Gedichten. Deel 3a. Apparaat

[110] Moordballade

Overlevering

T	De vrije bladen 7 (augustus/september 1930), p. 259.
M^1	Manuscript, uit correspondentie R. Houwink, ongedateerd.
M^2	Manuscript, kopij D^1, H-1.
P^1	Proef D^1, H-2.
D^1	Afvaart, p. 33.

[p. 68]

P^2	Eerste proef D^2, H-57.
P^3	Tweede proef D^2, H-58.
D^2	Oude cryptogamen, p. 25.
D^3	Voorbij de laatste stad^1, p. 40.
D^4	Voorbij de laatste stad^2, p. 58.
M^3	Kopij D^5, H-122.
D^5	Verzamelde gedichten, p. 41.

Datering

Vóór 15 juli 1930

Leestekst

T

Varianten en correcties

P² a gedrukt, b potlood

Titel	T-D^1		Moordballade
	P^2	a	|	|
		b	Droom[ballade]
	P^3-D^5		|		|

1	T-D^2		O gij die ik had		omgebracht.
	D^3-D^5		|	|	opgewacht.

6	T-D^1		den dood		in mijnen lach.
	P^2	a	|				|
		b	[	]	binnen	mijn schaterlach.
	P^3-D^2		|					|
	D^3-D^5		|	|	onder	|		|

12	T-D^1		Toen stond gij op en		vond
	P^2	a	|			|
		b	[	]	w[ond]
	P^3-D^5		|				|

13	T-D^1		mijn handen		,	waar uw bloed afdroop.
	P^2	a	|				|
		b	[	]	◦	langzaam uit de knoop.
	P^3-D^5		|				|

Commentaar

^1

Van dit gedicht hebben tenminste twee oudere versies bestaan, die niet zijn overgeleverd. Op 20 november 1928 stuurde Achterberg een gewijzigde versie van dit gedicht, tezamen met een onbekend aantal andere gedichten, aan Roel Houwink. Uit de brief blijkt dat hij een oudere versie al eerder bij De gids had ingezonden. Achterberg schreef: ‘En mag ik Uw aandacht speciaal vragen voor het vers: O Gij die ik had omgebracht... enz. Dit is eens door mij op Uw aanraden (met nog andere) naar A. Roland Holst gezonden en... maar het is mis-

[p. 69]

	schien gemakkelijker [...] dat ik U zijn schrijven daarover even insluit met de redactie van het vers, zooals die toen luidde.’ De reactie van Roland Holst bleef evenmin bewaard. Zie verder § 3.2.
^2	Op 15 juli 1930 stuurde Achterberg een cahier met gedichten aan Roel Houwink en vroeg hij of ‘er verzen bij zijn, die nú voor de Vrije Bl. in aanmerking komen’. Op 21 juli bedankte hij Houwink voor diens advies: ‘ik hoop dat deze zending naar de Vr. B. thans beter gevonden mag worden’. Op 26 augustus meldde hij aan Houwink dat hij een positief antwoord van redacteur D.A.M. Binnendijk had ontvangen: ‘Ik had B. gevraagd (een goede steekproef naar zelfcritiek, dacht ik) te mogen raden, welke het zouden zijn; wat betreft de ”Ballade” heb ik goed geraden (op m'n voorstel, zijnde misschien een verbetering, werd de titel: ”Moordballade”).’ Van de andere gedichten die Achterberg had ingestuurd, werden [111] ‘Wat moest die stad,’ tot en met [113] ‘Vrouw’ gepubliceerd in de november-aflevering. Zie verder § 3.4.2.
^3	M^2 is gereproduceerd in Schrijvers prentenboek, p. 15.
^4	Reeds in 1952 werkte Achterberg aan de gewijzigde versie van dit gedicht, die in 1955 in Voorbij de laatste stad (D^3-4) zou worden opgenomen (zie § 46). Op 1 december 1952 schreef hij hierover aan R.P. Meijer: ‘“Moordballade” uit Afvaart onderging bij herdruk in Oude Crypt. enkele wijzigingen. Zojuist veranderde ik de eerste regel in: “O gij, die ik had opgewacht”.’ (Brief, collectie R.P. Meijer, Londen.)
^5	De veranderingen in D^3-4 zijn later door D. Wolthers overgenomen in M^3, de kopij voor D^5. Omdat het in deze gevallen gaat om het bijwerken van een inmiddels verouderde versie, wordt in het apparaat alleen de gecorrigeerde versie van M^3 betrokken.
^6	Dit gedicht is vertaald in het Duits door G.H. Willems, in het Engels door P. Boyce (3x) en in het Frans door H. Deluy.
^7	Literatuur over het gedicht: Jong, M.J.G. de, ‘Een omgekeerde droom.’ Zickhardt, K., ‘De moorddadige geboorte van Gerrit Achterberg.’