Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[p. 706]

[846] Velodroom

Overlevering

M^1	Manuscript (twee bladen), H-49.
T	De Vlaamse gids 34 (september 1950), p. 540-541
M^2	Typoscript, kopij D1, H-50.
P	Proef D^1, H-51.
D^1	Mascotte, p. 24-26.
M^3	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 64-66.
M^4	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 765-767.

Datering

Vóór 11 mei 1950

Leestekst

T

Ontwikkelingsgang

De ingewikkelde genese van dit gedicht wordt hieronder in enkele parallelle gedeelten gepresenteerd. De eerste aanzet van dit gedicht bestaat uit vier regels (M¹ I a). Met potlood bracht Achterberg hierin veranderingen aan (de eerste twee regels werden gesplitst) en voegde hij vier regels toe (M¹ I b, r. (1)-(10)). Vervolgens haalde hij dit tekstgedeelte door; eronder schreef hij de regels (1)-(9) over en breidde hij het gedicht uit met r. (10)-(17) (M¹ II c). In een andere ductus heeft Achterberg vermoedelijk daarna in de marge (M¹ III d) een nieuwe r. 3 toegevoegd (waardoor de volgende regels een plaats opschuiven) en de regels 19-22 geschreven. In fase e voegde hij vervolgens onder andere weer een nieuwe regel toe (r. 20) en schreef hij (op de keerzijde van het blad) verder tot en met r. (29). In het tot dan toe geschrevene bracht Achterberg wijzigingen aan (fase f). Enkele regels onder M¹ III vervolgde hij met een nieuw tekstgedeelte (M¹ IV, r. 29-(37)). Hiervan werden vier regels (r. 30-33) vervangen door twee nieuwe regels (M¹ V, r. 30-31). Op een apart blad is ten slotte de rest van het gedicht geschreven (M¹ VI). Na de voltooiing van het gedicht bracht Achterberg op verschillende plaatsen nog strofewit aan (fase j).

Varianten en correcties

M¹ a zw inkt, b-j potlood

M¹ I a, r. (1)-(4):

Titel

M^1 I

a

[ontbreekt]

(1)	M^1 I	a	Vannacht		sloeg	in mijn		borst die	oude klop weer los
		a	[	]	{kwam}	[	]	{hart een}	[	]

(2)

M^1 I

a

Ik keek in een vertrek waar ik niet kijken dorst

(3)

M^1 I

a

de deur nog voor mijn borst

[p. 707]

(4)	M^1 I	a	en zag u nog niet dadelijk	[breekt af]
			[Hier eindigt M^1 I a]
			M^1 I b, (1)-(10):

Titel

M^1 I

b

[ontbreekt]

(1)	M^1 I	b	[Vannacht]		[kwam]	[in mijn]	[hart]^+
		b	[	]	[sloeg]	[		]

(2)

M^1 I

b

[{die/een}oude klop weer los]^+

(3)

M^1 I

b

[Ik keek in een vertrek]^+

(4)

M^1 I

b

[waar ik niet kijken dorst]^+

(5)

M^1 I

b

tot op dat ogenblik

(6)

M^1 I

b

[en zag u] [niet] direct^+

(7)

M^1 I

b

[de deur nog voor mijn borst]^+

(8)

M^1 I

b

er lag een zwarte korst

(9)

M^1 I

b

bloed voor jaren gemorst

(10)	M^1 I	b	[	◦	]	zwar [breekt af]
			[Hier eindigt M^1 I b; M^1 I werd in één keer doorgehaald]
			M^1 II, r. (1)-(29):

Titel	M^1 II	c	Velodroom
		c	[V]é[lodroom]

(1)

M^1 II

c

Vannacht sloeg in mijn hart

(2)

M^1 II

c

een oude klop weer los,[?]

(3)

M^1 II

c

ik keek in een vertrek

(4)

M^1 II

c

waar ik niet kijken dorst

(5)

M^1 II

c

tot op dat ogenblik

(6)

M^1 II

c

en zag u niet direct;

(7)

M^1 II

c

- de deur nog voor mijn borst-

(8)

M^1 II

c

Er lag een zwarte korst

(9)

M^1 II

c

bloed voor jaren gemorst

(10)

M^1 II

c

En gij had u verdekt

+ [= M¹ I a, (1)]

+ [= M¹ I a, (1)]

+ [= M¹ I a, (2)]

+ [= M¹ I a, (2)]

+ [= M¹ I a, (4)]

+ [= M¹ I a, (3)]

[p. 708]

[846] ‘Velodroom’, M¹, blad 1 (voorzijde) (collectie nlmd)

[p. 709]

(11)

M^1 II

c

opgesteld in een hoek

(12)	M^1 II	c	die men		w[x]
		c	[	]	pas werd gewaar

(13)

M^1 II

c

wanneer men heelemaal daar

(14)

M^1 II

c

naar binnen toe gegaan

(15)

M^1 II

c

de deur had toegedaan.

(15/16)

M^1 II

c

[strofewit]

(16)

M^1 II

c

Je was zo goed als zoek

(17)	M^1 II	c	achter een spinneweb
			[Hier eindigt M^1 II c]
			M^1 III-D^3, r. 1-(29):

Titel	M^1 III	d	[Vélodroom]^+
	T-D^3		Velodroom

(1)	M^1 III	d	[Vannacht sloeg in mijn hart]^+
	T-D^3		|	|

2	M^1 III	d	[een oude klop weer los	,[?]]^+
		f	[	].[?]
		f	[	];
	T		|	|;
	M^2-D^3		|	|;

3	M^1 III	d	alsof ik werd getart	,^+
		f	([		])
		f	[	]:
	T		(|	|)
	M^2-D^3		|	|:

3/4	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

4	M^1 III	d	[ik	keek in		een	vertrek]^+
		f	I[k]	[	]	het	[	]
		f	i[k]	[				]
	T-D^3		|					|

5	M^1 III	d	[waar ik niet kijken dorst]^+
	T-D^3		|	|

6	M^1 III	d	[tot op dat ogenblik]^+
	T-D^3		|	|

+ [= M¹ II c, Titel]

+ [= M¹ II c, (1)]

+ [= M¹ II c, (2)]

+ [? door de regel]

+ [= M¹ II c, (3)]

+ [= M¹ II c, (4)]

+ [= M¹ II c, (5)]

[p. 710]

6/7	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

7	M^1 III	d	[en zag		u	niet direct		;]^+
		f	[	]	je	[		]
		f	[				],
	T		|				|◦
	M^2-D^3		|				|,

8	M^1 III	d	[- de deur nog voor mijn borst	-]^+
		f	([	])
		f	[	].
	T		(|	|).
	M^2-D^3		|	|.

8/9	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

9	M^1 III	d	[Er lag een zwarte korst]^+
	T-D^3		|	|

10	M^1 III	d	[bloed		voor jaren gemorst]^+
		f	pap	|		|
	T-D^3		|			|

10/11	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

11	M^1 III	d	[En	gij	had		u	verdekt]^+
		f	e[n]	jij	[	]	je	[	]
	T-D^3		|						|

12	M^1 III	d	[opgesteld in een hoek]^+
		f	[	],
	T-D^3		|		|

12/13	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

13	M^1 III	d	[die men pas werd gewaar]^+
	T-D^3		|	|

14	M^1 III	d	[wanneer men		heelemaal	daar]^+
		f	[	]	[he][lemaal]	[	]
	T-D^3		|				|

+ [= M¹ II c, (6)]

+ [= M¹ II c, (7)]

+ [= M¹ II c, (8)]

+ [= M¹ II c, (9)]

+ [= M¹ II c, (10)]

+ [= M¹ II c, (11)]

+ [= M¹ II c, (12)]

+ [= M¹ II c, (13)]

[p. 711]

14/15	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

15	M^1 III	d	[naar binnen toe gegaan]^+
	T-D^3		|	|

16	M^1 III	d	[de deur had		toegedaan.]^+
		f	[	]	dicht[gedaan.]
	T-D^3		|			|

16/17	M^1 III	d	[strofewit]
	T-D^3		|	|

17	M^1 III	d	[Je was zo goed als zoek]^+
	T-D^3		|	|

18	M^1 II	d	[achter een spinneweb]^+
		f	[	].
	T-D^3		|		|

18/19	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

19	M^1 III	d	[	◦	]	een glinsterplek
		e	je oog,			[		]
		e	alleen			[je oog, een]	[plek]
		f	A[lleen]			[			]
	T-D^3		|						|

20	M^1 III	d	bewoog in wiebeling,
		e	glinster van glas, bewoog
	T-D^3		|	|

20/21	M^1 III	d	[strofewit]
		e	[geen strofewit]
	T-D^3		|	|

21	M^1 III	d	of je niet stond, maar hing
		e	[in] zachte [wiebeling]^+
	T-D^3		|	|

21/22	M^1 III	d	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

+ [= M¹ II c, (14)]

+ [= M¹ II c, (15)]

+ [= M¹ II c, (16)]

+ [= M¹ II c, (17)]

+ [= M¹ III d, 20]

[p. 712]

[846] ‘Velodroom’, M¹, blad 1 (keerzijde) (collectie nlmd)

[p. 713]

22	M^1 III	d	en mij daarmee	bedroog.
		e	[of je niet stond		,	maar hing]^+
		f	[	]	◦	[	]
	T		|				|
	M^2-D^3		|	|	,	|	|

23	M^1 III	e	[en mij daarmee bedroog.]^+
	T-D^3		|	|

23/24	M^1 III	e	[strofewit?]
	T-D^3		[strofewit]

24	M^1 III	e	Je zou nu zijn getrouwd
	T-D^3		|	|

25	M^1 III	e	en wonen in		't[?] ene[?]	huis
		f	[	]	een straat
	T-D^3		|			|

26	M^1 III	e	met bel en brievenbus
	T-D^3		|	|

26/27	M^1 III	e	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

27	M^1 III	e	en ergens in de stad
	T-D^3		|	|

28	M^1 III	e	boodschappen doen misschien	,
		f	[	].
		f	[	]◦
	T-D^3		|		|

(29)	M^1 III	e	26[?] jaren oud
		f	[doorgehaald]
			[Hier eindigt M^1 III; na een paar witregels vervolgde Achterberg met een nieuw tekstgedeelte (M^1 IV), haalde hiervan r. 30-33 weer door en schreef in plaats daarvan in de marge (M^1 V), r. 30-31:]
			M^1 IV-D^3, r. 29-34:

28/29	M^1 IV	f	[strofewit]
	T-D^3		|	|

29	M^1 IV	f	Of	fietsen in het land
	T-D^3		of	|	|

30	M^1 IV	f	ik heb het		toen gezien
		f	[	]	aan[gezien]
	V	g	naar een familielid,
	T-D^3		|			|

+ [= M¹ III d, 21]

+ [= M¹ III d, 22]

[p. 714]

31	M^1 IV	f	hoe		schoon gij	fietsen kunt
		f	[	]	mooi je	[		].
	V	g	door iedereen gezien.
	T-D^3		|				|

31/32	M^1 IV	f	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

32	M^1 IV	f	met		alle winden	op
		g	[Wat		{is/werd}	er van de fiets]^+
	T-D^3		|	|	werd	|	|

33	M^1 IV	f	je moezeliene kleed.
		g	[die met je mee versleet?]^+
	T-D^3		|	|

33/34	M^1 IV	f	[geen strofewit]
		g	[		]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

34	M^1 IV	f	Wat		is	er van de fiets
		f	[	]	{werd}	[		]
		g	[Hij		roestte	langzaam op,]^+
	T		Zij		|		|
	M2-D^3		Hij		|		|
			M^1 IV, r. (35)-(37):

(35)	M^1 IV	f	die met je mee versleet?
		g	[een broos karkas, [breekt af]]^+

(36)	M^1 IV	f	Zij	roestte langzaam op,
		f	H[ij]	[	]
		g	[ontbreekt]^+

(37)	M^1 IV	f	een broos karkas, [breekt af]
		g	[ontbreekt]^+
			[Hier eindigen M^1 IV/V; M^1 VI staat op een apart blad en begint met een losse notitie (= het tweede deel van r. 35). Daaronder volgt, na een witregel (strofewit?), de rest van het gedicht:]
			M^1 VI-D^3, r. 35-44:

35	M^1 VI	h	[een broos karkas,] waar niets^+
	T-D^3		|	|

+ [= M¹ IV f, 34]

+ [= M¹ IV f, (35)]

+ [= M¹ IV f, (36)]

+ [= M¹ IV f (37)]

+ [← M¹ IV g, 34]

+ [← M¹ IV g, (35)]

+ [= M¹ IV g, (35)]

[p. 715]

[846] ‘Velodroom’, M¹, blad 2 (collectie nlmd)

[p. 716]

35/36	M^1 VI	h	[strofewit?]
	T-D^3		[geen strofewit]

36	M^1 VI	h	meer aan verloren is
	T-D^3		|	|

36/37	M^1 VI	h	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-M^2		|	|
	P-D^3		[geen strofewit]

37	M^1 VI	h	nu voor- en achteras,
	T-D^3		|	|

37/38	M^1 VI	h	[geen strofewit]
	T		|	|
	M^2-M^4		[geen strofewit?]
	D^3		[strofewit]^+

38	M^1 VI	h	bagagedrager, lamp,
	T-D^3		|	|

39	M^1 VI	h	spatborden, kettingkast,
	T-D^3		|	|

40	M^1 VI	h	pedaal, ventiel en bel
	T-D^3		|	|

40/41	M^1 VI	h	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

41	M^1 VI	h	u	niet		meer spiegelen
		i	je	[	]	w[eer]s[piegelen]
	T-D^3		|				|

42	M^1 VI	h	bij elke zonneschamp
	T-D^3		|	|

42/43	M^1 VI	h	[geen strofewit]
		j	[strofewit]
	T-D^3		|	|

43	M^1 VI	h	onder het suizend feest,
	T-D^3		|	|

44	M^1 VI	h	dat rijwiel is geweest^+
		i	[	].
		i	is wielrijden geweest.
		i	[dat rijwiel is geweest.]
	T-D^3		|		|

+ [zie noot 2]

+ [? door de regel]

[p. 717]

Commentaar

^1	M^1 vertoont overeenkomsten (papiersoort en schrijfstof van de eerste aanzet) met de manuscripten van [836] ‘Katalisator’ en [844] ‘Avond’.
^2	In M^2-M^4 valt de overgang van r. 37 naar r. 38 samen met de blad(zijde)-wisseling. In M^4 is op deze plaats door de typograaf een witregel aangegeven. Waarschijnlijk is hier echter geen strofewit geïntendeerd.
^3	Zie [844] ‘Avond’, noot 2.
^4	Dit gedicht is vertaald in het Engels door J.S. Holmes (2x).