Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[872] Ballade van de gasfitter II

Overlevering

M^1	Eerste manuscript D^1, H-62.

[p. 797]

M^2	Eerste typoscript D^1, H-64.
M^3	Tweede typoscript D^1, H-66.
M^4	Derde typoscript D^1, H-67.
T	Maatstaf 1 (oktober 1953), P. 440.
D^1	Ballade van de gasfitter, p. 8.
M^5	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 136.
M^6	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 835.

Datering

Eind 1951/begin 1952 (M^1-2)

Vóór 7 juni 1952 (M³)

Leestekst

M²

M³ (zie p. 431)

Ontwikkelingsgang

De genese van dit gedicht is dermate ingewikkeld, dat het slechts in beperkte mate mogelijk is de chronologische volgorde van alle veranderingen aan te geven. Om deze reden zijn de fase-aanduidingen met grote terughoudendheid aangebracht (zie ook de afbeelding op p. 798).

Eerst schreef Achterberg r. 1-10 (M¹ a). Vervolgens (fasen b-c) bracht hij veranderingen aan in het octaaf en begon hij onder M¹ I, r. 9-10 met een nieuwe versie van het sextet (M¹ II, r. 9-13; elementen uit de verworpen r. 9 keren terug in [793] ‘Apostrophen’, r. 8-9). Onderaan het blad hernam Achterberg daarna eerst r. 4-6 (M¹ III d), haalde deze regels door en noteerde de definitieve versie (in dikker potlood, fase e) in het eerdere tekstgedeelte M¹ I (gepresenteerd als M¹ IV). In dezelfde ductus bracht hij ook verschillende andere varianten in het gedicht aan en schreef hij ten slotte r. 13-14 (fasen f-g).

Bovenaan M² noteerde Achterberg een nieuwe versie van r. 4-6. Deze regels worden in de synopsis gepresenteerd als M² II.

Varianten en correcties

M¹ a-g potlood

M² a-b typemachine, c potlood

M³ a typemachine, b potlood

Reekstitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2-D^3		Ballade van de gasfitter

Nummer	M^1		[ontbreekt]
	M^2-D^3		ii

Ondertitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	|	|
		b	fitter
		c	[doorgehaald]
	M^3-D^3		[ontbreekt]

[p. 798]

[872] ‘Ballade van de gasfitter ii’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 799]

1	M^1	a	dan op klaarlichte dag bij u aan 't werk
		e	{Wanneer ik eenmaal bij u ben, aan 't werk,}
		e	D[an],		[op klaarlichte dag bij u aan't werk],
	M^2		|			|
	M^3	a	|			|
		b	[	]-	[	]
	M^4-D^3		|			|

2	M^1	a	vermomd als man		[xxx]	de gemeente		gaan
		a	[	]	van	[			]
		e	[				],	[	]
	M^2		|						|
	M^3	a	|						|
		b	[				]-	[	]
	M^4-D^3		|						|

3	M^1	a	mijn ogen		in het	rond en zien u staan
		b	[	]	langzaam	[	]
		e	[	]	in het	[	].
	M^2-D^3		|				|

4

M^1 I

a

en tussen ons wordt een vermoeden sterk

b

[tussen ons

wordt] een

minst[?]

[vermoeden sterk]

b

[

]

vaag

[

]

c

[

]

[word]en

onderstromen

[sterk]

III

d

|

|

wisselstromen

|

|

d

[

]

[wor]dt een hoogfrequentie [sterk]

IV

e

T[ussen] [ons] [wor]dt een hoogfrequentie [sterk].^+

M^2 I

a

|

|

II

c

Maar langzaam wordt de zoldering een zerk.

M^3-D^3

|

|

4/5	M^1		[geen strofewit]
	M^2-D^3		[strofewit]

5	M^1 I	a	ik doe alsof ik		nergens iets van			merk
		b	[	]	uw bestaan niet			[	]
		c	de stoppen schijnen			[	◦		]
	III	d	De stoppen echter schijnen door te slaan
	IV	e	D[e] [stoppen] echter [schijnen] door te slaan^+
	M^2 I	a	|							|.
	II	c	De muren zijn van aarde. Wij beslaan.
	M^3-D^2		|						|

+ [= M¹ I]

+ [= M¹ I]

[p. 800]

6	M^1 I	a	dat ge		[	◦	]	schreeuwen slaan
		a	[	]	zult dadelijk aan het			[			]
		a	{[	]	[	◦	]	blijft gadeslaan}
		a	{[	]	[	◦	]	alarm zult [slaan]}
		b	{gij zijt in dubio alarm te slaan.}
	III	d	De kamer heeft gelijkstroom					naar ik merk
	IV	e	|				|,	|		|.^+
	M^2 I	a	|							|
	II	c	De kamer is verzadigd, naar ik merk.
	M^3-D^3		|						|
			[M^1 III, r. 4-6 werden tezamen (fase e) doorgehaald (r. 4 een hoogfrequentie werd ook afzonderlijk doorgehaald)]

7	M^1	a	het	kan ook niet. Ik draai de schroeven aan
		e	H[et]	[	].
	M^2-D^3		|		|

8	M^1	a	Gij zijt vrouw					die[?]pendaal en ik Verkerk^+
		b	[				]	D[ie[?]pendaal]. Ik ben [Verkerk].
		e	terwijl	ik		me			tot deze taak beperk
		e	Zolang	[	]	[m]ij			[	]
	M^2-D^3		|							|

8/9

M^1-D^3

[strofewit]

9	M^1 I	a	een vrouw die naar haar minnaar luistert hoe^+
	II	b	Wij	blijven			voor elkaar		in cognito
		b	[W]e	[						]
		e	[blijven]			[[w]e]	[			]
		e	[					]	[incognito],
	M^2-D^3		|		|	we	|			|

10	M^1 I	a	hij tot	[breekt af]
	II	b	Zolang	ik bezig ben		gehurkt,	geknield
		b	[		]	gebukt[,]	[	]
		e	terwijl	[	],	[		],
	M^2-D^3		|					|

11

M^1 II

b

of

op mijn buik naga

wat is vernield

b

[

]

[naga] [op mijn buik]

[

]

b

[

]

[op mijn

buik] [naga]

[

]

b

[

]

{hurken}

[naga wat]

{er scheelt}^+

e

[

]

[buik]

[

]

er aan [scheelt].

M^2-D^3

|

|

buik

|

|

+ [=M¹ I]

+ [? door de regel]

+ [→ [863], 8-9]

+ [? door scheelt en vernield]

[p. 801]

12	M^1 II	b	en	al maar denken	:	het is beret zo.
		e	E[n]	[	]◦	[	]
		e	[		]:	[	]
		e	[		]◦	[	]
		e	[		]:	[	]
	M^2-D^3		|				|

13	M^1 II	b	Doodstilte		[breekt af]
		f	[	],	die de hamerslagen heelt...
		g	[xxxxxxxxx]			door een hamerslag		vernield...^+
		g	doodzwijgen,			[	]	[vernield.]
		g	D[oodzwijgen,]			[			]
	M^2-D^3		|						|

14	M^1 II	g	[Doodstilte, die de hamerslagen heelt.]^+
	M^2-D^3		|	|

+ [? door hamerslag]

+ [= M¹ II f, 13]

Commentaar

^1	Zie [871] ‘Ballade van de gasfitter 1’, noot 2 tot en met 5.
^2	Zetfout in D^3, r. 13: vernield i.p.v vernield. (gecorrigeerd in Verzameldegedich ten^2).