|
| |
14.
It wie yn it lêst fan de hûnsdagen, Heerd wie no sawat in moanne thús en hie him besteld by Wesselius. It echte ûngetiidzjen wie oan 'e kant, wat oerbleau wie sturtswyljen en stealwurk. Hjir en dêr koe men sels al ris ien stean sjen te heakkeljen. Hoewol't Wesselius ornaris sels graach gear gie oer stikels en brannettels dy't rûnom yn 'e greiden erflik de kop opstieken, liet er it diskear oan Heerd oer fanwege in krupsje oan it skouder. Ek it skytbûtsen moast Heerd foar him opknappe en dêrnjonken holp er him gauris te melken.
Thús feroare der amper wat. Mintsje wie noch altyd by Runia en kaam de wykeinen al lang net mear thús. In pear kear makke Heerd heimelik in reis nei de pleats om in glimp fan har op te fangen, mar dat betearde net. Wêrom't er har einliks sjen woe, wist er net. Faaks wie it de oanstriid om te gluorkjen en de spanning dy't er dêr by fielde dy't him dreaune. Teloarsteld wie er amper dat er har net seach, it strunen dat in avontoer op himsels bliek, joech in skyn fan foldienens. De oeren dat er jûns thús siet, lies er.
Meast wiene de heit en de mem beide op 'en paad, elk gie syn eigen wegen. Behalven de sneintejûn wiene se noait tagelyk thús. De mem bleau de sneontejûn thús, wylst de heit noch altyd op deselde tiid de doar útgie hoe't it waar ek wie. Salang't er dat die, slomke by Heerd de twivel. Wêrom liet er him op sneontejûn dweiltrochwiet reine foar in hûsbesite wylst er troch de wike om itselde waar thús bleau? Woech en
| |
| |
stifte in âlderlingegebed op sneontejûn mear as bygelyks op woansdei? En wêrom bleau de mem op sneontejûn sa trou thús en loek der altyd in ûndefiniearber trekje oer har gesicht as er har de fraach foarlei wêr't de heit hinne wie? Dielden Heerd en sy yn ûnwittendheid of stie hy bûten in geheim dat sy mei de heit hie? Op in stuit miende er dat de heit harren willemoeds de rêch takearde en nei de Runia-pleats tasette. Dêr soe er wierskynlik oan tafel skikke en yn alle rêst smûk mei de oaren sitte te jûnpizeljen.
Hy stelde it him al mar selliger foar: in wrâld dêr't hy en de mem bûten holden waarden. Hierskerp seach er noch foar him hoe't de fûst fan de heit de mem op it wang trof en hoe't se nei de grûn siigde. Dy twa koene net, hoe't se foar it each ek by elkoar hearden. Safolle waard him hieltyd dúdliker.
Doe't Heerd de heit in kear opwachte wylst er him ferdutsen opsteld hie, fytste dy by de ôfslach nei de Runia-pleats rjocht-troch. Sûnder it ljocht op fytste Heerd him efternei en wachte mei spanning oft de heit de homeie fan de lêste boer dy't noch by it doarp hearde, ynslaan soe. It reade ljochtsje foar him gie lykwols fierder en ferdwûn yn it nachtlike tsjuster mei 't Heerd de efterfolging opjoech en weromgie nei it doarp. Fan dat momint ôf stie it foar him fêst dat der op sneontejûn gjin húsbesites ôflein waarden.
Stadichoan waard de nijsgjirrigens en dêrmei it ferlet om it geheim te ûntmaskerjen, grutter. Hie er net krekt om't er oeral bûten holden waard it rjocht om oan 'e weet te kommen wat de heit útspoeke? Hy wie der hast wol wis fan dat de mem der mear fan wist, wat him noch mear oantrune om syn plan út te fieren. Miskien kroep de heit wol yn in leech húske om him yn alle rêst te wijen oan bibelstúdzje en polityk, of gie er nei in kafee yn in oar doarp, mar as er dêr langer oer neitocht, fersmiet er dy mooglikheden wer. Gewoan út te fytsen, die er fansels ek net mei min waar, hy moast in doel hawwe, in plak fan bestimming. It hoe en it wat bleau foar Heerd like tsjuster as de nacht dêr't it read fan it efterljocht yn ferdwûn wie.
Al like dizenige as eangstige foargefoelens dreaune him om it spoar fan de heit te folgjen: de earstfolgjende sneontejûn soe er by de lêste homeie stean en wat der ek barde, hy gie him efternei wêr't er ek hinne gie al seach er efterom en hjitte er him werom te gean.
| |
| |
It wie slim ûnlijich bûten.
‘Doesto berne waardst,’ sei de mem, ‘wie it waar noch minder. It stoarme en eaze, tongere en wjerljochte, en se sizze dat der wiete snie foel. Yn alle gefallen foelen der heilstiennen as doweäaien.’
Safolle wurden efter elkoar hie se al yn gjin tiden mear tsjin him sein. Se begûnen op elkoar te lykjen.
Doe't de heit him begûn te ferstrûpen, skodholle se benei ûnmerkber, mar sei neat. Hoe wie it yndie mooglik dat er der troch gie?
Heerd twivele oft er syn plan net útstelle moast oant de oare wike, mar it feit dat de heit sels om sok waar de reis der net om oergean liet, oertsjûge him derfan dat it geheim namste mear de muoite fan it ûntdekken wurdich wêze moast. Sûnder dat ien it murk, sloep er ut 'e hûs en wachte ûnder in ôfdakje by de smidte. It wie yndie needwaar, sadree't de stoarm wat lizzen gie, begûn it te eazjen en wannear't it net mear eaze, boaze de wyn wer oan ta in fûl stoarmjen. Der wie ek gjin kop op 'e dyk. Wa't der no út gie, wie gek. Sok waar hie it dus west doe't hy te wrâld kaam. Sa no en dan krinkelen fûle ljochtslangen by de kimen del, dan wer ljochte it rûnom sadat sekonden lang hiele lânskippen opflitsten. In prachtich gesicht dat Heerd alhielendal yn de besnijing hold. Ut de fierte kaam in feal fytsljocht tichterby. Dat soe him wêze moatte, as er him alteast oan de tiid hold. Heerd makke him lyts efter in heaskodder en wachte yn spanning ôf. Tusken de koarte tinen fan de skodder troch seach er in dûnker postuer djip foaroerbûgd oer it stjoer, mei sokssawat as in súdwester op. It koe him wêze, mar likegoed wie it in oarenien. Eefkes stie er yn bestân wat er dwaan soe. Wa soe it oars wêze moatte? De heit hie in súdwester en boppedat wie dit it momint dat er hjir lâns komme moast. As hy it net wie, soe er thús wêze by de mem en dat like noch ûnfoarstelberder as in fytstocht troch dit waar. Heerd sprong op 'e fyts en gie der efteroan sûnder it ljocht op te dwaan. De wei glinstere en wie dúdlik fan de swarte barm te ûnderskieden. Boppedat fungearre it reade stipke foar him as in kompas dat de rjochting oanjoech. - De fytser foar my mei efterom sjen, hy sil my noait sjen kinne of it moat al krekt wjerljochtsje. Yn de spannendste mominten hold Heerd de holle aardich koel en
| |
| |
lei er alles rêstich oer. As dat bjusterbaarlik blauïge ljocht flitste, soe de fytser foar him noait efterom sjen, miende er, en barde it al, dan wie it wol wer op 'e tiid tsjuster.
Hy hie wol in lyts healoere yn it sok meifytst doe't it ljochtsje ynienen ferdwûn wie. Hy remme en wachte wylst er heal yn 'e barm stie. - As ik no trochfyts, moat ik him foarby; hy sil syn noas wol snute of sokssawat -. It wie pikketsjuster om him hinne, it reinde frijwol net mear en sels de hurde wyn wie wat bekommen. Ynienen ljochte it wer, hiel koart, mar lang genôch dat er de Mûzemar miende te sjen mei syn hege reidkragen. Hy soe no dochs fierder moatte. As er in hân foar de holle hold en djip foaroer foarby strûsde, soe er net werom te kennen wêze en sels soe er tusken de fingers troch sjen kinne wa't der stie. Ferwoeden stampte er op 'e trapers, betocht op alles, mar nei in foech kilometer hold er wer yn. Der wie nimmen. De fytser foar him wie yn it neat oplost. It hie gjin doel en fyts yn it wylde wei fierder no't der gjin ljochtpunt mear wie om op te seil te gean. Stadich rûn er mei de fyts oan de hân werom, aloan mear fermoedsoene mei de mooglikheid dat er it spoar fan de fytser foargoed bjuster rekke wie. Dochs seach er it stik wâl dat er niis mei faasje foarby fytst wie nochris goed nei.
Sawat op it plak dêr't it reade ljochtsje sa hommels ferdwûn, lei in smelle dûnkere barte oer de feart. Hy lei de fyts de oare kant de dyk yn de wâl en rûn oer de barte in smel kronkelpaad op. It wie dat se der sintels oerhinne struid hiene, oars hie it in kowepaadsje wêze kind. It soe wol nei de mar rinne dêr't no en dan in glimp fan te sjen wie. It koe wol ris wier wier wêze dat de nacht op en yn 'e buert fan wetter sa tsjuster net wie. Hoe tichterby de Mûzemar kaam, hoe mear it wetter opljochte tusken de reiden troch. It wjerljochte no al in skoftke sa bot net mear, wol aaide fierôf in ljochtsjen it swurk sa regelmjittich dat it wol hast fan in fjoertoer wêze moast, hoewol't dy fan de eilannen hjir ûnmooglik te sjen wêze koene. Ynienen, nei in frij skerpe bocht, seach er net iens sa fier mear ôf in ferljochte finsterke.
Sa foarsichtich mooglik rûn er fierder, it lêste ein gie er op hannen en fuotten troch de dridze. Gjin mins mocht him hjir yn 'e gaten krije. Tsjin in linepeal stie in fyts. Hy betaaste it seal en it stjoer. It woe ienfâldich net yn him del dat er hjirre
| |
| |
de fyts fan de heit foar him hie. Syn fingers glieden oer de pakjedrager. It riemke dat de heit der foar it gemak noait ôfhelle, wie dúdlik te fielen oan it geare stikje lofts ûnderoan by de jasbeskermer. Hjir siet er dus. Hy sloep noch in eintsje fierder sawat oan de lângong ta. In arkje widze fredich, like him net te steuren oan de weagen dy't der fûl tsjinoan batsten. Hy murk net dat it ynienen wer fûl begûn te reinen en dat de klean him stadichoan oan 'e hûd fêstplakten. Krekt oarsom, de tsjokke drippen dy't him yn it gesicht giselen, ferhegen de ûndraachlike spanning dy't er fielde doe't harren op it tinne gerdyntsje dat foar it ferljochte rútsje fan it roefke hong twa skaden ôftekenen. De ûnhuere buoi dy't in wale fan wetter om him hinne hong, befêstige syn ienlik en iensum gluorkjen nei it rút dat in glimp fan smûkens trochliet.
De twa gedaantes dêr't de iene krekt in kop grutter fan wie as de oare, wykten no ris eefkes fan elkoar dan wer raanden se gear ta ien skym. De bewegings fan it skaad wiene ien mei it widzjen fan de arke, of wie it krekt oarsom en skikte it boat him nei harren?
Heerd stie it roerleas oan te sjen, folslein yn de besnijing fan it bjusterbaarlike skimespul dat foar him opfierd waard. Earst nei't de beide skaden harren fan elkoar losmakke hiene en it gerdyntsje al in moai hoart net mear projektearre wat him dêr binnen ôfspile, kaam er wer in bytsje ta himsels.
-Hjir giet er dus hinne al dy sneontejûnen. Op húsbesite. De âlderling. It is fansels net ûnmooglik dat der hjir jûn bidden wurdt. Hjir waret it geheim dat se al dy tiid thús foar my ferburgen hâlde. Ik haw it noait stien, it doocht net. Wêrom steane se sa ticht by elkoar? Wyt mem der likemin wat fan? Sy moat der mear fan witte. As ik noris nei binnen stoarmje en de boel ferbalje. It hat gjin doel, wat haw ik der mei te krijen wat heit útfret. -
De lulkens oer alle gehuchel en skynhilligens dy't eefkes yn him opkaam, êbe like hurd wer fuort en nijsgjirrigens en in longerjen nei smûkens dy't makke dat it him muoite koste om de arke de rêch ta te kearen, kamen der foar yn 't plak. Hy fielde wat fan oergeunst op dyjingen dy't binnen sieten, die in pear stappen fansiden en betaaste wylst er de hân der by yn de bûse hold, syn kul oant dy stiif yn de rjochting fan it rútsje wiisde as woe er dêr dwers trochhinne en him yn de smûkens
| |
| |
fan it roefke boarje. As fansels begûn er te lûken wylst er him oerjoech oan in gedachteleazens dy't noch dryster makke. Al flugger gie de hân op en del oant mei in ferheftich skokken fan it ûnderlichem it sie nei bûten kaam. Hy wachte net langer, skôp yn it foarbygean fûl tsjin it foartsjil fan de fyts oan en gie werom nei hûs.
De mem frege wêr't er sitten hie, mar hold net oan doe't er gjin risselwaasje makke om wat op te skriuwen. De omballingen fan in briefke ûntskuldigen al mar mear it efterwege bliuwen fan in beskie. Se skonk tee yn en seach him nochris oan. Hie it feit dat er him dweiltrochwiet reine litten hie foar har eat bysûnders yn? Wiene fan no ôf oan hy en de heit om't se beide troch it ferskriklike waar gien wiene hantlangers fan elkoar? Heerd miende dizze fragen op it koarte stuit dat se elkoar oanseagen, yn har eagen lêze te kinnen. De damp sloech him fan de klean en mong him mei dy fan de tee mei al it dizenige dat dochs al tusken him en de mem yn hong.
Op bêd lei er it allegearre nochris oer te tinken. Wist de mem no echt net dat de heit op sneontejûn wol op in hiele frjemde manier foar âlderling spile? Wat heefde dy man dêr yn de goedichheid út? Hy brocht der gjin fisk lyk as hysels yndertiid by Geartsje Dolmer. Hie er einliks de heit oait thús kommen heard op sneontejûn? It wie saak om troch te pakken en fannacht wekker te bliuwen. As de heit pas nei melkerstiid weromkaam, wie er in hiele nacht weibleaun. Hoe wie it yn 'e godsnamme mooglik, dat dy man dy't as in soldaat yn in swart unifoarm sa steil en kant yn it hek siet en nei de dûmny omheech seach, sa nuver de snein ynsette?
Kaam it om't it him dy nacht slagge wie wekker te bliuwen en de heit yndie weibleaun wie, of hie er in te romantysk byld fan it widzjende arkje oan 'e igge fan it marke? Hoe dan ek, it hiele barren ljochte allegeduerigen op yn syn ûnthâld en waard stadichoan ferlokjender. De earstfolgjende sneontejûn sloech er om taktyske reden oer en joech er him thús del. De mem socht wer ris har treast by stichtlike lektuer om de jûn troch te kommen. Inkeld koe er him noch wol ris lulk meitsje oer alle smearlapperij dy't har blykber rûnom yn it ferburgene ôfspile, mar meastal beseach er it mei in ferwûnderlike, hast oerripe distânsje. Sy ferdjippe har dus yn Thomas à
| |
| |
Kempis om har stille fertrietlikheden oermânsk te wêzen. Altyd fuort troch de wike, mar op sneontejûn in hâlding fan superieure berêsting yn it spoar fan ‘De imitatione Christi’. It fine sulverkleurige montuer fan har bril aksintuearre eat fan in fernimstige ynbannigens. Se wie feroare troch de jierren hinne. Doe't er noch lyts wie, prate se folle mear tsjin him en seach se der ek oars út, miende er. Se krige doe fansels ek faker in andert fan him. It hie der in protte fan dat er har meisûgd hie yn in tsjustere tunnel dêr't allinne mar yn swijd waard.
De poelreis, as wie er juster makke, sa klear stie it him foar de geast. Hoe âld wie er doe? In jier as fjouwer, fiif of âlder? De teloarstelling fan dy misse reis hie faaks foar har noch wol grutter west as foar him. Hy koe der no wol om gnize. Hy leaude al sa lang net mear yn God, al foel it soms net ta om de eangsten dy't dêr likegoed it gefolch fan wiene, fan him ôf te setten en te ferjitten. Soe de mem noch yn God leauwe of lies sy sa fûleinich om't se har twivels hie? En de heit dy't mei syn moaie swarte pak oan sa earbiedich nei Gods fertsjintwurdiger op ierde sjen koe, wat leaude hy ynwindich?
De deale as er yn 'e arke siet en immen oankroep. Die er dat dan?
Heerd besleat dy jûns net langer te wachtsjen as nedich wie en sa mooglik de earstfolgjende sneontejûn nei de mar werom te gean. Doe't er de fyts wer stean seach, ripe der al op it stuit dat er him beret omdraaide en de arke efter him liet, in plan dat er yn de wike dêrop de frije woansdeitemiddei útfierde. Hy soe witte hoe't de persoan by wa't de heit op besite kaam, der útseach en hoe't har - want dat it in sij wie, stie foar him fêst - lûd klonk. Oan al dy ferskillende lûden fan stimmen krige er nammers hoe langer hoe mear niget.
Hy fiske mei opsetsin yn in smel feartsje yn de buert fan de arke dy't grutter wie as er yn it tsjuster like hie. Miskien kaam se op in stuit wol nei him ta en rette se him oan it yn de mar te besykjen. It soe har yn alle gefallen opfalle moatte dat er hjir siet. Dat barde lykwols net. Ek dêr hie er mei rekkene en him foarnommen om as der gjin libben kaam, oan te klopjen en om in mûlfol drinken of byneed om in skeppe te freegjen om in pear wjirms te sykjen. Nei in goed oere koe er it net mear
| |
| |
úthâlde en rûn er nei de arke ta.
Yn gedachten hie er dizze loop al sa faak oefene: hy soe tichterby komme, senuweftich wêze, werom en net weromgean wolle; dàn soe er trochsette moatte en prate, fral prate en dwers troch alle spanning hinne rinne moatte. ‘Rin dwers troch alle spanning hinne,’ hold er him nochris foar en kloppe nei in skoftke oan.
Har hier wie lang en read. Doe't se lake kaam in rige tosken bleat dy't him oan dy fan murden tinke diene: geef, mar ek rôfsuchtich giel. Se like troch har foarse boarsten en in wat suterige wide jûpe lytser as se wie. Om har polzen hongen ringen, in blauwen- en in readenien. Der kloppe net folle fan de foarstelling dy't er him fan har makke hie. Yn in flits seach er de skaden wer nei elkoar ta kommen en huvere om dy ûnfoarstelbere kombinaasje.
‘Wat is der oan,’ har lûd wie heazich, in bytsje dat fan in stûfe smoker.
‘No sjoch,’ sei Heerd, - dat ‘no sjoch’ moast in wetterfal fan wurden ynliede. As se it al tsjin de heit oer in drokke jonge hawwe soe dy't frege om in skeppe, soe dy noait sa gau op him sinne - ‘ik haw in pear wjirms fanneden, mar ik kin se min mei de hannen opgrave en dêrom woe ik graach in skeppe fan jo liene. As it heal kin in skerpenien, want se sitte meast djip mei sok waar. En eh... ik haw aardich toarst, ik tocht, miskien hawwe jo wol wat drinken foar my.’
Se seagen elkoarren oan, sekonden dêr't de iene him oer de oare yn op it erchtinkende ôf fernuvere yn in hifkjen dat flechtich tusken wurd en werwurd yn skode sûnder dat ien fan beiden der by de oar wat fan fernaam.
‘Hoe hast it hjir fûn, der komt hjir noait in mins.’ Dat lycht se yn alle gefallen tocht er.
‘De measten sykje in ein fierderop in plakje oan 'e dyk, mar do rinst der in ein it lân foar troch.’
‘Ik mei graach rinne, de natoer sjocht men op syn moaist wannear't men kuieret. Op 'e fyts sjocht men in protte oer de holle. Ik fiskje it leafst op stille plakjes en dan fral mei wjirms. Bôle lit samar los en dan sit men oeren nei in koark te stoarjen, wylst it ies al lang fan de heak los weakke is. Nee, jou my mar in wjirmke.’ Syn each foel ynienen op de lytse swarte letters boppe de doar: ‘It Mûzenêst’.
| |
| |
‘Moaie namme foar in arke,’ sei er en wiisde der nei.
‘Fynste? Ik fûn dat er wol moai by de namme fan de mar paste.’
‘Ja, it moat hjir tild hawwe fan 'e fjildmûzen, en noch tink, oars hie de mar ek net sa hiten. Ik haw trouwens noch net in mûs sjoen. It is...’
‘Dat hat der ek neat mei te krijen, der binne hjir net mear mûzen as by de Loanstersyl bygelyks. Wytsto net hoe't dit marke oan 'e namme komt?’ Heerd skodholle.
‘Oan de oare kant leit in mar dy't folle grutter is as dizze, ‘De Kattemar’. As op ôfrop wipte in grouwe kat efter har wei en tripke oer de planke in eintsje it lân yn. Dêr bleau er sitten en miauke oatmoedich. Sy like der gjin erch yn te hawwen.
‘En dêrom is dit de Mûzemar om't er by heech wetter opfretten wurdt, teminsten sa liket it, troch de Kattemar dy't omraken spoekje kin.’
‘Dus de Kattemar wie der earst?’
‘Nee, hoewol dat wyt ik trouwens ek net. Wat docht dat der no ta?’ Se glimke in bytsje ferheard. Se hie gelyk, it wie ek mar in fraach om de fraach.
‘Do woest wat drinken hawwe,’ mei draaide se har om en kaam rillegau werom mei in beker fol wetter.
‘Asjeblyft, sûner drinken is der net.’
‘Tankewol.’
No't sy sa praatsk bliek, koe er it amper mear opbringe om alderlei ôfwaaid praat te betinken. Hy hie ek al genôch sein, wat der noch by kaam, wie der op ta. Mei tsjinsin dronk er de beker leech.
Einliks hie er hielendal gjin toarst, hy hie it better allinne by de skeppe litte kind. Doe't er har de beker leech weromjoech, moeten har eagen op 'en nij sines. It wie oft der in skuorring troch him hinne flime, sa glandich gloeden dy eachapels yn in hel wyt ûnder de teisters wei. Syn eigen eagen flûnkeren grut en dûnker as woene se yn it ûndielbere eagenblik fan in eachopslach sa folle as mooglik wie foar de takomst fêstlizze.
‘In skeppe graach,’ lústere er ynienen en parse it lêste wurd der mar krekt sûnder te stammerjen út.
‘O ja, it is ek sa, dy soe ik al ferjitte,’ se rûn by him lâns. ‘Do bringst him aansens wol wer werom.’ Ut in houten optrekje dat alhiel yn de reiden beskûl gie, helle se in ljep. No earst
| |
| |
seach er dat de arke yn in ynham lei dy't der blykber mei sin foar groeven wie. Einliks wie de lângong op it stuit net iens nedich. In moai ein út de buert groef er in pear wjirms op en die se by de âlde dy't er fan hûs meinommen hie, yn.
- Wat sizze sy en heit tsjin elkoar? Wat docht sy as er har oanrekket? Sjocht se se krekt sa fûl nei him, of... -
In tsjokke wjirm krinkele him yn 'e hân en besocht wei te wurden yn in naad tusken de fingers.
- Se hawwe tsjin elkoar oan stien, hy moat har beetpakt hawwe. Dy nachts is er net thús kommen. Hy sliept dus by har -
It brodzige byld fan de skaden op it gerdyntsje bûnze him troch de lea. De wjirm glied tusken syn fingers troch en foel yn de farske ierde dêr't er him opgroeven hie. Yn in eachwink wie er weiwurden. Heerd murk it net op. Ynienen seach er de mem by de tafel sitten, in byld dat mei de skaden gearraande. Sy nimt har bril fan de noas, liket eefkes oerein gean te wollen, mar as de skaden flak foar har begjinne te dûnsjen, barst se ynienen yn in skril laitsjen út, wylst se de holle yn de nekke goait. ‘It marwiif,’ raast se, en skatteret dat sels de tafel der fan op en del giet, ‘dûnsje mar mei it marwiif.’
Heerd rydboske, in kâlde wynfleach loek syn eagen nei de mar dy't leech en koel yn al syn grizens foar him lei. Hie er de mem sa klear en dúdlik krytsjen heard om't der neat wie op it wetter dat it lûd tsjinhold? Mei tsjinsin die er in grouwe wjirm oan 'e heak en goaide út op in gaadlik plakje yn 'e mar. Al fong er mar ien, it marwiif soe him krije. Sy hie him net om 'e nocht in lep liend.
‘Hoe hite jo einliks,’ frege er in pear wike letter nochal bretaal nei't er har de twa grouste fisken fan dy't er fongen hie, jûn hie.
‘Neam my mar Nanna,’ andere se, ‘ús soarte hat gjin efter-namme.’ Heerd tocht oer dy lêste opmerking fan har nei en frege der net op troch. Se frege him oft er sin oan in bakje tee hie nei't se de fisk yn tank oannommen hie en noege him der yn sûnder syn antwurd ôf te wachtsjen. Hy gie by it delstapke nei ûnderen as kaam er yn it Hillige fan it Hillige. It wie mar in behyplik roefke, hy moast sels in bytsje troch de knibbels sakje om de holle net te stjitten. In brede bank naam sawat de helte fan de romte yn beslach, al hong it taffelsblêd heal
| |
| |
boppe de bank. Der wie mar krekt romte genôch om tusken de tafel en de want troch by in oare doar te kommen.
‘Gean mar sitten,’ sei se en geat tee yn 'e beker dêr't er de foarige kears wetter út dronken hie. Der stie in jager op mei in hûn dy't by him op sprong wylst hy de loop fan it gewear omheech hâlde. Heerd seach ris om him hinne, it soe de bedoeling wol wêze dat er him deljoech op de bank, wêr moast er oars sitte? ‘Lizze jo hjir al lang of inkeld yn de simmer? Ik haw hjir wol faker west,’ liigde er heal, ‘mar der is my doe noait opfallen dat der arken lizze oan dizze kant.’
‘Do bist mar nijsgjirrich, earst nei myn namme freegje en no dit wer. Hoor, zie en zwijg,’ se lake in bytsje foar har út. Fral dàn hie se wat dat ôfstate, mar ek freeslik opwinend wie.
‘Wat hat it foar doel om dingen fan elkoar te witten, of bist bang?’
‘Bang?’
‘Ja, minsken dy't safolle witte wolle, binne ornaris ûnwis, se binne de situaasje net master, dat haw ik al sa faak murken.’ Hoe koe se soks merke as se hjir allinne wenne? Dochs hie se wol gelyk, ynwindich wie er sa senuweftich as de pest al liet er dêr hoegenamt neat fan skine nei syn betinken. Wêrom soe er har it himd fan it gat freegje as er der nei in skoftke ek sels wol efter kaam. Hy joech him del en geniete fan it skitter-jende útsjoch op de mar dat it lytse rútsje oan de efterkant fan it arkje him bea. Wat wie dit einliks in smûk keammerke, rûnom wie koper te sjen: tsjin de wanten en sels de lytse kokenromte like út koper oplutsen. Sy fertelde no dochs oer har heit dy't skipper west hie en har dizze arke neilitten hie. Har mem hie se amper kend. Hy sûze fuort yn de feilige lytsens fan it keboefke en moast oft er it woe of net ûnwille-keurich weromtinke oan Laas, wylst sy mar fertelde. Hy naam him foar om mei gauwens ris nei Jiltsje ta te gean.
Nei't se in skoftke neat mear sein hie, frege er har te rûzen hoe âld er wie. ‘Om 'e tweintich hinne,’ sei se. Heerd knikte foldien. Hoe âlder er like, hoe better. It trille dochs al fan it earste begjin ôf troch him hinne sûnder dat it krekt ûnder wurden te bringen wie: net yn dy fan Geartsje Dolmer, net yn dy fan syn klasgenoate Tsjenkje of yn dy fan Mintsje, mar yn dy fan Nanna. Einlings soe er de wouter ferjitte kinne. Hy koe ynienen net mear bankje en gie oerein. No daalk soe er
| |
| |
har oankrûpe wolle, al wie it ljocht bûten en de gerdyntsjes iepen. Der soene gjin skaden te sjen wêze.
‘Kom mar ris wer,’ sei se, ‘mar net op 'e jûn,’ wer seach se him op dy aparte manear oan lyk as se earder dien hie en fannijs flime it him troch de lea. Dit wie de frou dy't er sa't de stedsjonges dat op skoalle neamden, neuke moast. En as se net woe, koe er har twinge. It wie bêst wat se sein hie, poerbêst. Se wist neat fan him, by need koe er har oantaaste sûnder dat ûntdutsen waard wa't de dieder wie.
Ienkear op 'e fyts, fielde it as siet him in stik fan it bûchsume mar hurde bamboe fan de angelstôk tusken de skonken.
De oare jûns koe er it ûnmooglik langer mear útstelle, sadree't it húswurk ôf wie, fytste er by tsjuster nei de Mûzemar. De roekkat hie der de ôfrûne nacht wakker op oanstien dat er syn plan sa gau mooglik útfierde.
‘Ik sil dy helpe hoewol't ik tink dat dat net iens nedich is. It marwiif sil fêst wolle. Do bist jong, sokke froulju meie ornaris graach oer sterke spieren. Begjin mar oer God, dat follet alle gatten. En wol se al net neuke,’ (dat wurd spriek er mei klam út), ‘taast har dan oan en sparje har net. Deadzje har by need, doch har dea, dea...’
Hy soe soargje dat er syn gerak krige, by need soe er har in ein hinne smoare, mar deadwaan? Hy skodholle, de roekkat mocht him dan geduerich ferskine sûnder dat it him slagge it byld te ûntwiken, dêrmei wie noch net sein dat er alles die wat him opdroegen waard. It wie saak om sels baas te bliuwen.
Der sieten boppedien ek fierstente folle risiko's oan fêst. Wylst er de fyts op it betroude plakje yn de wâl lei, betocht er dat er net sasear foar de died sels, mar mear foar de gefolgen weromskrok. Soe it net spannend wêze mei har te wrakseljen, har stadich de strôte ticht te knipen oant se smûgend en krytsjend stoar yn bloed en skom? ‘Rêstich do,’ gnyske er frjemd foar him út en sloech net al te hurd mei de râne fan de hân oer syn kul dy't al wer stiif waard, tagelyk benearre fan de macht dy't de roekkat oer him hie. By elke stap dy't er die seach er it gesicht fan Nanna yn deadseangst foar him sweven wylst syn kul mar net slop wurde woe en tsjin syn liif oan fearre. De roekkat stie it mar oan te sjen en gniisde falsk wylst er no en dan wat bloeddrippen dy't de lytse romte yn spatten,
| |
| |
opheinde en opdronk.
Heerd bleau stean. Dit wie dochs te gek. Hy drukte de neils fûl yn de hânpalmen en die de eagen ticht. Sêft en stadich lústere er it foar him út: ‘Gean efter my satan, gean efter my.’ It holp net, de roekkat bleau by him oant er foar by it arkje wie. Hy oefene noch ienkear it ferlechje dat er betocht hie om oan har út te lizzen wêrom't er dochs op 'e jûn oan de doar kaam èn hoe't er har oan de praat hâlde koe krekt sa lang dat sy him der yn noege en fannijs tee oanbea. Dan soe er foarsichtich tichter nei har taskowe oant er har skonk fielde.
Noch krekt op 'e tiid seach er de fyts stean. Hy wie ferbjustere. Dit koe net. De heit wie thús doe't hy fan hûs gie en troch him ynhelle en foarbyfytst wie er ek net. Minuten lang siet er yn 'e hoksen de fyts te betaasten as leaude er syn eagen net. Sûnder dat er der by neitocht draaide er oan it fentyldopke en liet de foarbân leechrinne. It iiskâlde stiel fan it frame fan de fyts loek stadich yn syn fingerseinen en brocht him wer in bytsje ta himsels. Sûnder lûd te meitsjen kroep er nei it rút en harke. Hiel sêft hearde er praten sûnder dat te ferstean wie wat der sein waard. Fan en ta gibele Nanna der trochhinne. Hy koe it net langer oanhearre en draafde oerstjoer werom nei syn fyts. It gûlen stie him neier as it laitsjen. Wêrom jank ik no net, tocht er, koe ik mar janke. Doe slingere er in hertferskuorrende gjalp de nacht yn en die wat er einliks noait echt lûdop doard hie: hy flokte lûd en oanhâldend: ‘godferdomme, godferdomme.’ Njoggenfjirtich kearen efterelkoar, sân kear sân. Wreekte Lamech him ek net sân kear sân kear sân d.w.s. ûneinich folle kearen? Ek syn ferflokking fan de hiele rotsoai wie ûneinich en God, dy geweldige God mocht it hearre godferdomme.
Doe't er thús kaam, siet de heit oandachtich te lêzen en bliek de mem werris op 'e kletter.
Nei in skoftke wist er wol sawat hokker fyts by hokker jûn paste en krong it stadich ta him troch wêrom't er net op 'e jûn lâns komme moast. Inkeld op sneintejûn bliek se allinne thús te wêzen, mar om't er der dan net op út mocht sûnder tastimming dy't er earst nei in protte ferlechjes los krige, besleat er mar wer ris by har del te kommen op de earstfolgjende woansdeitemiddei.
| |
| |
Al dy ferskillende fytsen hiene him de ôfrûne wiken danich fan slach brocht, en hie er him der earst kwealik om ynhâlde kind, hy rekke stadichoan wend oan de gedachte dat har gleone eagen net allinne him en de heit nei it arkje lokken.
‘Ik hie dy al lang wer ris ferwachte,’ sei Nanna. Se seach der no folle jonger út as de earste kears, sa'n fiifentritich rûsde er. Har hûd wie sa ronfelich net mear as doe like it. Wylst se yn de doar stie, striek de sinne troch har dûnderreade hier, wêrtroch't it opljochte en fan goud like. Foar't earst seach er har skeinspruten, hiele ljochte yn it gesicht, mar dûnkere op 'e earms dy't út de koarte moukes fan har jûpe stieken. Hoewol't de jûpe har wiid om 'e lea hong, trillen en skodden har enoarme boarsten as in stjûne sadree't se yn beweging kaam.
Nanna, it marwiif yn it mûzenêst, tocht er, lit my dochs ûnder dyn jûpe krûpe en yn dy fersûpe.
Op 'e tafel lei in bibel iepenslein.
‘Oan it bibellêzen?’ It kaam him suver oer it mad, in bibel wie wol it lêste wat er hjir ferwachte hie.
‘Elke dei lês ik in stikje en as ik myn nocht haw of al ris oerslach, sjoch ik troch it rútsje de mar oer. Ik haw it gefoel dat God hjir folle tichterby is as yn in stêd mei al dy rotsoai en drokte. It is hjir sa stil, de natoer hat it foar it sizzen.
‘Binne hjir ek swannen,’ freege er sûnder earne by nei te tinken.
‘Swannen?’ Se skodholle.
‘Hast hjir alles,’ andere se en klapte de bibel ticht. ‘Om dizze tiid strike hjir gauris in protte wetterfûgels del, allegearre mei in boadskip fan de Hear. Moatst se oangean hearre. Nee, wa't sa as my yn in arke sit, wennet tichteby God. Mar dat mei ek wol,’ suchte se der efteroan.
‘Hoe sa?’
‘Och lit mar.’
Op in piteroaljesteltsje stie in tsjettel te buorreljen. Dêr soe wol tee fan komme moatte.
‘Hoe âld binsto einliks,’ frege se ynienen en seach him meunsterjend oan.
‘Dêr hawwe wy it al ris earder oer hân. Ik bin tweintich.’ Dêr hie se him sels foar oansjoen.
‘Ik doch soks noait, mar ik soe dy folle mear freegje wolle,
| |
| |
wêrst weikomste, hoest hytste, watst dochste, gean mar troch en dochs doch ik it net en doch do it mar net by my.’
‘Just, do dochst it net by in oar omst it net wolst dat in oar it by dy docht. Dan bist miskien sels ek wol bang.’ It wie der al út foar't er der erch yn hie. Eefkes loek der in biggich read oer har wangen.
‘Miskien wol,’ sei se en loek oan de skouders. Se gie oerein en sette yndie tee.
‘Do bist dus leauwich en giest nei tsjerke mei ik begripe.’
Wêrom frege er dat no ferdomme, hy hie der dochs neat mei te krijen. Fan klearebare argewaasje stompte er fûl mei de knibbel tsjin de tafel.
‘Nanna is o sa leauwich, mar giet net nei tsjerke, de mar preket wol foar Nanna.’ Se hie har omdraaid, har hiele gesicht striele as woe se yn in lang jubeljen útbarste. Wat koe se der ûngelyk útsjen. Miskien wie se wol in hillige, in útferkeazene. Hy bestudearre har foarholle. Gjin teken te bekennen. Ek wer ûnsichtber fansels, men soe der mismoedich fan wurde. It bleau altyd rieden. As se no ris neist him sitten kaam en har tee opdronk. Hy soe oer wat oars prate moatte, oars begûn se daalk noch yn Psalmen út te barsten. Ynienen skeat him de rie fan de roekkat yn it sin. It wie dochs better om God der by te halden. ‘Fielst dy behâlden of giest ferlern,’ flapte er der alhiel yn de tradysje fan thús út as wie it de gewoanste fraach fan 'e wrâld.
‘Dat is it him no krekt,’ sei se bedaardwei, ‘soms tink ik fan it iene, dan wer hiel oars.’
‘It giet my krekt sa, ik bin te min om God oan te dwaan dat ik yn Him leau, ienris sil myn bonkemoal yn duveltrôgen ferwaaie, as in puier sil ik oer har fretten ferstowe.’
‘En dêrom...,’ se slokte har wurden yn, no dochs in bytsje ferstuivere fan wat er tefoaren brocht hie nei't it like. Hy hie der in bytsje op hope. Doe't er murk hoe't har gesicht justjes beluts en eefkes wat minder wis like, fielde er him ynienen ûnferklearber mei har ferbûn. Hy soe har net sizze dat er sels totaal net mear yn God leaude.
Wat betsjutte trouwens behâlden of ferlern as der dochs gjin God wie.
‘Nanna,’ sei er ynienen, ‘do en ik sitte der raar ta, wy binne beide ferlern.’ Hy skode in bytsje yn har rjochting, wist har
| |
| |
holle ticht by sines doe't er har sykheljen hearde. Mei de eagen ticht wachte er ôf, hope ferheftich dat se wat die, de earmen om him hinne slaan bygelyks en him tsjin har oan-drukke. Efter syn eachlidden waard har hier aloan wielderiger. Har gesicht sweve boppe de mar, earst flak boppe de weagen oant it heger en heger riisde en him losmakke fan it lichem. Hy krige it gefoel dat er elk momint bûten westen reitsje koe as er him no folslein oan it byld oerjoech, sa bot loek it tsjuster dêr't har antlit yn opflamme.
‘Ik gean ferlern, der sil gjin ferjeffenis wêze en wat dy oan-belanget...’ Har lûd kaam fan fierren. It wie oft in mes syn eachlidden iepensnijd hie, sa skril kaam it grille ljocht him oan.
‘Lit mar ju,’ sei er sacht, ‘ik wyt it wol.’
Der foel in lange stilte wêryn't er har fan en ta ynkringend opnaam sûnder dat se it murk. Of hold se har sa en liet se har gewoan besjen? It wie slim om wat te betinken dat him ta syn doel brocht. Nuver dat it him suver ôfgie om har efteroer op de bank te drukken. Hy koe dy teare hûd fan har gesicht en hals dochs net tramtearje? En dochs... foarsichtich treau er syn skonk tsjin harres oan, fielde de waarmte fan har hûd troch syn klean hinne. Doe't se net reagearre, kaam er noch tichterby oant se samar syn antlit tusken har hannen naam.
‘Wat giet der allegearre yn dy om,’ sei se, ‘wêrom sjochst my sa oan? Soms wurd ik suver bang ast sa fûl nei my sjochste en dochs ek wer fierôf, krekt as bist der net hielendal by mei dyn gedachten. Ik tocht it de earste kears al. Mar op in oar stuit hast de eagen fan in tatebern, sa ûnskuldich en weak. Der moat earne wat wêze dêr't wy yn op elkoar lykje. Wàt wyt ik net, ik fiel it.’
Hy hong no skean nei har ta mei de side fan it gesicht tsjin har boarsten. Wat se niis sei, hie him folslein warleas makke.
‘Koalle,’ hearde er fier en djip yn him, ‘ast har no slûpe litst, bist in grutte kloat.’
Noch fûlder drukte er him tsjin har oan as woe er de stim yn him foar ivich beswarre.
Se die neat, mar doe't er syn hân oer har skonken glide liet, pakte se syn pols. ‘Nee,’ lústere se, ‘foar't earst geane wy gewoan mei elkoar om, do soest noait wer komme. Wachtsje mar oant Nanna safier is. Tútsje har mar op beide wangen,
| |
| |
op 'e mûle mei ek, mar dan as teken fan freonskip.’
Hy die it ferwûndere, net mear by steat om noch in wurd út te bringen.
‘Kom mar ienris yn de fjirtjin dagen,’ sei se freonlik doe't se him in goed oere letter útliet.
Ek sy hie net folle mear sein en him net ien tút weromjûn. Hy hie ticht tsjin har oan sitten en mei har ta it rút út de mar oer sjoen. It wie yndie in prachtich plakje. Hoe graach wie er foar altyd by har.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd