Gedichten. Deel 2. Commentaar

[p. 512]

45 Cryptogamen III

45.1 Voorgeschiedenis

Vanaf eind 1952 werden er bij uitgeverij Querido plannen gemaakt voor de uitgave van een nieuwe verzamelbundel, waarin alle bundels die niet in Cryptogamen (1946) en Oude cryptogamen (1951) waren herdrukt, zouden worden opgenomen. Reeds tijdens de voorbereidingen voor Oude cryptogamen in 1950 had Querido Achterberg gevraagd te informeren naar de bij zijn vroegere uitgevers nog aanwezige voorraden van deze bundels.¹ Uit de door Achterberg vergaarde gegevens blijkt dat de voorraden op dat moment nog te groot waren om een overname rendabel te maken, nog afgezien van het feit dat Oude cryptogamen eerst nog moest verschijnen (de getallen in de laatste kolom zijn de oplagecijfers):

Spectrum	Eurydice 2e dr	1 Jan. '50	660 verkocht	900
v. Dishoeck	Limiet	1 Jan. '49	823 verkocht	850
v. Dishoeck	Energie	1 Jan. '49	512 verkocht	950
Stols	Existentie	1 Jan. '49	725 verkocht	1000?
Kroonder	Doornroosje	1 Jan. '50	889 verkocht	1000
Stols	Cryptogamen i	1 Jan. '50		2000
			over 180 geb. 200 pl.^2

Eind 1952 of begin 1953 heeft Achterberg opnieuw navraag gedaan bij (enkele van?) zijn uitgevers, blijkens de brief die uitgeverij Het Spectrum op 10 januari 1953 aan hem schreef:

In principe bestaat er bij ons geen bezwaar tegen dat u eurydice opneemt in een verzamelbundel, onder restrictie echter, dat dit eerst kan plaatsvinden wanneer onze oplage volledig is uitverkocht.
Hoewel wij eurydice op 't ogenblik met een zeer hoge korting aan de boekhandel leveren, ziet het er nog niet naar uit, dat dit spoedig het geval zal zijn. Mocht u dit tijdstip liever niet willen afwachten, dan bestaat altijd de mogelijkheid, dat de uitgever van uw verzamelbundel de op het ogenblik van verschijnen nog bij ons voorradige exemplaren, waarschijnlijk hooguit enkele tientallen, tegen een prijs van f 0.75 per exemplaar van ons overneemt.³

1 Zie ook hiervóór, § 38.2.

2 Querido-archief, Amsterdam. De laatste aantekening slaat op Cryptogamen, waarvan Stols dus nog 180 gebonden exemplaren en 200 exemplaren in losse vellen over had.

3 Deze brief bevindt zich in afschrift in het Querido-archief te Amsterdam.

[p. 513]

Dat ook met andere uitgevers onderhandeld moest worden over de overname van de vroegere bundels, blijkt uit wat Alice von Eugen-Van Nahuys op 30 januari 1953 aan Achterberg schreef:

Wij geven dus dit najaar de bundel Cenotaaf uit en het volgend najaar de bundel, die voorlopig Autodrome (of Autodroom?) getiteld is. En zodra wij het tijdstip gunstig achten en tot overeenstemming met de diverse uitgevers zijn gekomen, een verzamelbundel, die wij voorlopig noemen Nieuwe Cryptogamen.⁴

In de correspondentie uit de hieropvolgende maanden kwam de overname niet meer ter sprake. Mogelijk is in deze periode de overname geregeld van Existentie (A.A.M. Stols), Doornroosje (F.G. Kroonder) en Hoonte (G.W. Breugel), want eind 1953/begin 1954 moesten er alleen nog gesprekken worden gevoerd over Limiet en Energie (C.A.J. van Dishoeck) en Eurydice (Het Spectrum). Op 25 januari 1954 schreef mevrouw Von Eugen hierover aan Achterberg:

Nu komen we dus ook tot wat we indertijd hebben afgesproken, nl. dat er gesprekken met Het Spectrum en met van Dishoeck moeten plaatsvinden. Op 1 Januari '53 heeft Het Spectrum je geschreven, dat het er nog niet naar uitzag dat Eurydice spoedig uitverkocht zou zijn - wat ik niet begrijp aangezien de bundels die je bij mij hebt uitgegeven alle goed verkocht worden. Het zou dus misschien wel goed zijn als jij Het Spectrum even vroeg hoe het er nu mee staat. Ik doe dat liever niet, omdat ik juist een beetje vervelende correspondentie met Het Spectrum heb, dat te weinig honorarium wil betalen aan dichters van wie werk opgenomen wordt in een verzamelbundeltje in de Prismareeks. Maar het spreekt vanzelf dat ik die 75 cent per exemplaar, die ze vragen, eigenlijk moeilijk kan betalen. Ik weet helemaal niet wat die bundel op 't ogenblik kost, maar het zou de productiekosten veel te hoog maken, als ik die bundels moest overnemen.
Dan zijn er nog de bundels van van Dishoeck, ‘Limiet’ en ‘Energie’, waarvan ik niet weet of ze uitverkocht zijn.
Zou je mij eens willen schrijven wanneer jij gelegenheid zou hebben voor een gesprek.⁵

Op 29 januari 1954 heeft Achterberg een gesprek gevoerd met A.M.E. van Dishoeck, waarvan de uitkomsten op 2 februari door de uitgever werden bevestigd:

De auteursrechten van ‘limiet’, welke bundel bij ons practisch uitverkocht is, ontvangt U ‘om niet’ van ons terug, daar wij dit bundeltje niet meer zullen herdrukken.
Wat ‘energie’ betreft geven wij U de toestemming tot het opnemen van deze gedichten in het Verzameld Werk, dat bij de U.M. Querido te Amsterdam uitgegeven

4 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam.

5 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam.

[p. 514]

zal worden. De auteursrechten hiervan blijven ons eigendom tot ook deze bundel uitverkocht is.
Hiertegenover staat, dat wij geen royalty meer uitkeren over de nog in voorraad zijnde uitgaven en dat de revenuen voor de opname in bloemlezingen e.d. ons toekomen.
Ten overvloede delen wij U nog mede, dat deze revenuen de laatste jaren gemiddeld slechts ca. f. 2. - per jaar bedroegen.

Van uitgeverij Het Spectrum vernam Achterberg dat de voorraad van Eurydice uit nog slechts vijf exemplaren bestond. Nadat hij dit had doorgegeven aan Alice von Eugen-van Nahuys, berichtte zij het restant te zullen overnemen.⁶ Daarmee was de baan vrij voor de uitgave van Cryptogamen iii, waarvoor de voorbereidingen inmiddels reeds in gang waren gezet.

6 Doorslag brief, 6 februari 1954, Querido-archief, Amsterdam.

45.2 Voorbereidingen voor de bundel

Op 13 november 1953 werd het contract opgemaakt voor ‘de uitgave van een verzamelbundel getiteld Cryptogamen iii’, waarin Eurydice (1944), Limiet ([1946]), Energie (1946), Existentie (1946), Hoonte (1949), Doornroosje (1947) en En Jezus schreef in 't zand (1947) - in deze volgorde - zouden worden opgenomen. Blijkens het contract was de (niet bewaard gebleven) kopij voor de bundel op dat moment reeds in het bezit van de uitgever.⁷ Uit de overgeleverde correspondentie blijkt dat Achterberg naderhand nog veranderingen in de kopij heeft kunnen aanbrengen. Op 23 december 1953 vroeg hij namelijk aan Alice von Eugen-van Nahuys: ‘zou ik de beide verzen die in hoonte voor risico in de plaats komen nog even mogen hebben?’⁸ Het is mogelijk dat hij ook andere gedichten later nog gewijzigd heeft.

Ook de titel van de bundel stond nog niet definitief vast. Op 25 januari 1954 schreef Alice von Eugen-van Nahuys hierover aan Achterberg:

Wij willen een beetje tijdig beginnen met de voorbereidingen voor de uitgave van ‘Cryptogamen 3’ en daarom kom ik je vragen of we het nu houden op ‘Cryptogamen 3’ of dat we als titel ‘Nieuwe cryptogamen’ nemen. In het contract staat ‘Cryptogamen 3’, maar ik weet niet meer precies wat we hadden afgesproken n.a.v. Stols' bezwaren.⁹

7 Een exemplaar van het contract bevindt zich in de collectie Achterberg, een ander in het Querido-archief te Amsterdam.

8 Brief, Querido-archief, Amsterdam. Op 28 december 1953 stuurde Von Eugen hem de gevraagde kopij. Zie de commentaar bij [948] ‘Risico’.

9 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam. De bezwaren van Stols betroffen de voor Oude cryptogamen geplande titel ‘Cryptogamen ii’. Zie hiervóór, § 38.2.

[p. 515]

Naar aanleiding van deze brief heeft Achterberg de titel ‘Polymeren’ voorgesteld, zoals blijkt uit wat mevrouw Von Eugen op 17 februari aan hem schreef:

Ingesloten vind je een schets (maar dan ook nog niet meer dan een schets) om aan te tonen dat cryptogamen met een iii uitstekend gaat en dat we daarmee een klassieke opstelling krijgen van de titel en je naam voor het omslag en op de titelpagina.
Ik heb zowel met Tine van Buul als met Fred als met enkele andere van onze medewerkers die bij de boekhandel komen over je voorgestelde titel ‘Polymeren’ gesproken en unaniem werd die titel afgekeurd. In de eerste plaats omdat het een moeilijk woord is dat weer met een toelichting moet worden ingevoerd en vooral omdat de titel ‘Cryptogamen’ nu eenmaal een zekere goodwill heeft.
Je weet even goed als ik hoe moeilijk het is, poëzie te verkopen. Als we daarbij een handicap krijgen in de vorm van een moeilijke titel, wordt het nóg moeilijker. Ik zou je dus willen vragen, deze schets even goed te bekijken en mij dan te schrijven wat je ervan vindt.¹⁰

Achterberg antwoordde hiermee akkoord te gaan ‘mits Dhr. Stols geen bezwaren heeft’, waarop Von Eugen repliceerde: ‘Waarom zou Stols bezwaren hebben? De titel is toch jouw eigendom? Het lijkt mij onjuist dat ik mij tot Stols zou wenden; het lijkt mij het beste, gewoon aan de gang te gaan.’¹¹

Op 6 maart 1954 stuurde Querido de kopij voor Cryptogamen iii aan de firma Boosten & Stols te Maastricht, met de volgende instructies: ‘Geheel te zetten volgens Oude Cryptogamen. Zie ook bijgaande zet-aanwijzingen. Graag omvang en prijsopgave 1000 exx. Volgorde: Eurydice, Limiet, Energie, Existentie, Zestien, Doornroosje, En Jezus schreef in 't zand. Indien mogelijk de bundels copie heel houden.’¹² Uit de laatste zin kan worden afgeleid dat de kopij bestond uit exemplaren van de afzonderlijke bundels, althans gedeeltelijk: gezien de wijzigingen in Hoonte (met name de totstandkoming van [948] ‘Risico’ en de toevoeging van [494] ‘Kleine kaballistiek voor kinderen’) en in de samenstelling van En Jezus schreef in 't zand ligt het voor de hand dat voor deze bundels deels nieuwe kopij is vervaardigd.

10 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam.

11 Brieven van 17 en 19 februari 1954, Querido-archief, Amsterdam.

12 De correspondentie tussen Querido en Boosten & Stols bevindt zich - deels in doorslag - in het Querido-archief te Amsterdam.

45.3 De eerste drukproef van de bundel

Nadat Querido van Boosten & Stols een omvang- en prijsberekening had ontvangen, gaf de uitgever op 5 april 1954 opdracht om de bundel

[p. 516]

te zetten. Eind april/begin mei werden de reisvellen vervaardigd¹³ en was ook de eerste drukproef van de bundel gereed. De proef werd op 1 mei 1954 aan Achterberg gezonden: ‘Cryptogamen iii [//] proeven ter correctie compleet [//] Plus manuscripten’.¹⁴ Op 14 mei stuurde Achterberg de proeven ‘met enkele opmerkingen voor de drukker’ aan de uitgever terug.¹⁵

De eerste proef van Cryptogamen iii bevat het complete binnenwerk van de bundel, dat wil zeggen de Franse pagina tot en met de colofon, overeenkomstig de uiteindelijke samenstelling van de bundel (zie § 45.5). De opdrachten van de afzonderlijke bundels zijn verwijderd en de tekst van de gedichten is in de nieuwe spelling gezet. De plaatsen waar de oude spelling per vergissing is blijven staan, zijn naderhand met potlood gecorrigeerd. In dezelfde hand werden enkele evidente zet- en drukfouten verbeterd en typografische instructies aangebracht, waaruit afgeleid kan worden dat deze eerste correctie op de uitgeverij is uitgevoerd. Vervolgens is de proef door Achterberg met blauw potlood gecorrigeerd. Afgezien van de correctie van nog enkele zetfouten bracht hij in vier gedichten kleine varianten aan.¹⁶ De ‘enkele opmerkingen voor de drukker’, waarover Achterberg in zijn brief van 14 mei 1954 geschreven had, betreffen typografische aanwijzingen voor de juiste weergave van de wiskundige tekens in de titels van [694] ‘1³’, [698] ‘0,1̸’ en in r. 4 van [619] ‘Kiem’.¹⁷

13 Op 28 april 1954 gaf Querido hiervoor instructies, op 3 mei het fiat voor afdrukken.

14 Verzendbriefje, Querido-archief, Amsterdam.

15 Brief, Querido-archief, Amsterdam. Op de brief staat in de hand van J.C. Achterberg-van Baak: ‘Gaarne revisie!’

16 In [690] ‘Punt’ (p. 99), [453] ‘Watermolen’ (p. 178), [727] ‘Descartes’ (p. 267: ‘Cogito ergo sum’) en [706] ‘Code’ (p. 279). Zie het apparaat bij de gedichten.

17 Deze typografische correcties blijven in het apparaat verder buiten beschouwing.

45.4 De tweede drukproef, verdere voorbereidingen

Op 17 mei 1954 zond Querido de gecorrigeerde proef voor revisie aan Boosten & Stols. Voor de vervaardiging van de revisieproef bracht de drukker een extra bedrag voor correctiekosten (f 74,85) in rekening, waartegen Alice von Eugen-van Nahuys op 8 juni protesteerde: ‘Daar door de auteur geen veranderingen in de tekst zijn gemaakt, wilt u dit bedrag blijkbaar in rekening brengen voor de door ons aangebrachte typografische correcties. Maar daarmee kan ik het niet eens zijn.’¹⁸ In verband met deze kwestie vroeg mevrouw Von Eugen, toen zij de revisie-

18 De correcties betroffen het uitspringen van sommige beginkapitalen om de regels op lijn te brengen. De financiële afloop van het meningsverschil is niet bekend.

[p. 517]

proef aan Achterberg stuurde, of hij na correctie óók de eerste proef terug wilde sturen ‘met het oog op de typografische correcties, die hier nog gecontroleerd moeten worden’.¹⁹ Op 10 juni stuurde Achterberg de proeven retour.²⁰ Op 21 juni stuurde Querido de gecorrigeerde revisieproef aan Boosten & Stols, met het verzoek om van de desbetreffende pagina's een tweede revisie te mogen ontvangen.²¹

Het in de collectie Achterberg overgeleverde exemplaar van de revisieproef is slechts gedeeltelijk opengesneden. Op een aantal pagina's heeft J.C. Achterberg-van Baak correcties van zetfouten aangebracht. Ook niet-opengesneden pagina's bevatten correcties, wat er op zou kunnen wijzen dat niet dit exemplaar aan de drukker is teruggestuurd, maar een ander exemplaar (waaruit de correcties dan zijn overgenomen op het bewaard gebleven exemplaar). Tegen deze veronderstelling pleit dat Querido de gecorrigeerde revisie na gebruik aan Achterberg heeft teruggestuurd, en dat het niet erg waarschijnlijk is dat Achterberg het eerste, ‘echte’ exemplaar niet bewaard zou hebben en het tweede, ‘administratie’-exemplaar juist wél.²²

Op 13 juli 1954 schreef Tine van Buul aan Boosten & Stols: ‘Van de firma Thieme in Nijmegen ontvangt U: 6000 vel gewoon houtvrij Romandruk 85 × 106, 100 grs [...], bestemd voor 1200 exemplaren Achterberg, cryptogamen iii, dat U een dezer dagen voor afdrukken ontvangt.’ Terwijl de drukker bezig was met het afdrukken van de exemplaren, begon voor Querido de aanbiedingsreis. Tijdens het bezoek aan de boekhandel werd de uitgever geconfronteerd met het feit dat tezelfdertijd Voorbij de laatste stad - de door Bert Bakker uitgegeven ‘bloemlezing uit het gehele oeuvre’ - werd aangeboden. Deze ‘vervelende ervaring’ deelde Alice von Eugen-van Nahuys op 9 augustus aan Achterberg mee:

Onze vertegenwoordigers zijn op het ogenblik, zoals je je wel zult kunnen voorstellen, bezig de boekhandel te bezoeken met ‘Cryptogamen iii’. Daarbij doen zij de vervelende ervaring op, dat Daamen tegelijkertijd met een bundeltje van jou op aanbieding is. Het is jammer dat dit nu juist tegelijkertijd gebeurt, want nu zijn de boekhandelaars erg geneigd eerder het goedkope bundeltje, dan de dure uitgave van ‘Cryptogamen iii’ te kopen. Ik meen je dit even te moeten melden en ik stuur een afschrift van deze brief aan Bert Bakker.²³

19 Doorslag brief, 2 juni 1954, Querido-archief, Amsterdam.

20 Deze brief bevindt zich in de collectie R. Kuipers van het nlmd. Achterberg vroeg in deze brief of hij beide proeven weer terug kon krijgen. Dit is inderdaad gebeurd.

21 De tweede revisie is niet overgeleverd.

22 Op 8 juli 1954 zond Querido ‘op uw verzoek de revisie, die wij niet meer nodig hebben, retour’ (verzendbriefje, Querido-archief, Amsterdam).

23 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam.

[p. 518]

Tegenover Bert Bakker formuleerde zij haar teleurstelling als volgt: ‘Wat jammer, dat wij die beide aanbiedingen niet beter getimed hebben. Vooral met het oog op Gerrit's royalties en ook natuurlijk met het oog op een zo kostbare uitgave als “Cryptogamen iii”, is dat wel heel schadelijk.’²⁴ Bakker zag de ernst van de situatie in - ongetwijfeld herinnerde hij zich ook de eendere situatie met Ballade van de gasfitter/Ode aan den Haag en Cenotaaf uit het jaar ervoor - en schortte de uitgave van Voorbij de laatste stad op tot het voorjaar van 1955.²⁵

Ook bij de productie van Cryptogamen iii deed zich een onaangename kwestie voor: een gedeelte van de afgedrukte vellen was bij het verzenden aan binderij J. Brandt & Zn. te Amsterdam beschadigd geraakt.²⁶ Op 31 augustus 1954 had Querido de binder opdracht gegeven 560 (500 arabisch en 60 romeins genummerde) exemplaren te binden. Bij het uitpakken van de dozen ontdekte deze dat verschillende vellen aan de hoeken beschadigd waren, waarna hij de uitgever waarschuwde. Op 9 september deed Tine van Buul navraag bij Boosten & Stols. De drukker voelde zich echter niet aansprakelijk, want volgens hem waren de vellen ‘zorgvuldig’ ingepakt. In een brief van 10 september deelde Brandt Querido mee dat de vellen uiteindelijk niet opnieuw gedrukt maar weer ‘goedgemaakt’ waren, voor de prijs van f 130, -. Vervolgens kon de aangegeven oplage gebonden en verder afgewerkt worden.

24 Doorslag brief, 9 augustus 1954, Querido-archief, Amsterdam.

25 Zie voor de kwestie uit 1953 hiervóór, § 42.2. Zie voor Voorbij de laatste stad verder § 46.

26 De correspondentie over deze kwestie bevindt zich - gedeeltelijk in doorslag - in het Querido-archief te Amsterdam.

45.5 De eerste druk van Cryptogamen III

Op 20 oktober 1954 kon Alice von Eugen-van Nahuys aan Achterberg meedelen: ‘“Cryptogamen iii” is er gelukkig en zal midden volgende week verschijnen. [...] Ik hoop dat je plezier aan deze uitgave zult beleven en dat hoop ik voor onszelf natuurlijk ook.’ Met gelijke post stuurde zij ‘15 exemplaren van de gewone editie, nummers 1 tot en met 15, en een exemplaar romeins genummerd’ - waar Achterberg om gevraagd had -, al noemde zij het ‘natuurlijk volkomen ongebruikelijk om bij zo'n geringe oplage zo hoge aantallen presentexemplaren te geven, maar wij hebben onze hand over ons hart gestreken’.²⁷ Op 23 oktober bedankte Achterberg haar ‘heel hartelijk [...] voor de prachtige uitvoering! Tevens ben ik je bijzonder erkentelijk voor de extra-exemplaren.’²⁸

27 Doorslag brief, Querido-archief, Amsterdam.

28 Brief, Querido-archief, Amsterdam.

[p. 519]

In het Nieuwsblad voor de boekhandel van 11 november 1954 staat de bundel als volgt vermeld: ‘Achterberg, Gerrit[:] Cryptogamen. Amsterdam, Em. Querido. 20⁵ × 13. Dl. 3. Eurydice. Limiet. Energie. Existentie-Zestien. Hoonte. Doornroosje. En Jezus schreef in 't zand. 293 blz. fl. 12.00; geb. fl. 14.50’. De samenstelling van de bundel is als volgt:²⁹

[Stofomslag]	crypto- [/] gamen [/] iii [/] gerrit [/] achter- [/] berg^30
[Band voorplat]	GA [initialen door elkaar getekend]
[Schutblad]
[1]	cryptogamen [/] iii
[2]	[blanco]
[3]	gerrit achterberg [/] cryptogamen [/] iii [/] eurydice / limiet [/] energie / existentie / zestien / hoonte [/] doornroosje [/] en jezus schreef in 't zand [//] amsterdam [/] em. querido's uitgeversmaatschappij [/] mcmliv
[4]	copyright 1954 gerrit achterberg, holland
[5]	eurydice
[6]	[blanco]
7-33	[523] ‘Orpheus’ tot en met [462] ‘Verschijning’
[34]	[blanco]
[35]	limiet
[36]	[blanco]
37-63	[495] ‘Kandinsky i’ tot en met [544] ‘Zeitlupe’
[64]	[blanco]
[65]	energie
[66]	[blanco]
67-112	[635] ‘Quantiteit’ tot en met [703] ‘Cartografie’
[113]	existentie
[114]	[blanco]
115-144	[563] ‘Oppervlaktespanning’ tot en met [620] ‘Embryo’
[145]	zestien
[146]	[blanco]
147-166	[580] ‘Zestien i’ tot en met [521] ‘Cherubijn’
[167]	hoonte
[168]	[blanco]
169-225	[761] ‘Hoonte’ tot en met [773] ‘Vendutie’
226-228	[494] ‘Kleine kaballistiek voor kinderen’
229-244	[456] ‘Ziekenhuis’ tot en met [815] ‘Kindergraf’
[245]	doornroosje

29 Voor de precieze inhoud van de ongewijzigde bundels wordt verwezen naar de beschrijvingen van de afzonderlijke bundels. Alleen afwijkingen in de samenstelling - in Hoonte en En Jezus schreef in 't zand - worden gedetailleerd weergegeven.

30 Op de binnenflappen en de achterzijde van het stofomslag staan uitgeversteksten.

[p. 520]

[246]	[blanco]
247-271	[711] ‘Doornroosje’ tot en met [730] ‘Hameln’
[272]	[blanco]
[273]	en jezus schreef in 't zand
[274]	[blanco]
275	[496] ‘Bekering’
276	[497] ‘Triniteit’
277	[704] ‘Damascus’
278	[705] ‘Mozaïek’
279	[706] ‘Code’
280	[707] ‘Deoïde’
281	[708] ‘Avondmaal’
282	[709] ‘En Jezus schreef in 't zand’
[283]	inhoud
[284]	[blanco]
285-293	[volgt inhoudsopgave]
[294]	[blanco]
[295-296]	bibliografie [/] van gerrit achterberg [volgt opgave van de eerder verschenen bundels]
[297]	colophon
[298]	[blanco]
[299]	Deze bundel [/] werd in 1954 gezet uit de letter Bembo [/] en gedrukt bij Boosten & Stols te Maastricht. [/] Er zijn 1200 genummerde exemplaren. [/] De exemplaren i tot lx zijn [/] niet in de handel. [//] Dit is nummer
[300]	[blanco]
[Schutblad]
[Band achterplat]
[Stofomslag]

Het stofomslag is van wit papier met roodbruine en groene belettering.³¹ De band is van groen linnen met gouden opdruk. De typografische verzorging zal in handen van Theo Kurpershoek zijn geweest, al werd het binnenwerk van de bundel - zoals hiervóór bleek (§ 45.2) - gezet naar het model van Oude cryptogamen.

31 Zie de reproductie in Schrijvers prentenboek, p. 47.

45.6 De ontvangst van de bundel

45.6.1 Verkoop en honorarium

Het honorarium voor Cryptogamen iii was gesteld op 15% per verkocht exemplaar.³² Op 18 november 1953 had Achterberg hiervan f 250, - als

32 Evenals bij Mascotte het geval was, werd bij de eerste afrekening ten onrechte omzetbelasting afgetrokken. Zie hiervóór, § 37.5.1.

[p. 521]

voorschot ontvangen. Blijkens de overgeleverde afrekeningen is de verkoop van de bundel als volgt verlopen: 1954: 370; 1955: 47; 1956: 41; 1957: 37; 1958: 19; 1959: 28; 1960: 46; 1961: 78; 1962: 256; 1963: 102; 1964: 32; 1965: 16; 1966: 30. Zoals hiervóór reeds bleek (zie § 45.4), werd de oplage niet in één keer gebonden. Op 31 december 1960 bestond de voorraad nog uit ‘253 exx. + ± 270 plano’. De laatste exemplaren in losse vellen werden dus nog ná 1961 ingebonden. Bij de afrekening over 1966 staat vermeld dat de voorraad nul exemplaren bedraagt. In totaal zijn er 1102 van de 1140 arabisch genummerde exemplaren verkocht. Van de 38 ontbrekende exemplaren ontving Achterberg er vijftien en werden er bij de afrekeningen over 1962-1966 negen als ‘present en defect’ opgegeven.

In 1959 begon Achterberg met de voorbereidingen voor een gezamenlijke herdruk van de verschillende Cryptogamen-bundels. Deze herdruk verscheen in 1963 postuum onder de titel Verzamelde gedichten (zie verder § 51).

45.6.2 Recensies

B[ittremieux], C., ‘Een nieuwe bundel Cryptogamen.’ In: De nieuwe gids 16 januari 1955.

D'haen, C., ‘Verzameld werk van Achterberg.’ In: Dietsche warande en belfort 55 (1955), p. 230-233.

Govaart, Th., ‘De tovermacht van het woord.’ In: De nieuwe eeuw 26 februari 1955.

M[ok], M., ‘Gerrit Achterberg.’ In: Algemeen handelsblad 21 december 1954.

Panhuijsen, J., ‘Cryptogamen van Gerrit Achterberg.’ In: Het Binnenhof 20 november 1954.

Voeten, B., ‘Gerrit Achterberg - een moderne magiër.’ In: Buku baru/Het nieuwe boek 5.2 (1955), p. 13.

[Anoniem], ‘[Recensie van Cryptogamen iii.]’ In: Vrij Nederland 27 november 1954.

[Anoniem], ‘Gerrit Achterberg: liefdesliederen.’ In: Trouw 24 januari 1955.