Gedichten. Deel 3a. Apparaat

[210] ‘Hij legt het spantouw om de pooten van het beest’

Overlevering

M^1	Typoscript, collectie A.L.C. Palies, H-3.
D^1	Sintels, p. 20.
D^2	Hoonte, p. 48.
P^1	Eerste proef D^3, H-88.
P^2	Tweede proef D^3, H-89.
D^3	Cryptogamen iii, p. 211.
M^2	Kopij D^4, H-122.
D^4	Verzamelde gedichten, p. 677.

Datering

Vóór 1937

Leestekst

M¹

Varianten en correcties

Titel	M^1	[ontbreekt]
	D^1-D^4	Melkknecht

1	M^1	Hij legt het spantouw om de pooten van het beest	.
	D^1-D^4	|	|,

2	M^1	Hij zet zich	op het melkblok, plaatst de emmer
	D^1-D^4	zet zich neer	|	|

5	M^1-D^2	Koe-aardig	herkauwt oogendicht het beest.
	P^1-D^4	Toegevend	|	|

8	M^1	Hij heeft van alle dier		‘Geduldichkeit’	het meest.
	D^1	|	|	Geduldlichtkeit	|	|
	D^2	|	|	geduld	|	|
	P^1-D^4	Naast melk en huid heeft hij geduld			|	|

11	M^1	Het is vandaag weer goed en veel geweest	.
	D^1	|	|;
	D^2-D^4	|	|.

[p. 140]

12	M^1	Hij	geeft		zijn melk als dichteren hun bloed.
	D^1	hij	|			|
	D^2	Hij	|			|
	P^1-D^4	|		|	zich prijs zoals een dichter doet.

Commentaar

^1	Zie [204] ‘Dien nacht stonden machines in het donker’, noot 1.
^2	Op 20 september 1947 stuurde A. Wadman Achterberg een afschrift van zijn artikel ‘Humor op leven en dood’ voor Commentaar op Achterberg. Omdat hij er zelf ‘niet erg tevreden’ over was, vroeg hij Achterberg om zijn mening. In zijn antwoord schreef Achterberg onder meer: ‘U heeft gelijk: de titel Melkknecht is niet gelukkig. Ik zal er een ander voor trachten te vinden.’ Deze opmerking heeft betrekking op de volgende passage in Wadmans artikel: ‘Een zwak gedicht, met een misplaatste titel (immers niet de knecht, doch de koe is “hoofdpersoon”), met veel gewaagdheden: “sjeest”, “koe-aardig”, “Geduldlichkeit”, dat het toch om de een of andere reden “doet” [...]’ (p. 255). Vergelijk de varianten in r. 5 en 8; de titel heeft Achterberg in de latere bronnen niet gewijzigd. Zie over Commentaar op Achterberg verder § 32.4.
^3	Op 26 januari 1955 schreef Achterberg aan Bert Bakker in verband met Paul Rodenko's inleiding voor Voorbij de laatste stad - die hij van Bakker ter lezing had ontvangen -: ‘“Melkknecht”, waar hij ook van uitgaat, heeft in Cryptogamen iii een verandering ondergaan, zodat het niet meer helemaal aansluit bij Paul's betoog. Zou dit hinderen? Het staat trouwens niet in de bloemlezing.’ In de inleiding (p. 12) citeerde Rodenko het gedicht uit Sintels (D^1) en ging hij onder meer in op de term ‘Geduldlichkeit’ (vgl. het apparaat, r. 8).
^4	Literatuur over het gedicht: Brems, H., ‘De dichter is een koe (4).’