Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[891] Keldergat

Overlevering

M^1	Manuscript, H-75.
T	Maatstaf 1 (mei 1953), p. 102.
M^2	Typoscript, kopij D^1, H-76.
P	Proef D^1, H-78.
D^1	Cenotaaf, p. 37.
M^3	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 113.
M^4	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 814.

Datering

Vóór 5 september 1952

[p. 868]

[891] ‘Keldergat’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 869]

Leestekst

T

Ontwikkelingsgang

De reconstructie van de genese van dit gedicht wordt bemoeilijkt doordat het gehele gedicht in potlood is geschreven en de verschillen in ductus vaak moeilijk precies van elkaar te onderscheiden zijn. De fasering is dus in hoge mate onzeker. De volgende overwegingen vormen de basis voor de hiernavolgende presentatie.

De redelijk forse ductus waarin het begin van dit gedicht is geschreven, komt verderop in het gedicht nog een aantal keren voor. Ook de onregelmatige verdeling van de regels op het papier doen vermoeden dat Achterberg in eerste instantie alleen een onvolledige opzet (met een aantal open regels) van het gedicht had. Deze grondlaag (fase a) bestaat uit de regels 1-2, 5, 7, 9 en 10.

In de volgende fasen heeft Achterberg de opzet vervolledigd en uitgebreid. Op grafische gronden kan slechts één laag met zekerheid worden aangegeven (fase d), een precieze afbakening van de fasen b-c is niet mogelijk. Ná fase d heeft Achterberg het gedicht voltooid, waarbij de nieuwe grondlaag fase e is, en er tenminste nog twee correctielagen onderscheiden moeten worden. De titel is als laatste aangebracht.

Varianten en correcties

M¹ a-h potlood

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		h	Kelder
		h	[Kelder]gat
	T-D^3		|	|

1	M^1	a	Morgengeheim	tussen ons in, grondwind
		b	{[Morgen]gezicht[?]}	[	]^+
		b	[Morgengeheim]	[	]
		b	{[Morgenge]rucht}	[	]
		c	{Bodem[geheim]}	[	]^+
		e	Ritseling	[	]
		e	Fluistering	[	]
	T-D^3		|		|

2	M^1	a	over		[	◦	]
		b	[	]	de weg, tegen de buitenmuur
		b	[				].
	T-D^3		|				|

3	M^1	a	[		◦				]
		b	vindplaatsen	van dood blad en			oud	papier
		b	[			]	{vuil}	[	]^+
		b	V[indplaatsen]	[		]	[oud]	[	]
	T-D^3		|						|

+ [? door gezicht[?]]

+ [? door Bodem]

+ [? door vuil en oud]

[p. 870]

4	M^1	a	[				◦				]
		b	gaan		zacht	te keer, alsof			gij	weer begint.
		b	[	]	stil	[					]
		d	[					]	{het}	[	]^+
		e	[					]	[gij]	[	]
	T-D^3		|								|

4/5

M^1-D^3

[strofewit]

5	M^1	a	De zekerheid, die mijn geheugen tint.
		b	Krankzinnigheid, waaraan ik mij opwind
	T-D^3		|	|

6	M^1	a	[	◦			]
		b	met zachte feesten tot in			elk kwartier^+
		c	[		]	{elke kier,}
		e	[		]	[elke kier,]
	T-D^3		|				|
			[? door M^1 c, r. 6 elke kier en elk kwartier]

7	M^1	a	nadert, verwijdert		en	vat bijna vuur
		c	[	]	zich,	[	]
		e	[				];
	T-D^3		|				|

8	M^1 I	a	[					◦	]
		c	aan	[	◦	]	waar de werklijkheid begint.^+
	II	c	^brand
	III	d	brand,			die het dor gedachtehout verslindt.
	T-D^3		|							|

8/9

M^1-D^3

[strofewit]

9	M^1 I	a	Gij	die ik		met	mijn geestesoog	aanschouw
		c	U	[	]	voor	[			]
		d	[		]	[met] hetzelfde [oog]		[		]
		e	[		]	op dezelfde wijs		[		]
	II	e	U	die ik met hetzelfde oog aanschouw
		e	Gij	[					]
	T-D^3		|						|

10	M^1	a	met zo'n vanzelfte, dat		[breekt af]^+
		d	en de vanzelfheid waar		ik gras
		e	[	]	een		mens[?],	een dier
		e	[			]	plant[?]	[		]
		e	[	]	'k een overbuur
	T-D^3		|						|

+ [? door het en gij]

+ [? door met]

+ [? door werklijkheid]

+ [? door met]

[p. 871]

11	M^1	e	of		boom	mee ken
		f	[	]	dier	[	]	moet		buiten
		g	[	]	mens	[			]	blijven in de kou^+
		g	[	]	[boom]	[					]
		g	[				],	[			];
	T-D^3		|								|

11/12	M^1	e	[geen strofewit]
	T-D^3		[strofewit]

12	M^1	e	kan niet		veranderen in	[	◦	]	vrouw
		e	[	]	omhoog [veranderen in]				[		]^+
		g	kunt u niet van het ritselen ontdoen
	T-D^3		|							|

13	M^1	e	en om het huis heen lopen naar de deur
		g	[	],
	T-D^3		|	|

14	M^1	e	zodat	ik u dan binnenlaten zou.
		e	{op[dat]}	[	]^+
		g	uw hand uitsteken en hem opendoen.
	T-D^3		|			|

+ [? door mens]

+ [? door omhoog]

+ [? door op en zo]

Commentaar

^1	Zie [886] ‘Valuta’, noot 2.
^2	Zie [889] ‘Myopie’, noot 2.