Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[p. 832]

[880] Ballade van de gasfitter X

Overlevering

M^1	Eerste manuscript D^1, H-62.
M^2	Eerste typoscript D^1, H-64.

Datering

Eind 1951/begin 1952

Leestekst

M²

Ontwikkelingsgang

In M¹ schreef Achterberg in één fase de eerste versie van dit gedicht (M¹ I, waarvan r. (9)-(14) afzonderlijk worden gepresenteerd). Hierin bracht hij enkele veranderingen aan (fasen b-c). Tenslotte hernam hij, op de keerzijde van het blad, het sextet (M¹ II d).

Het typoscript M² is min of meet gelijkluidend aan de laatste versie van M¹. In de getypte tekst bracht Achterberg aanvankelijk nog enkele veranderingen aan, maar daarna haalde hij het gedicht in één keer door. Ervoor in de plaats schreef hij twee nieuwe gedichten, waarin hij verschillende gedeelten van dit gedicht verwerkte. Elementen uit het octaaf keerden terug in [883] ‘Ballade van de gasfitter x’, het sextet werd in eerste instantie ongewijzigd het sextet van [884] ‘Ballade van de gasfitter xi’.

Varianten en correcties

M¹ a-e potlood

M² a-b typemachine, c-e potlood

Reekstitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2		Ballade van de gasfitter

Nummer	M^1		[ontbreekt]
	M^2		x^+

Ondertitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	|	|
		b	wisselloper
		c	[doorgehaald]

1

M^1-2

Op elke drempel staat een flatbewoner

2	M^1	a	nog in pyama of in kamerjas
		b	in rok,		jaquette	of in geklede jas
		b	[	]	[ja]c[quet]	[	]
	M^2		|				|^+

3

M^1

a

met

een

kwitantie

ik kom juist van pas

b

[

]

klaar

,

[ik

kom] [van pas]

b

[

].

I[k]

[

]

M^2

a

|

|

de

|

|,

ik

|

|

a

[

]

e[e]n

[

]

c

[

].

I[k]

[

]

d

[

]

zijn persoonsbewijs.

[

]^+

+ [→ [883], Nummer]

+ [→ [883], 2]

+ [→ [883], 3]

[p. 833]

[880] ‘Ballade van de gasfitter x’, M¹ (voorzijde) (collectie nlmd)

[p. 834]

[880] ‘Ballade van de gasfitter x’, M¹ (keerzijde) (collectie nlmd)

[p. 835]

4	M^1	a	en haal de hunt op	.	Rekening aan		toner.
		c	[			]	[to]onder.
	M^2	a	[			]	toner.
		a	[			]	[to]onder.
		d	[	]◦	als een ambtsbetoner.

4/5

M^1-2

[strofewit]

5

M^1-2

Maar iedereen verandert in een honer

6	M^1	a	als ik weer afdaal		met mijn aktetas
		b	[	]	in de put van glas
		c	[			],
	M^2		|			|^+

7	M^1	a	onder		de	arm		door de koker van glas
		b	[	]	mijn	[	]	de voile aktetas
		c	[						].
	M^2		|						|^+

8	M^1	a	waarschijnlijk aan een groot gevaar ontkomen
		b	een	boon komt overal om zijn beloner.
		b	E[en]	[	]
	M^2		|		|

8/9	M^1-2		[strofewit]
			M^1 I, r. (9)-(14):

(9)	M^1 I	a	Buiten	kijk ik		nog even recht	omhoog^+
		b	[B]eneden	[	]	[even] pal	[	]

(10)

M^1 I

a

Het huis is oergezond en zonder fout^+

(11)	M^1 I	a	[	◦	]	nagel en		klinkbout^+
		b	[				]	[klink]-[bout]

(12)	M^1 I	a	Diep in zijn ogen is het of hij huilt
		b	De directeur ontvangt me		quasi	droog
		b	[	]	kort en	[	]

(13)	M^1 I	a	Hij drukt mijn hand	[	◦	]
		b	[Diep in zijn ogen is het of hij huilt]^+

(14)	M^1 I	a	[	◦	]
		b	[drukt mijn] de [hand] vermant zich en meesmuilt.^+
			[M^1 I r. (9)-(14) werden tezamen (fase d) doorgehaald]
			M^1 II-M^2, r. 9-14:

9	M^1 II	d	Ik neem de kortste weg naar het kantoor.
	M^2		|	|^+

+ [→ [883], 6]

+ [→ [883], 7]

+ [← [879] M¹ I, (1)]

+ [← [879] M1 II, 4]

+ [← [879] M1 II, 4]

+ [= M¹ I a, (12)]

+ [lees: mij] [= M¹ I a, (13)]

+ [→ [884], 9]

[p. 836]

10	M^1 II	d	De directeur persoonlijk laat		mij	binnen
		e	[	]	[m]e	[	]
		e	[	]	mij	[	]
		e	[	]	[m]e	[	]
		e	[	]	mij	[	]
		e	[	]	me	[	]
	M^2		|				|^+

11	M^1 II	d	en onderwerpt		me	aan een mild verhoor.
		e	[	]	[m]ij	[	]
	M^2		|				|^+

12	M^1 II	d	Ik hoef verder geen leugens te verzinnen.
	M^2		|	|^+

13	M^1 II	d	Diep in zijn ogen is het of hij huilt.
	M^2		|	|^+

14	M^1 II	d	Hij		geeft een	hand, vermant zich en meesmuilt.
		e	[	]	drukt mijn	[	]
	M^2		|				|^+
			[In M^2 werd het gedicht in zijn geheel (fase e) doorgehaald]

+ [→ [884], 10]

+ [→ [884], 11]

+ [→ [884], 12]

+ [→ [884], 13]

+ [→ [884], 14]

Commentaar

^1	Zie [871] ‘Ballade van de gasfitter i’, noot 2 tot en met 5.