Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[897] Contrapunt

Overlevering

M^1	Manuscript, H-80.
T	Maatstaf 1 (juli 1953), p. 252.
M^2	Typoscript, kopij D^1, H-81.
P	Proef D^1, H-86.
D^1	Autodroom, p. 11.
M^3	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 157.
M^4	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 856.

Datering

Vóór 5 september 1952

Leestekst

T

Ontwikkelingsgang

De ontwikkelingsgang van dit gedicht is vrij ingewikkeld. Achterberg heeft in verschillende fasen aan het gedicht gewerkt, waarbij hij een aantal tekstgedeelten op een aparte plaats op het manuscript bewerkte. De chronologie tussen de aldus verspreide eenheden (I/X) is met een redelijke mate van waarschijnlijkheid te reconstrueren. De fasering binnen de teksteenheden is minder zeker en wordt om die reden zo sober mogelijk aangegeven.

De eerste aanzet van het gedicht bestaat uit r. (1)-(3) (M¹ I/II). Deze regels haalde Achterberg door, begon eronder opnieuw en schreef in verschillende fasen door tot en met r. (14) (M¹ III). Hiervan werden r. (13) en r. (12)-(14) op een afzonderlijke plaats hernomen (M¹ IV/V). In de synopsis worden deze vijf teksteenheden gepresenteerd als M¹ I/V, r. (1)-(14).

Vervolgens heeft Achterberg op verschillende plaatsen in de eerdere tekstgedeelten veranderingen aangebracht, waarbij hij enkele keren vanwege ruimtegebrek weer op een andere plaats verder schreef. Zo bracht hij eerst een groot aantal veranderingen aan in M¹ VI, r. 6-8, week daarna uit naar een onbeschreven ruimte onderaan het manuscript (M¹ VII), maar schreef de definitie-

[p. 884]

ve versie van deze regels tenslotte toch weer in het oorspronkelijke gedeelte (gepresenteerd als M¹ VIII). Ook de nieuwe versie van r. 12-14 kwam op twee afzonderlijke plaatsen tot stand (M¹ IX/X).

Varianten en correcties

M¹ a-m potlood

Reekstitel	M^1		[ontbreekt]
	T		[Zeven reisgedichten]
	M^2-D^3		[ontbreekt]

Titel	M^1 I	a	[ontbreekt]
	III	g	Contrapunt
		i	{Tabor}^+
		j	[Contrapunt]
	T-D^3		|	|
			M^1 I/V, r. (1)-(14):

(1)	M^1 I	a	De bergen		klimmen	bij mij in met treden
	III	c	|	|	dalen	|	|
		f	[				],

(2)	M1 I	a	die dalen naar de vloeren van uw dood
	II	b	{die naar u toegaan op begane grond}^+
	III	c	die klimmen uit de diepte van uw dood.

(3)	M^1 I	a	halfweg [breekt af]
	III	c	Ik voel mijzelve middelevenreden
			[M^1 I/II, r. (1)-(3) werden (fase c) tezamen doorgehaald]

(4)	M^1 III	c	tussen wat		[		◦		]	vlood.^+
		c	[	]	komst	[		◦	]	[	]^+
		d	[	]	aldoor nadert en ont[vlood.]

(4/5)

M1 III

d

[strofewit]

(5)

M^1 III

d

Het hoge komt dichtbij, het lage bloot

(6)

M^1 III

e

[

◦

]

versmallen en verbreden

(7)	M^1 III	e	En in mij wisselt		heden en verleden^+
		e	[	]	[verleden] [en] [heden]

(8)

M^1 III

e

van plaats

[

◦

]

en blijven

[

◦

]

groot.

e

[

]

even

[

]

(8/9)

M^1 III

e

[strofewit]

(9)	M^1 III	e	Halfweg de hemel ga ik door u heen,
		f	Tegen	[	]

+ [ → [965], Titel]

+ [? door de regel]

+ [? door vlood]

+ [? door komst]

+ [? door in mij]

[p. 885]

[897] ‘Contrapunt’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 886]

(10)	M^1 III	e	wordt ik van u gesneden			[	◦	]
		f	[word]	[	]	en besta
			[? door M^1 III e, r. (9)-(10)]

(11)	M^1 III	f	getweeëndeeld naar		boven		en	beneden.^+
		g	in dubbelvoud van		[	]	{naar}	[	]
		g	vanuit dit punt	naar	[	]	[en]	[	]
		g	dank zij dit punt	[					]

(11/12)

M^1 III

f

[strofewit]

(12)	M^1 III	f	Daarom reis ik naar zuidelijke steden
	V	i	Vroeger en later komen		hier	bijeen
		i	[	]	{[xxxx]}	[	]
		i	[	]	[hier]	[	].

(13)	M^1 III	f	[			◦					]
		g	en weer		[	◦			]	weldra^+
		g	[	]	het noorden		[	◦	]	[	]
	IV	h	mee met het licht dat				[breekt af]^+
	V	i	Gij haalt mij in. Ik tijg u achterna

(14)	M^1 III	f	[	◦		]	u achterna^+
	V	i	op dit plateau der tegenwoordigheden
		i	wij zijn elkanders			[		]
			[? door M^1 III, r. (12)-(14); M^1 III, r. (12-14) en M^1 IV, r. (13) werden (fase i) tezamen doorgehaald; M^1 V, r. (12)-(14) werden (fase j) tezamen doorgehaald]
			M^1 VI-D^3, r. 1-14:

1	M^1 VI	j	[De bergen dalen bij mij in met treden,]^+
	T-D^3		|	|

2	M^1 VI	j	[die klimmen uit de diepte van uw dood.]^+
	T-D^3		|	|

3	M^1 VI	j	[Ik voel mijzelve middelevenreden]^+
	T-D^3		|	|

4	M^1 VI	j	[tussen wat aldoor nadert en ontvlood.]^+
	T-D^3		|	|

4/5	M^1 VI	j	[[strofewit]]^+
	T-D3		|	|

5	M^1 VI	j	[Het hoge komt dichtbij, het lage bloot].^+
	T-D^3		|	|

+ [? door en]

+ [???? op [ ◦ ]]

+ [? door de regel]

+ [? door achterna]

+ [= M¹ III f, (1)]

+ [= M¹ III c, (2)]

+ [= M¹ III c, (3)]

+ [= M¹ III d, (4)]

+ [= M¹ III d, (4/5)]

+ [= M¹ III d, (5)]

[p. 887]

6	M^1	j	Ik word van hellingen^+
		j	Door	hellingen gevonden en gemeden
		j	{Langs}	[				]
		j	Langs hellingen opglooiend en vergleden
		j	Opglooiend langs de helling en ver
		j	De helling opglooiend en afgegleden
		k	naar	boven glooiend en voorbij gegleden
		k	N[aar]	[				]
	VII	l	Naar boven glooiend en voorbij gegleden
	VIII	m	Onder mijn voeten			glooiend en vergleden
		m	[		]	op[glooiend]	[en vergleden]
		m	[		]	met de helling mede
	T-D^3		|					|
			[M^1 VIII m, r. 6 werd met een pijl ingevoegd]

7	M^1 VI	j	verwisselen het [verleden en heden]^+
	VII	l	terrein wisselt het heden en verleden
	VIII	m	[verwisselen	het		verleden en heden]^+
		m	[wisselen]	[			]
		m	[verwisselen]	[			]
	T-D^3		|		|	heden en verleden

8	M^1 VI	j	in mij	[van plaats]		[en blijven even groot.]^+
		j	van zeespiegel			[	]
	VII	l	van zeespiegel		[breekt af]
	VIII	m	begane grond [en blijven even groot.]^+
	T-D^3		|			|
			[? door M^1 VII, r. 6-8 en vervolgens (fase m) tezamen doorgehaald;? door M^1 VI j, r. 8 plaats]

8/9	M^1 VI	m	[[strofewit]]^+
	T-D^3		|	|

9	M^1 VI	m	[Tegen de hemel ga ik door u heen,]^+
	T-D^3		|	|

10	M^1 VI	m	[word ik van u gesneden en besta]^+
	T-D^3		|	|

11	M^1 VI	m	[dank zij dit punt naar boven en beneden.]^+
	T-D^3		|	|

11/12	M^1 VI	m	[[strofewit]]^+
	T-D^3		[geen strofewit]

+ [?? door van hellingen]

+ [= M¹ III e, (7)]

+ [= M¹ III

+ [= M1 III e, (8)]

+ [= M¹ III]

+ [= M¹ III, e (8/9)]

+ [= M¹ III f, (9)]

+ [= M¹ III f, (10)]

+ [= M¹ III g, (11)]

+ [= M¹ III f, (11/12)]

[p. 888]

12

M^1 IX

m

Begin

[

◦

]

m

Begin

en

einde

[xxxxx]

dezelfde steen.

X

m

[

]

{hebben

elkaar

gemeen.}

m

[

]

{[

]

ons

[

]}

XI

m

[

]

[eind]

raken

[dezelfde steen.]^+

m

[

]

worden

[

]

T-D^3

|

|

13	M^1 IX	m	Wij zijn alleen, terwijl ik niet verga
	T-D^3		|	|

14	M^1 IX	m	aan al	uw	alomtegenwoordigheden.
		m	binnen	[		]
		m	aan uwe		[	]^+
		m	[binnen uw]		[	]
	T-D^3		|			|

+ [= M¹ IX]

+ [? door aan uwe]

Commentaar

^1	Dit gedicht is geïnspireerd op de Franse reis die Achterberg en zijn vrouw samen met het echtpaar Ter Kuile hebben gemaakt in april 1949. Zie verder § 36.1.
^2	Zie [886] ‘Valuta’, noot 2 en 3.