Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[868] Zeegezicht

Overlevering

M^1	Manuscript, H-75.
T	Podium 8 (maart/april 1952), p. 100.
M^2	Typoscript, kopij D^1, H-76.
P	Proef D^1, H-78.
D^1	Cenotaaf, p. 14.
M^3	Kopij D^2, H-112.
^D^2	Cryptogamen 4, p. 90.
M^4	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 791.

Datering

Vóór juni 1952

Leestekst

T

Ontwikkelingsgang

De genese van dit gedicht is, met name vanaf M¹ r. 9, erg gecompliceerd. Het gehele gedicht is in potlood geschreven en intensief bewerkt, waardoor een precieze fase-indeling niet met zekerheid vastgesteld kan worden (zie de afbeelding op p. 778). Met het nodige voorbehoud kan verondersteld worden dat Achterberg in drie stadia aan het gedicht heeft gewerkt. In de hiernavolgende synopsis worden deze gedeelten parallel gepresenteerd.

In een vrij regelmatige hand schreef Achterberg r. 1-8, waarin hij vervolgens veranderingen aanbracht (M¹, fasen a-d). Het vervolg werd in een afwijkende ductus (fasen e-f) geschreven en wordt afzonderlijk gepresenteerd als

[p. 776]

M¹ I, r. (9)-(16). Onder r. 16 noteerde Achterberg drie regels, die duidelijk verwantschap vertonen met M¹ I, maar waarvan de precieze plaats niet met zekerheid is vast te stellen: M¹ II, r. (1)-(3) (de regelnummers geven dus alleen de grafische volgorde aan). Daarna keerde Achterberg terug naar M¹ I, bracht in r. 8 een wijziging aan en bewerkte het gedicht vanaf r. 9 ingrijpend. Deze varianten zijn alle in een kleinere, wat forse ductus aangebracht, waarbinnen geen nader onderscheid valt te maken (M¹ III, fase g). De titel heeft Achterberg vermoedelijk het laatst genoteerd.

Varianten en correcties

M¹ a-h potlood

P a gedrukt, b potlood

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		h	Zeegezicht
	T-D^3		|	|

1	M^1	a	Lange meerschuimstrepen trekken tegen mijn tong
		d	[	].
	T-D^3		|	|

2	M^1	a	Ik word geknepen tussen zandschaamheuvels
		d	[	].
	T-D^3		|	|

3	M^1	a	Zee	lekt mijn voetzolen	,	de	hoge teugels
		a	[		].	D[e]	[	]
		b	{wind}	[				]^+
		d	[Zee]	[				]
	T-D^3		|					|

4	M^1	a	van meeuw naar mijn mennen hart en long.
	T-D^3		|	|

4/5	M^1	b	[strofewit]
	T-D^3		|	|

5

M^1

b

[

◦

]

gong^+

c

Tegen mijn

oorvliezen

staat

de

[

]^+

c

[

]

geh[oorvliezen]

[

]

d

[

]

luidt

[

]

d

Pal op mijn

[oorvliezen]

[staat]

[

]

T-D^3

|

|

6	M^1	b	[			◦		]	regels^+
		c	van de	[ ◦ ]	zee		tot in deze		[	]^+
		d	der wateren				[	]	vers[regels]^+
	T-D^3		|								|

+ [? door wind]

+ [? door gong]

+ [? door staat]

+ [? door regels]

+ [? door zee]

+ [? door wateren]

[p. 777]

7	M^1	c	en de wind legt zijn		[	◦	]	sluitzegels^+
		d	[	]	vochtige			[	]
	T-D^3		|						|

8	M^1	c	over mijn mond		[		◦		]
		d	[	]	heen	,	zodat ik brom.
		g	[			]◦	tot een trom.
	T-D^3		|						|
			M^1 I, r. (9)-(16):

(8/9)

M^1 I

e

[strofewit]

(9)	M^1 I	e	en	een die ik		nergens		meer tegenkom
		e	[		]	niet meer		ontmoeten		kan
		e	[						]	[k]o[n]
		e	[						]	{[k]a[n]}^+
		f	[		]	nergens		hervinden		kon
		f	En	[			]	terug[vinden]		[	]

(10)

M^1 I

e

loopt door mijn vingers en zit in mijn vezels

(11)

M^1 I

e

[

◦

]

heuvels^+

e

en gaat

over[?]

de

hoge

[

]^+

f

[

]

ginds op

[

]

golven[?]

f

[

]

grijze

[

]

f

[

]

[gol]fheuvels]

f

[

]

daar[ginds]

[op de grijze] zeenevels

(12)	M^1 I	e	[	◦				]	horizon
		e	als een visioen			op	de		[	].
		e	[		]	aan	[			]
		f	[		]	naar	[			]
		f	[		]	langs	[			]
		f	[		]	naar	[			]

(12/13)

M^1 I

e

[strofewit]

(13)	M^1 I	e	Dicht	bij		mijn		hoofd	^kleur		^kiezels
		e	[				]	oogappels		^omziende[?]
		f	{Vlak	[	]	liggend}^+
			[De presentatie van M^1 I, r. (13) is onzeker. Zie ook de afbeelding op p. 778]

(14)	M^1 I	e	[				◦	]	ontnam[?]
		e	waaruit	[	◦	]	ooglens een licht		[	]
		f	[waar]aan	mijn			[ooglen]zen[licht]		[ont]glom

+ [? voor legt;? door sluitzegels]

+ [? door a]

+ [? door heuvels]

+ [? door hoge]

+ [? door Vlak]

[p. 778]

[868] ‘Zeegezicht’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 779]

(15)	M^1 I	e	zie ik u	klein worden in		het rond
		e	[		]	die spiegels
		e		^zie[?]

(16)	M^1 I	e	hard en honderdvoud komt ge weerom
			[? door M^1 I, r. 13-16. Onder r. 16 noteerde Achterberg de volgende regels, waarvan de plaats in het gedicht niet met zekerheid bepaald kan worden:]
			M^1 II, r. (1)-(3):

(1)	M^1 II	f		^kiezel^+
		f	Ik zie u klein worden in de	[	]^+
			[Voor M^1 II, r. (1) kiezel staat een smalle v, mogelijk bedoeld als invoegingsteken?]

(2)	M^1 II	f	tot ge mijn ogenlenslicht ontkomt^+
			[? door M^1 II f, r. (2) tot;? door ontkomt]

(3)	M^1 II	f		^lichtwiegeltegels^+
		f		^[wiegeltegels]
		f	[doorgehaald]
			[? door M^1 II, r. (1)-(3) en vervolgens tezamen doorgehaald]
			M^1 III-D^3, r. 9-16:

8/9	M^1 III	g	[[strofewit]]^+
	T-D^3		|	|

9	M^1 III	g	[En een die ik nergens terugvinden kon],^+
	T-D^3		|	|

10	M^1 III	g	[loopt door mijn vingers],		[zit in mijn vezels]^+
		g	[	]◦	en zenuw[vezels]
	T-D^3		|			|

11	M^1 III	g	[en gaat daarginds] achter verre		[zeenevels]^+
		g	[	]	wiegeltegels^+
		g	[	]	zeenevels
	T-D^3		|			|

12	M^1 III	g	[als een visioen] a[a]n [de horizon.]^+
	T-D^3		|	|

12/13	M^1 III	g	[[strofewit]]^+
	T-D^3		|	|

+ [← M¹ I, (13)]

+ [← M¹ I, (15)]

+ [← M¹ I, (14)]

+ [? door lichtwiegeltegels]

+ [= M¹ I, (8/9)]

+ [= M¹ I, (9)]

+ [= M¹ I, (10)]

+ [= M¹ I, (11)]

+ [← M¹ II, (3)]

+ [= M¹ I, (12)]

+ [= M¹ I, (12/13)]

[p. 780]

13	M^1 III	g	[Dicht bij mijn oogappels]		in de		kleinste			zand[kiezels]^+
		g	[						]	{strand}[kiezels]
		g	[	]	het fijnste			strandkiezel
		g	[	]	het kleuren[strandkiezel]
		g	[	]	in de		[strandkiezel]s,
		g	[	],	waar		het	[strandkiezel]
	T-D^2		|								|
	P	a	|			|	de	|			|
		b	[			]	het	[			]
	D^1-D^3		|								|
			[De presentatie van M^1 III, r. 13 is onzeker. Zie ook de afbeelding op p. 778]

14	M^1 III	g	dat ooit mijn oogenlenzen binnen[glom]^+
		g	dat ligt te glinsteren	in de zon,
		g	[ligt te] weerschitteren	[	]
	T-D^3		|		|

15	M^1 III	g	[zie ik u] breken [in die] brand[spiegels].^+
	T-D^3		|	|

16	M^1 III	g	H[ard] [en] [honderd] [komt ge weerom].^+
	T-D^3		|	|

+ [= M¹ I, (13)]

+ [= M¹ I, (14)]

+ [= M¹ I, (15)]

+ [= M¹ I, (16)]

Commentaar

^1	Zie [866] ‘Gehenna’, noot 1.
^2	Dit gedicht is vertaald in het Duits door H.J. Schädlich.