Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[939] Brood en stenen

Overlevering

M^1	Manuscript, H-92.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-93.
M^3	Doorslag van M^2, kopij T, H-93.
P	Proef T, H-84.
T	De gids 117.1 (januari 1954), p. 8.
M^4	Tweede typoscript, kopij D^1, H-116.
M^5	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
D^1	Vergeetboek, p. 14.
M^6	Kopij D^2, H-122.
D^2	Verzamelde gedichten, p. 929.

Datering

Vóór 15 december 1953

Leestekst

M²

Varianten en correcties

M¹ a-c potlood

M² a typemachine, b potlood (aangebracht ná T)

M³ a typemachine, b potlood (waarschijnlijk niet in de hand van Achterberg)

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		b	Brood en		stenen
	M^2-T		|			|
	M^4-D^2		|	|	spelen

1

M^1-D^2

't Woord heeft het eerste en het laatste woord.

2	M^1-T		Daartussen		liggen daden te bederven,
	M^2 II	b	[	]	valt een ideaal aan scherven,
	M^4-D^2		|			|

[p. 1018]

3	M^1	a	en plant een ouder man zich			in mij	voort,
		c	[plant]en zich		generaties	[		]
		c	[	]	reeksen [generaties]		[	]
	M^2-D^2		|					|

4	M^1	a	wiens	eigenschappen ik		moest	overerven.
		c	[wie]r	[	]	[moe][t]	[	]
	M^2		|		|	moest	|	|
	M^3	a	|					|
		b	[		]	[moe][t]	[	]
	P-T		|					|
	M^2	b	[		]	moest	[	]^+
		b	[		]	[moe][t]	[	]
	M^4-D^2		|		|	moest	|	|

4/5

M^1-D^2

[strofewit]

5

M^1-D^2

Ik ga met geen gebeurtenis accoord

6	M^1	a	die niet in mij		de		klanken	kan verwerven
		b	[			]	{weerklank}	[	]
		b	[	]	het		ja-woord	[	]
		b	[			]	[jawoord]	[	]
	M^2-D^2		|						|

7

M^1-D^2

om voor te leven of om voor te sterven.

8	M^1	a	[	◦	]	eenmaal gehoord.^+
		b	De kleine vissen gaan weer over boord.
	M^2-D^2		|				|

8/9

M^1-D^2

[strofewit]

9

M^1-D^2

Een brood is brood en stenen zijn van steen.

10	M^1	a	Wie
		a	Hij die het ene weggeeft voor het ander
	M^2-D^2		|	|

11	M^1-T		zal		hongeren, hard worden en vergaan.
	M^2	b	[	]	[hongeren]d in de koude blijven staan.
	M^4-D^2		|			|

11/12

M^1-D^2

[strofewit]

12

M^1-D^2

Maar beide zijn dezelfde offerande:

13	M^1	a	een kind een hinkelsteen		[		◦	]	graan^+
		b	[	],		een volk het [graan]^+
		b	[		]	{volkeren graan.}
		b	[		]	{en volken graan}
		b	[		]	[volkeren graan.]
	M^2-D^2		|							|

+ [? door s van moest]

+ [? door eenmaal gehoord]

+ [? door graan]

+ [? door volk het]

[p. 1019]

14	M^1	b	En elke derde hond loopt met een been.
	M^2-D^2		|	|

Commentaar

^1	Zie [938] ‘Mania religiosa’, noot 3.
^2	Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.
^3	Literatuur over het gedicht: Mul, J. de, ‘Het eerste en het laatste woord.’