Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[899] Vervaldag

Overlevering

M^1	Manuscript (in twee helften gescheurd), H-75.
M^2	Doorslag van M^3 kopij T, H-69.
P^1	Proef T, H-70.
T	De gids 115.11 (november 1952), p. 365.
M^3	Typoscript, kopij D^1, H-76.
P^2	Proef D^1, H-78.
D^1	Cenotaaf, p. 23.
M^4	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 99.
M^5	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 800.

Datering

Vóór 27 september 1952

Leestekst

M²

Ontwikkelingsgang

De genese van dit gedicht is niet zonder meer ondubbelzinnig te reconstrueren. Op M¹, bestaande uit twee helften van oorspronkelijk één blad, staan de verschillende regels in drie gedeelten over het papier verspreid. De volgorde van twee teksteenheden correspondeert echter niet met de volgorde van het uiteindelijke gedicht, en ook op inhoudelijke gronden lijkt het niet aannemelijk dat deze grafische volgorde de door Achterberg geïntendeerde volgorde vertegenwoordigt. Gezien de onzekerheid met betrekking tot de genese van deze regels is in de reconstructie hieronder de regelnummering tussen haakjes geplaatst.

De eerste aanzet van het gedicht (M¹ I, r. (1)-(4)) werd in zwarte inkt geschreven en vervolgens met - inmiddels sterk vervaagd - potlood verder uitgewerkt. Vermoedelijk heeft Achterberg hierna eerst op de andere helft van het blad dit gedeelte vanaf r. (3) hernomen en uitgebreid tot en met r. (9) (M¹ II). Onder M¹ II noteerde hij een nieuwe r. (4) (M¹ III).

Wellicht uit ruimtegebrek schreef Achterberg vervolgens weer op de eerste bladhelft, na enige witruimte onder M¹ I, het slot van het gedicht (M¹ IV, r.

[p. 892]

(10)-(14)). Op dat moment zijn de twee helften van het blad waarschijnlijk al van elkaar gescheurd geweest: de laatste regels zijn kleiner en dichter op elkaar geschreven (tegen de onderste papierrand aan) dan de overige.

Varianten en correcties

M¹ a zw inkt, b-i potlood

M² a typemachine, b potlood

P² a gedrukt, b potlood

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		e	Vervaldag
	M^2-D^1		|	|
			M^1 I, r. (1)-(4):

(1)	M^1 I	a	Het		warm aroom dat om de dingen hing
		b	[	]	oud	[	],

(2)	M^1 I	a	is langzaam van hun wezen		afgenomen
		c	[	]	afgegaan

(3)	M^1 I	a	sedert gij		[		◦	]
		b	[	]	niet meer zijt		voorbijgekomen
		b	[			]	{langs[?][gekomen]}^+

(4)	M^1 I	a	[	◦		]	bewustwording
		b	bewegende[?] in een gesloten kring
		b	omhangen van		[	◦	]	zware glinstering^+
		b	{^verloren glans[?]}
			[M^1 I, r. (3)-(4) werden afzonderlijk en vervolgens ook tezamen doorgehaald (fase d)]
			M^1 II/III, r. (1)-(9)

(1)

M^1 II

d

[Het oud aroom dat om de dingen hing,]^+

(2)

M^1 II

d

[is langzaam van hun wezen afgegaan]^+

(3)	M^1 II	d	Sinds gij er niet meer tussen hebt gestaan
		e	sedert		gij	niet meer zijt voorbijgegaan
		e	[	]	[g]e	[	],

(4)	M^1 II	d	glanzende in uw zware		glinstering^+
		d			{^bewustwording}
		e	omgeven van	[	◦	]	ring
		e		^uw manen[?] en			ring
		e		{^Saturnus	^hoofdring}
	III	f	zoals Saturnus wandelt in zijn ring
		i	[				].
			[?? door M^1 II e, r. (4) manen[?] en ring;? door ^Saturnus ^hoofdring en manen[?] en ring; vervolgens werden beide regels tezamen doorgehaald. M^1 III, r. 4 werd met een pijl ingevoegd in M^1 II]

+ [? door langs[?]]

+ [? door glinstering]

+ [= M¹ I, (1)]

+ [= M¹ I, (2)]

+ [?? door zware glinstering]

[p. 893]

[899] ‘Vervaldag’, M¹ (in twee helften gescheurd) (collectie nlmd)

[p. 894]

(5)	M^1 II	d	Bij het verbreken van dezelfde		ring^+
		e	[	]	kring

(6)

M^1 II

d

die

[

◦

]

sterren

[

◦

]

hun baan

e

waarin de

[sterren]

reizen

om[?]

[hun baan]

e

[

]

[o]p

[

]

(7)	M^1 II	e	En[?]	mijn gedachten		kwamen naakt		te staan
		e	zijn	[	]	[naakt]	komen	[	]

(8)	M^1 II	e	aan[?]	het portaal		van[?]
		e	in	[	]	hunner	bewustwording
		e	[		]	mijner	[	]
		i	[					].

(9)	M^1 II	e	Ik		ga	de wereld in zonder		[	◦	]
		h	[	]	moet	[	]	respijt
			M^1 IV, r. (10)-(14):

(10)	M^1 IV	g	Ik zou niet weten uw		bestaan te noemen
		g	[	]	verblijf	[	]
		h	{en zou uw verblijf niet weten op te noemen.}
		i	[Ik zou niet weten uw		verblijf	te noemen].

(11)	M^1 IV	g	de woorden gaan vooruit en wenken mij
		i	[	]

(11/12)

M^1 IV

g

[strofewit?]

(12)	M^1 IV	g	Hier valt geen enkel feit meer te verbloemen
		i	[	]

(13)	M^1 IV	g	Maar elke waarheid heeft zijn overzij^+
		i	[	].

(14)	M^1 IV	g	Ik ben u aan de		ene zijde	kwijt
		g	[	]	buitenkanten	[	]
		i	[				].
			[? voor M^1 IV, r. (13) en/of r. (14);? vervolgens geschrapt]
			M^2-D^3 r. 1-14:

1

M^2-D^3

Het oud aroom dat om de dingen hing,

2

M^2-D^3

is langzaam van hun wezen afgegaan

3

M^2-D^3

sedert ge niet meer zijt voorbijgegaan,

+ [? door dezelfde]

+ [? door waarheid]

[p. 895]

4	M^2	a	zoals	Saturnus wandelt in zijn		ring.
		b	gelijk	[			]
	P^1-M^3		|				|
	P^2	a	|		|	kring.
		b	[		]	[ring.]
	D^1-D^3		|				|

4/5

M^2-D^3

[strofewit]

5	M^2-P^2		Bij het verbreken van dezelfde		kring
	D^1-D^3		|	|	ring

6

M^2-D^3

waarin de sterren reizen op hun baan

7

M^2-D^3

zijn mijn gedachten naakt komen te staan

8

M^2-D^3

in het portaal mijner bewustwording.

8/9

M^2-D^3

[strofewit]

9

M^2-D^3

Ik moet de wereld in zonder respijt

10

M^2-D^3

en zou niet weten uw verblijf te noemen.

11

M^2-D^3

De woorden gaan vooruit en wenken mij.

11/12

M^2-D^3

[strofewit]

12

M^2-D^3

Hier valt geen enkel feit meer te verbloemen.

13

M^2-D^3

Maar elke waarheid heeft zijn overzij.

14

M^2-D^3

Ik ben u aan de buitenkanten kwijt.

Commentaar

^1	M^1 dateert wellicht uit 1946-1948, gezien de overeenkomsten in papiersoort en schrijfstoffen met andere manuscripten (zie de Lijst van documentaire bronnen, H-75). M^1 bestaat uit twee helften van oorspronkelijk één blad. De helften zijn op een gegeven moment aan elkaar gehecht geweest, getuige de roestsporen van een paperclip.
^2	M^2 maakt deel uit van de kopij voor De gids en is, evenals bij [900] ‘Souvenir’ tot en met [903] ‘Acoustiek’ het geval is, een doorslag van M^3. M^2 vertegenwoordigt echter een ouder stadium in de overlevering en wordt om die reden vóór M^3 geplaatst. Naderhand heeft Achterberg de in M^2, r. 4 aangebrachte variant overgenomen in M^3. Omdat het in dit geval gaat om het ‘bijwerken’ van een inmiddels verouderde versie, wordt in het apparaat alleen de gecorrigeerde versie van M^3 betrokken.
^3	In de loop van september 1952 heeft Achterberg [899] ‘Vervaldag’ tot en met [903] ‘Acoustiek’ aan Bert Voeten gestuurd ter publicatie in De gids. Op 27 september 1952 stuurde Voeten de gedichten aan E.J. Dijksterhuis, met de suggestie ze in het novembernummer te plaatsen. Dit is inderdaad gebeurd. Zie verder § 39.3.5.

[p. 896]

^4	Wellicht hebben de aan De gids gestuurde gedichten (zie noot 3) behoord tot de verzameling die Achterberg in de loop van 1952 aan Bert Bakker heeft afgestaan voor een jubileum-nummer van Critisch bulletin. Zie verder § 39.3.4.
^5	Mogelijk moeten de varianten in P^2 a, r. 4 (kring. i.p.v. ring.) en D^1-D^3, r. 5 (ring i.p.v. kring) beschouwd worden als zetfouten.