De roekkat

[p. 118]

12.

Dwers troch De Bello Gallico fan Julius Caesar gluorke de kowekop him wer oan. Hy besocht ferwoeden it byld kwyt te reitsjen troch de eagen op in fêst punt te fiksearjen. It faaske op in nachtkastke bygelyks of de lange piip fan it suvelfabryk dy't út reade bakstien oplutsen lang en smel boppe alles út tuorke. Wie de roekkat dy't him regelmjittich mei syn twangferskining pleage noch net genôch? It wie dochs kranksinnich dat him no in kowekop mei in ringburd hjitfolge. Faaks kaam it troch Homerus dy't it geduerich oer de koweëagige Athene hie. ‘Boöopis, boöopis,’ in wurd dat er mar net ferjitte koe. De eagen fan in ko wiene yndie grut, spegelen wat se seagen, en koene dûnker wurde by lulkens en ûnrie. Wêr't er ek hinne seach, oeral wie de kop fan de ko, itsij dat er ferriisde út de tsjelk fan de faas of sweefde boppe de hege piip, itsij dat er in reliëf op 'e muorre foar him oer foarme. Wêrom dochs sjoch ik gedrochten dy't tusken minske en bist ynsteane, tocht er en bediek yn wanhope mei de hannen de eagen.

En ynienen wie it der, it besef dat er jûn werom nei it doarp gean moast. It wie oft er troch en yn fasetten mei de eagen fan in flinter seach nei alles wat der ea yn in sleatswâl bard wie. De bylden ferhegen de spanning dy't troch him hinne trille as er oan syn plan tocht. Wêrom't er it die en wêrta stie him net klear foar eagen en bleau like dizenich as de heal ûnbewitten bylden dy't der ta oanpuonnen.

In lyts healoere nei't de Feenstra's ôfsetten - tsjerkewurk naam al mar mear fan har tiid yn beslach - gie er nei ûnderen nei it fiskhok, in dizenich gefoel fan skytskoarjen fan him ôfskodzjend. It learen uiske dat frjemdernôch troch in gatsje boppe yn it limmet siet skode er fan in gielkoperen heakje. Hy helle it uiske út de knoop en hong it wer oer de heak. Eefkes stie er yn bestân doe liet er de kris yn de jasbûse glide. De punt fan it limmet socht in útwei troch in gatsje yn de fuorring. Sa hurd er koe fytste er de stêd út. Elke kear as de lofterskonk omheech gie, fielde er eefkes in feninich pripke fan de punt fan de kris. Feenstra hie de dolk krigen fan immen dy't meidien hie oan de polisjonele aksjes yn Ynje. Hy miende dat er him brûke koe om fisk mei ta te meitsjen, mar om't der in lichte slach yn it lims siet, wie it net geskikt om der de

[p. 119]

skobben skjin mei ôf te krijen. Wie it einlings net nuver dat sa'n prachtich en flymskerp mes yn it fiskhok hong en net yn de keamer? Heerd mocht der graach nei sjen; dan wie it oft it in bytsje fan him waard en tankber wie dat der teminsten noch ien wie dy't nei him omseach. Sa'n mes wie in wapen hie Feenstra ris sein. Hy rydboske en seach nei de moanne dy't in echte freon wie. Gjin moaier waar as wannear't de moanne hielendal rûn wie en de nachten ferljochte sadat alles en tagelyk neat tadutsen wie. Fral as in grûndize leech oer it lân hong en like te toulûken mei it ljocht fan de moanne troch noris heger dan wer leger te hingjen oan de strielen dy't der yn wjerkeatsten, koe er benei yn ekstaze reitsje. Hy helle de dolk út de bûse, it blêd blonk yn it ljocht dat fêst op wjukken oanfleanen kaam en mei ûnsichtbere walen it lims seinige. Hy gnyske. Noch wist er net wêrom't er it mes by him stutsen hie en dochs... as er it hingje litten hie, hie er likegoed thús bliuwe kind, hie er it gefoel. Neitinke oer wat er dwaan soe as er ien kear yn it doarp wie, woe er net al flitsten him ferskillende mooglikheden troch de holle. Nei hûs gean, hie gjin doel. Wa't al thús wie soe freegje wat der wie sûnder dat er dêr in andert op jaan koe. Rindert syn âld skoalmaat hie er amper mear kontakt mei. Nei Jiltsje ta wie miskien noch it bêste, mar it gefoel fan ferromming dat by dy gedachte eefkes troch him hinne gie, êbe like hurd wer fuort. Oan Laas woe er sa min mooglik mear tinke, it makke him treurich en lulk. Einliks hie er fan gjin mins ferlet. It wie oft de moanne him mei syn byljochtsjen streake en paaide om it paad dat no noch sa dúdlik te ûnderskieden wie, allinne te gean oant der earne oan 'e ein inkeld noch in knypeach oerbliuwe soe. Noch foar de lêste bocht foar it doarp bûnzen tsien swiere slaggen troch de loft. Wat in lûd, it skuorde de dize en liet it ljocht eefkes flakkerje as wie it fan in kjers.

Heerd stie in bytsje foaroer njonken de fyts, it gesicht begroeven yn in bûsdoek doe't him in pear fytsers foarbygiene. Gjin mins mocht him sjen. Hy die in taast nei it mes en wachte oant de fytsers de bocht foarby wiene. It bewegingleaze stean ferdôve him, heal yn 'e sûs stapte er wer op 'e fyts. It wie oft er as fansels sûnder te traapjen de kant útgie dy't him tichter by it ûnheilsstee fan jierren ferlyn brocht. Soene der om distiid noch einekuorren yn 'e feart stean? It doarp lei efter

[p. 120]

him, noch in eintsje en dan kaam de ôfslach nei wat eartiids in reed, mar sûnt in goed jier ferhurde wie.

Der wie no sels in buordsje delset mei ‘Riendyk’ der op. Dit paad moast er oanhâlde oant de Rien him fan it dykje losmakke en troch it lân yn de rjochting fan it gemaal kroep. Op dizze manier hoegde er noch mar ien stikje lân troch om by de Hoantsesyl te kommen.

Hy lei de fyts djip yn de ûnderwâl mei de tsjillen yn it wetter sadat er fan de dyk ôf net te sjen wie, seach noch ris om him hinne en stapte om de dampeal. Earst doe't er in ridlik ein fan it dykje ferwidere wie, bleau er stean om nei de sulveren weachjes fan it wetter te sjen. Eefkes winske er ferheftich dat er him as de moanne op it wetter deljaan koe en einleas sliepe, mar de meagere hân fan de man dy't er him no wer as in hannelsreizger foarstelde en dy eagen dy't sa gleon fansiden seagen, skrillen him út syn gemimer wekker. De einekuorren tusken de krúslatten brochten in skok teweech. Hjir hie er fiske, hjir hie dy... hy slokte en gie sitten, de hannen foar de eagen. Alles fan doe en no raande gear en kerle wer útelkoar Bylden oerspielden him as woene se him ferdrinke. Wêrom seach er dochs erflik alles sa skerp foar him as er oan wat tocht en kamen alle kearen wer dy bylden him oer it mad? Machteleas wie er no't er oan in ein tinke woe mar ynstee dêrfan de meagere deadskop fan de fertsjintwurdiger boppe ien fan de kuorren sweven seach. De man siet him mar oan te stoareagjen; noait koe er kwyt wurde wat har folslein tsjin syn wil as byld by him oantsjinne, hoe fûl er de eagen ek tichtparse en oan wat oars tinke woe. Syn fingers glieden oer it blêd fan de dolk, it wie oan beide kanten like skerp. Einliks wie it lims de Rien yn it lyts: súntsjes weagjend en sulver-kleurich. Hy hold de dolk omheech, woe dat it blêd fannijs blonk en skittere yn it ljocht om dêrnei alle bylden dy't him hjitfolgen yn ien hou te fermoarzeljen. Hy gie in soarte fan yndysk skyngefjocht oan mei syn eigen slachskaad yn it wetteroerflak, besocht mei de dolk de bylden út de dûnkere holle op it wetter te stekken, mar se wykten net. Mismoedich joech er op it lêst belies, roerleas, as in fisker sûnder angel. Ynienen ferstive er, ynstee fan dat er oerein sprong, klammen de fingers stiif om it hânstik fan de dolk. Noch rûngearder en spand as in fear siet er foaroer yn 'e wâl. It kaam

[p. 121]

net yn him op efterom te sjen. Doe nei in licht snuven blaaike in rûge tonge oan syn earskulp. Lûd flokkend sprong er oerein en stiek yn it wylde wei nei de ko dy't al by him wei sprong. Mei de kris yn 'e kûnt draafde de ko gysten fuort, de sturt omheech.

Kij dy't in eintsje fierder op rêstich oan it weidzjen wiene, diene de kop omheech as wiene se ferwûndere, in pear draafden mei yn it spoar fan de ferwûne ko. Pas doe't de ko alhiel troch de nacht opslokt wie, realisearre er him ferbjustere dat er de dolk net mear yn 'e hân hie. Eefkes, foar't er besefte dat it gjin doel hie en besykje de dolk werom te finen, woe er de ko efternei. Hy like werombrocht ta in skym sa fluch fleach er by de Rien lâns nei syn fyts. Begrutsjen om de ko dy't miskien wol deablette - wêrom stek ik in ko yn 'e bealch dy't my freonlik it ear slikket? -, soarch om de dolk - wat seit Feenstra as er de dolk mist?-, en benaudens foar Tasma as útkaam dat hy de ko stutsen hie - miskien komt it net út, nimmen hat my sjoen - spilen troch inoar hinne en betizen syn tinken. It doarp wie net mear as in flits, djip oer it stjoer bûgd jage er oer it fytspaad njonken de rykswei.

Hy soarge dat se him net hearden doe't er de fyts te plak sette en nei syn keamer sloep. Ien kear op bêd waard de wûne yn it bil fan de ko in krater; troch it hiele lân rûn in bloedspoar dat dûnker ôfstiek tsjin it griene gers. Tasma stoarre yn it gat en ûntdiek yn 'e djipte de blinkende kris, hy folge it spoar werom oant... it wie krekt op itselde plak, in eintsje foarby de bocht tichteby de einekuorren. Wat wie er grut sa't er dêr stie mei syn swart burd njonken de ko dy't gûlde. Hy stiek in earm yn 'e loft, yn syn hân blonk it mês, triennen as woarsten rôlen út de grutte eagen fan de ko. Tasma swaaide no wyld mei it mes yn 'e loft en raasde, hy seach him oan en brocht it mes nei ûnderen, stadich rûn er nei foaren op him ta, it mês tusken de skonken. Heerd rydboske, draaide him noch ris om, propke lekken yn syn hannen en kniep sa fûl er koe. Dreamde er of wie er wekker? De ko en Tasma raanden yn inoar.

Diskear seach er him net, mar hearde er it daalk oan dy wat eigenaardige toan dy't it midden hâlde tusken fluensk en fiks. It dier besloep him fan efteren.

‘Dat krijst der fan ast net wytst watst wolste, de meast

[p. 122]

deagewoane dingen meitsje dy dan kjel. Ik haw dy dy dolk meinimme litten, oars hie der...’ Heerd skrok der net iens fan, sa njonkelytsen wie er oan him bewend. Hy draaide him om en seach him lyk foar him, grutter as oars, in kat mei rûnom fearren dy't oan de sydkanten ta wjukken útwoeksen, alles noch swarter as in nacht wêze kin.

Foar 't earst seach er hoe bot de beide tsjûke poaten liken op dy fan grouwe roeken dy't graach om kadavers dûnsje.

‘It wie yn in opstiging, mar it bliuwt in freesliken died om in ûnskuldige ko samar in mês yn 'e bealch te stekken, en dochs hoechst dy dêr net drok oer te meitsjen, it is in died dy't by ús past. It begrutsjen datst fieldest, hat gjin sin, dat is wat foar âlde wiven. It is earder spitich datst de ko net deastutsen hast, hoewol't it foar Tasma better is, hy is ien fan uzes. Gean sa troch en nim tenei it mês datst brûkst mei werom.’

Der glied in lichte huver oer it lichem dêr't al lang gjin tekkens mear oer hinne leine. It tafal woe dat wolkens de moanne tadieken.

De earste dagen wie de spanning hast ûnferdraachlik. Hy seach de krante der op nei oft der ek wat yn stie oer in ko mei in kris yn de kûnt. Hy rekkene der mei dat der elk momint in plysje lâns komme koe om him yn de boeiens te slaan. De eangst dy't er altyd al hie as er in plysjeûnifoarm seach, mar dy't de lêste tiid aardich saksearre wie, boaze no wer oan. En dochs mong har bytiden mei al dy eangstige spanning de hope dat er as dieder ûntmaskere wurde soe.

De pear wykeinen dy't er ûnderwilens thús west hie, hie er neat opfongen oer in ko mei in dolk yn it bil. De lêste kear koe er noch krekt wjerstân biede tsjin de ferlieding om nei de Hoantsesyl te gean. Miskien lei de dolk mar in pear meter fan it plak ôf dêr't er yn 'e wâl sitten hie. Mar stel jo foar dat Tasma yn de wâl lei, of, en dy absurde gedachte koe er mar min kwyt wurde, him oprôle hie yn ien fan de einekuorren.

Dat de Feenstra's de dolk misse soene, koe him op it stuit net iens it measte skele. As it harren wat wurdich wie, hie it mês wol yn de keamer hongen en boppedat ynteressearren dy lju him it measte ek net mear. Fan al dy hearringen by it iten koe er sa njonkelytsen wol koarje en fan it suteljen net minder. Doe't it net hoegde, die er it graach en no't it moast hie er der

[p. 123]

út noch yn gjin nocht mear oan. Eartiids krige er noch wol ris in pear bûssinten, mar dy koene der no blykber net mear ôf. Wêrom behellen se him trouwens hieltyd minder yn harren petearen dy't ûnder iten fierd waarden? Sy praten mar en laken om elkoar as siet er der net by. It kaam him goed út dat se jûns folle faker fuort wiene as eartiids. Soms woe er dat se ris nei de heak seagen en ûntdieken dat de dolk der net mear hong.

In pear dagen ferlyn wiene der hast wurden fallen om in doar dy't er ticht dien hie. Hy koe der absolút net oer as him it tsjuster fan in gong tagappe, noch ôfsjoen fan de kjeld en de sigen dy't it der ornaris net smûker op makke.

Frou Feenstra hie der dêrnjonken argewaasje fan dat se de bûter net fan it papier ôfskraabje mocht as hy der by wie. Dan stieken de senuwen dy't yn syn tosken slûmken fuort de kop op en wie er syn rie te 'n ein.

Dochs kroepen troch al dy doarren dy't er trou ticht die eangsten dy't úttinen ta in obsessy: wat die er as him wer ris ien fan efteren oanrekke en skrikke liet? Wie it net better en jou it knyft dat er fan thús mei krigen hie danksij it ferlechje dat er it foar it skjin meitsjen fan de fisk nedich hie, werom? Wêrom fûn er it ynienen sa'n feilich gefoel dat er in mês by him hie? Wie ien dy't fjochtsje woe minder as ien dy't him as lucht behannele? Thús wie er net oars wend, en by de Feenstra's? Fuort nei de grutte fakânsje puonne frou Feenstra him noch wol ris oan om wat geselliger te wêzen. ‘Do wurdst der mar stiller op,’ sei se. It wurke earslings, hy sloech gewoan ticht as ien der op oan stie dat er wat sei. Hoe minder hy sels sei, hoe minder der tsjin him sein waard, safolle hie er troch de jierren wol foar 't ferstân krigen. Men waard lucht en hoewol't er yn 'e gaten krige dat er it oan him sels te tankjen hie, koe er der min oer. It soe wol oan him sels te witen wêze dat er op skoalle al mar minder yn de rûnten dêr't har de petearen ôfspilen, behelle waard. Se rekkenen der gewoan net mear op dat er meiprate, se seagen him net mear stean, hie er bytiden it gefoel. Hy hie in hekel oan him sels dat er him der net mear by joech, besocht it soms ek wol en doch slagge it net. It makke him ynwindich lulk. Soms, as er op syn keamer wie en neitocht oer syn swijsumens dy't er mar net ferbrekke koe, pakte er it knyft en swaaide der wyld mei

[p. 124]

sa't er it Tasma dwaan sjoen hie, oant er him fol ôfgriis fan syn eigen tinzen ôfkearde en tocht oer wat er dwaan moast om alles yn syn libben oars te krijen as dat er it no hie.