. In bijna alle regels heeft Achterberg een groot aantal veranderingen aangebracht, waarvan de fasering niet altijd met zekerheid vastgesteld kan worden (zie de afbeelding op p. 1032). Aan de onderstaande, afzonderlijke presentatie van M¹ ligt de volgende reconstructie ten grondslag.

In M¹ zijn drie hoofdlijnen in de tekstontwikkeling te onderscheiden. Eerst schreef Achterberg r. (1)-(15), waarbij hij vooral vanaf r. (4) het schrijfproces meermalen afbrak, wijzigingen aanbracht en opnieuw begon (fasen a-f). Onder dit tekstgedeelte (M¹ I) noteerde hij twee titels; geheel onder aan het blad hernam hij r. (6)-(9) (M¹ II). Tenslotte schreef hij tussen M¹ I en M¹ II in - gedeeltelijk tussen de titelvarianten door - een nieuwe r. (15) en een regel die niet in het tot dan toe vaststaande gedicht te plaatsen is. De regel werd niet doorgehaald en was vermoedelijk bedoeld als aanzet voor een uitbreiding (M¹ III, r. (15)-(16)). M¹ III, r. (15) werd uiteindelijk weer vervangen door een andere regel (M¹ IV).

In het op M¹ volgende manuscript (M²) is het gedicht met een strofe van vier regels uitgebreid (M², r. 6-9). M¹, r. (6)-(15) zijn hierdoor in M² verplaatst naar r. 10-19.

[p. 1032]

[944] ‘Sympathicus’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 1033]

Varianten en correcties

M¹ a-k potlood

M² a-b bl potlood

M³ a typemachine, b potlood (aangebracht ná D²)

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		g	Cryoliet
		g	C en A
		k	Bervoets
	M^2	a	|	|
		b	Sympathicus
	M^3-D^4		|	|
			M^1, r. (1)-(16):

(1)

M^1

a

Het komt soms uit mij aan, een koud[?] geluk

b

[[S]oms] [komt] [[h]et] [uit mij aan, een koud[?] geluk]

b

Soms wil het weer bestaan

[een

koud[?]

geluk]

b

Soms

kan

het opengaan

[

]

b

[

]

wil

[

]

[

]

b

[Soms wil het weer bestaan]

[

]

{vroeg}

[

]^+

b

[

]

oud

[

]

k

[

],

[

],

(2)	M^1	a	's avonds wanneer		ik
		a	[	]	het waait en ik alleen

(3)	M^1	a	nog opgebleven ben		[			◦		]
		a	[	],	een		oude		steen^+
		b	[			]	koude		[	]
		b	[			]	harde		[	]
		b	[			]	beeld van		[	]
		k	[	];	[					]
		k	[	]:	[					]

(4)	M^1	a	breekt langzaam in mijn binnenste aan stuk
		b	{valt [langzaam] luisterende naar het stuk}
		b	^en ik
		b	^gaan
		c	gaat met mijn	[	◦	]	uiteen
		d	treedt met degene die ik ben uiteen
		d	treedt op een ogenblik met mij uiteen

(5)	M^1	b	[	◦			]	tijdelijk
		c	verlaat het huis		[	◦	]	[	]
		d	En hij [verlaat het huis] nadrukkelijk^+
		k	[						].

+ [? door vroeg]

+ [of: dode]

+ [? door hij]

[p. 1034]

(6)	M^1 I	b	breken van binnen van de zware druk.
		b				^juk^+
		c	en van mij afgenomen wordt			de druk
		d	[		]	het juk
	II	h	[	◦	]	overdruk
		h	Mijn ogen vestigen zich op de kruk

(7)	M^1 I	c	waardoor[?] ik
		d	waaronder overdag mijn		leven	scheen^+
		e	[	]	lichaam	[	]
		e	[	]	leven	[	]
	II	h	der kamerdeur die te bewegen scheen

(8)

M^1 I

αd

gebukt te gaan

tot er voor

[

◦

]

βe

[

]

leven

geen

βe

[

]

{bezinnen}

[

]

βe

[

]

{verbeelding}

[

]

γf

[

]

{tussen de volte in}

βf

[

]

{en in mijn lichaam geen}^+

II

h

Het kan

snel gaan. Zou het een wonder zijn

h

Laat het

[

]

[? door M^1 I d, r. (8) gebukt;? door er;? door M^1 I e, r. (8) leven;? door bezinnen;? door verbeelding]

(9)

M^1 I

αd

[

◦

]

druk

αd

[

◦

]

{juk}

αd

[

◦

]

{ruk}^+

βe

ruimte meer bleef

[

◦

]

[3

]

βf

[

]

bij zoveel over[[druk]]

γf

{en er geen ruimte [bleef bij zoveel] [[druk]]}

II

h

wanneer gij

binnenkwam na een windruk?

h

[

]

{[binnen]trad}[

]^+

[M^1 I, r. (6)-(9) werden (fase h) tezamen doorgehaald]

(9/10)

M^1

e

[strofewit]

(10)

M^1

e

Terwijl de warme gronden van weleer^+

(11)	M^1	e	zich openen	en ik u weer	[ ◦ ]
		e	{gaan kruimelen}	[		]
		f	[gaan kruimelen]	zie ik ons beide weer
			[? door M^1 e, r. (10)-(11);?? door M^1 e, r. (11) gaan kruimelen en zich openen; ???? door M^1 f, r. (11) zie ik ons beide weer]

(12)	M^1	f	lopen in nieuwe kleren,		jong	en strak,^+
		f	[	]	[xxxx]	[	]
		f	[	]	vroom	[	]

+ [? door juk]

+ [? door overdag]

+ [? na de regel]

+ [? door ruk, juk en druk]

+ [? door trad en kwam]

+ [? door weleer]

+ [? door jong]

[p. 1035]

(13)	M^1	f	het		jaartal	staat nog in mijn		oude[?]	pak
		f	[				]	daagse	[	]
		f	[	]	{merk}	[	]	{gewone}	[	]^+
		f	de winkel			[	]	[daagse]	[	]

(13/14)

M^1

f

[strofewit]

(14)

M^1

f

Ik trek het langzaam uit en ga naar bed

(15)	M^1 I	f	[		◦		]	De wekker is gezet.^+
		f	Morgen		Maandag			[		]
		f	[	]	{vroeg op.}			[		]
		f	De wekker is voor morgenvroeg gezet^+
	III	i	terwijl		ik machinaal de wekker zet
		i	{waarbij}		[				]
	IV	j	waarbij ik			nau
		j	[		]	rustig op de voordeur let.^+
			[?? door M^1 I f, r. (15) vroeg op en Maandag]

(16)	M^1 III	i	[	◦	]	ondervinden het voorheen^+
		i	[	◦	]	krijgen leven om mij heen
		j	De		ramen			leven
		j	[	]	{muren}			[	]
		j	[	]	[2		]	van het origineel, leven [breekt af]
			M^2-D^4, r. 1-19:

1	M^2	a	Soms wil het		weer	bestaan,	een oud geluk,^+
		b	[	]	voort[bestaan,]		[	]
	M^3-D^4		|					|

2	M^2	a	's avonds wanneer het waait en ik alleen^+
		b	bij avond	als	[	]
	M^3-D^2		|			|
	M^4-D^4		middernacht	|		|

3	M^2	a	nog opgebleven ben		:[?]	een	beeld van steen^+
		b	[	],	[?]	[		]
		b	[	].	E[en]		[	]
	M^3-D^4		|					|

4	M^2-3		treedt met mijn		leven	overlangs uiteen^+
	T-D^2		|	|	lichaam	|	|
	M^3	b	[	]	lichaam	[	]
	M^4-D^4		|				|

5

M^2-D^4

en hij verlaat het huis nadrukkelijk.^+

+ [? door gewone en daagse]

+ [? door de regel]

+ [? na de regel]

+ [? door rustig]

+ [? op [ ◦ ]].

+ [← M¹, (1)]

+ [← M¹, (2)]

+ [← M¹, (3)]

+ [← M¹, (4)]

+ [← M¹, (5)]

[p. 1036]

5/6

M^2-D^4

[strofewit]

6

M^2-D^4

Ik heb geen inhoud een moment. Wind rukt^+

7	M^2	a	om deze vrijplaats. Dan		stroomt	het voorheen^+
		b	[	]	trekt	[	]
	M^3-D^4		|				|

8	M^2-D^2		door de sympathicus		in	merg en been
	M^3	b	[				]
		b	[	]	{naar}	[	]
	M^4-D^4		|	|	in	|	|

9

M^2-D^4

en merktekent het muur en meubelstuk.

9/10

M^2-D^4

[strofewit]

10

M^2-D^4

Mijn ogen vestigen zich op de kruk^+

11

M^2-D^4

der kamerdeur, die te bewegen scheen.^+

12

M^2-D^4

Laat het snel gaan. Zou het een wonder zijn^+

13

M^2-D^4

wanneer je binnenkwam per ongeluk?^+

13/14

M^2-D^4

[strofewit]

14

M^2-D^4

Terwijl de warme gronden van weleer^+

15

M^2-D^4

over de vloer schuiven, zie ik ons weer^+

16

M^2-D^4

lopen in nieuwe kleren, vroom en strak.^+

16/17	M^2	a	[geen strofewit]
		b	[strofewit]
	M^3-D^4		|	|

17	M^2-D^2		De		winkel	staat nog in mijn daagse pak.^+
	M^4-D^4		|	|	firma	|	|

18

M^2-D^4

Ik trek het langzaam uit en ga naar bed,^+

19	M^2-D^2		waarbij ik		rustig	op de voordeur let.^+
	M^3	b	[	]	{niet meer}	[	]
		b	[	]	{amper}	[	]
	M^4-D^4		|	|	rustig	|	|
			[? door M^3 b, r. 19 amper en niet meer]

+ [← M¹ II, (9)]

+ [← M¹ III, (16)]

+ [← M¹ II, (6)]

+ [← M¹ II, (7)]

+ [← M¹ II, (8)]

+ [← M¹ II, (9)]

+ [← M¹, (10)]

+ [← M¹, (11)]

+ [← M¹, (12)]

+ [← M¹, (13)]

+ [← M¹, (14)]

+ [← M¹ IV, (15)]

Commentaar

^1	De publicatie van dit gedicht in Maatstaf werd op het omslag van de januari-aflevering voor het volgende nummer aangekondigd. Zie ook § 44.3.1.
^2	Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.