Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[879] Ballade van de gasfitter IX

Overlevering

M^1	Eerste manuscript D^1, H-62.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-64.
M^3	Tweede typoscript D^1, H-66.

[p. 827]

M^4	Derde typoscript D^1, H-67.
T	Maatstaf 1 (oktober 1953), p. 447.
D^1	Ballade van de gasfitter, p. 15.
M^5	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 143.
M^6	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 842.

Datering

Eind 1951/begin 1952 (M^1-2)

Vóór 7 juni 1952 (M³)

Leestekst

M²

M³ (zie p. 435)

Ontwikkelingsgang

M¹ is overgeleverd in de verzameling eerste manuscripten van ‘Ballade van de gasfitter’. Aanvankelijk maakte het echter nog geen deel uit van dit eerste stadium (zie ook § 40.2), zoals onder meer blijkt uit het feit dat M¹ in eerste instantie een aanzet tot een ander gedicht bevatte (zie Appendix a, [2] ‘De dag is als een lei, dof en gewoon’). Onder dit fragment begint, afgescheiden door een streep, het gedicht.

Van dit gedicht schreef Achterberg een eerste, onvolledige aanzet van vier regels, die hij naderhand doorhaalde (M¹ I). Eronder begon hij opnieuw en schreef ditmaal - op de voor- en keerzijde van het blad - door tot en met r. 10 (M¹ II). De afwijkende, zeer onregelmatige ductus van dit gedeelte doet vermoeden dat het op een ander moment (en wellicht tijdens een reis?) tot stand is gekomen. In een latere fase - want wederom met vastere hand - voltooide Achterberg het gedicht.

Varianten en correcties

M¹ a-e potlood

M² a-b typemachine, c potlood

Reekstitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2-D^3		Ballade van de gasfitter

Nummer	M^1		[ontbreekt]
	M^2-D^3		ix

Ondertitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	|	|
		b	God
		c	[doorgehaald]
	M^3-D^3		[ontbreekt]
			M^1 I, r. (1)-(4):

(1)

M^1 I

a

God is niet loodrecht naar omhoog maar hier^+

+ [→ [880] M¹ I, (9)]

[p. 828]

(2)	M^1 I	a	Ik ben verkeerd en stijg in het		verkeerde
		b	[	]	{volmaakte}

(3)	M^1 I	a	hoe hoger hoe		verzaakter^+
		a	[	]	{ontwaakter}
		a	{her}
		b	{[het] verder}

(4)	M^1 I	a	de taak
		a	{'t besef}
			[M^1 I, r. (1)-(4) werden tezamen (fase c) doorgehaald]
			M^1 II-D^3, r. 1-14:

1	M^1 II	c	Hoe hoger of ik stijg hoe groter wordt
	M^2-D^3		|	|

2	M^1 II	c	de ruimte tussen u en mij	,	het	leven
	M^2	a	|				|
		c	[	].	H[et]	[	]
	M^3-D^3		|				|

3	M^1 II	c	voelt zich door nikkel en door staal omgeven
		e	[	];
	M^2-D^3		|	|.

4	M^1 II	c	de woning		komt geen		nagelbout	te kort.^+
		c	Het	bouwsel	[				]
		c	h[et]	[					]
	M^2	a	Het	|					|
		c	[			]	klinknagel	[	]
	M^3-D^3		|						|
			[? door M^1 II, r. 4 woning]

4/5	M^1 II	c	[strofewit?]
	M^2-D^3		[strofewit]

5	M^1 II	c	Hier zit geen gas	,	God is het gat en stort
	M^2	a	|			|
		c	[	].	[	]
	M^3-D^3		|			|

6	M^1 II	c	zijn diepten op mij uit. Wie hem weerstreven
		c	zijn diepten op mij uit om te beleven
	M^2-D^3		|	|

7	M^1 II	c	door middel van een	fitter hoe verheven
		c	aan een verwaten	[	]
	M^2-D^3		|		|

+ [? door verzaakter]

+ [→ [880] M¹ I, (10)-(11)]

[p. 829]

[879] ‘Ballade van de gasfitter ix’, M¹ (voorzijde) (collectie nlmd)

[p. 830]

[879] ‘Ballade van de gasfitter ix’, M¹ (keerzijde) (collectie nlmd)

[p. 831]

8

M^1 II

c

[

◦

]

Hij

wordt.

d

Hijzelf

bij

iedere

etage

[

]

d

h[ijzelf]

met

[

]

d

[

]

{bij}

[

]^+

d

[

]

bij

[

]

e

[

]

é[tage]

[

]

M^2-D^3

|

|

8/9	M^1 II	c	[strofewit?]
	M^2-D^3		[strofewit]

9	M^1 II	c	Verdieping na verdieping		zakt	omlaag.
		c	[	]	valt	[	]
	M^2-D^3		|				|

10	M^1 II	c	Ik weet niet waar		ik het moet zoeken of beginnen.
		d	[	]	of wat ik moet [beginnen.]
	M^2-D^3		|			|

11	M^1 II	d	Misschien schiet		me	een laatste woord te binnen
		d	[	]	[m]ij	[	]
	M^2	a	|				|
		c	[	]	[m]e	[	]
	M^3-D^3		|				|

12	M^1 II	d	als ik		Hem	naar de eerste oorzaak vraag.
		e	[	]	h[em]	[	]
	M^2-D^3		|				|

13	M^1 II	d	Het rode licht gaat aan.	Ik moet er uit
	M^2	a	|		|
		c	Een schok gaat door mij heen.	[	]
	M^3-D^3		|		|

14	M^1 II	d	en geef		mij	over aan		Zijn	raadsbesluit.
		e	[				]	z[ijn]	[	]
	M^2	a	|							|
		c	[	]	het	[				]
	M^3-D^3		|							|

+ [? door bij en met]

Commentaar

^1	Zie [871] ‘Ballade van de gasfitter i’, noot 2 tot en met 5.
^2	In M^1 II, r. 4/5 valt het strofewit samen met de bladwisseling. In M^1 II, r. 8/9 is het door de onregelmatige ductus niet geheel zeker of er strofewit geintendeerd is.