|
| |
9.
Faaks kamen de twa nije kontakten dy't er de lêste tiid hie, dat mei in wouter en dat mei frou Dolmer, yn it plak foar Laas en Jiltsje. Op it earste gesicht stiene beide folslein los fan elkoar, der wiene net om 'e nocht twa folslein ferskillende wêzens mei anneks, fan mooglike oerienkomsten wie ek hy sels him net bewust.
Op ien fan syn reizen nei de stêd op moandeitemoarn, state in grou skiep in skarminkel fan in laam yn de feart. Hie it dier by al dizze wredens doch noch safolle konsideraasje dat it wachte oant hy foarby kaam? Woe dizze mem har bern fersûpe en rêde tagelyk? Hy betocht him gjin momint, sprong fan de fyts, naam in oanrin en belâne oan de oare kant de sleat. Rêd helle er it bistke dat him guodlik en sûnder lûd te jaan út it kroas wei oanseach út de feart, droege it ôf mei in pear tûfen gers dy't er út de ŵal ropte, skôp de mem dy't earst nijsgjirrich, mar al gau lulkeftich mei de kop nei ûnderen op him ta kaam, fûl ûnder de bek - dat er dat skouwe dier sa fol rekke, joech him in útsûnderlike foldwaning - en pakte de bûsdoek om wat waarmte yn it stienkâlde bealichje te rossen. Wylst er mei it lamke yn de earms mei himsels stie te oerlizzen oft er dochter en mem net wer mei elkoar ferienigje moast, wie de mem al in gesicht fier út de reek draafd oant in keppel kij har foargoed út it libben fan har dochter loek. Wat no in wouterke
| |
| |
wie, seach him trouwens sa ûnfoarstelber gefoelich oan dat inkeld al dy eagen him weak makken en genôch wiene om te besluten it bistke net allinne te litten mar mei te nimmen. Koe er mei it laam yn de earms oer de feart springe? Der siet gjin inkelde daam tusken de rykswei en it lân dat der oan wjerskanten tsjinoan lei. Hy lei de mooglikheden oer en krekt doe't er besletten hie om dan mar earst de klean oer de feart te goaien en der sels efteroan te baaien om't springen it lamke wol ris de nekke kostje kinne soe, stoppe in fytser dy't frege oft er helpe koe. De man wachte syn andert net ôf en lei de fyts al del. Se seagen elkoar ris op en del oan, gjinien fan beide hie sa gau in oplossing by de hân foar dit probleem. Hy koe it lamke min oer de sleat smite en it der op oan komme litte dat de man it wol heinde.
‘As wy him noris yn myn reinjas rôlen,’ sei de man nei in skoftke, ‘dy is dochs te'n ein en do goaist him dêr yn nei my ta, dan kin it wat mear lije as er al falt, sa'n smak sil er ek net meitsje’
It like Heerd net sa raar ta, mei soareh tearde er de âlde jas dy't de man him tasmiet om it dierke hinne wêrby't er it kopke frijhold. It wie in frjemd gesicht, mar it wurke; it laam bedarre kreas ferpakt oan de oare kant de feart, wylst de man it noch heinde ek.
Hy seach op syn horloazje, hy koe al noait mear op 'e tiid op skoalle wêze. De man dy't sa moai holpen hie, wie hastich by him wei fytst. Mei ien hân oan it stjoer en in earm om it lamke hinne fytste er kalm fierder. Wat soene de Feenstra's sizze as er harren mei in wouter oer it mad kaam? It soe in plakje yn in hoeke fan it fiskhok krije kinne, by need moast er mar yn in kiste op syn keamer, of soe er it te fûnling lizze op in stoepe yn de stêd? It hertsje dat earst sa fûleinich bûnze, wie no net mear te fielen. It kopke hong skeef en de eagen wiene fine kierkes fan oer. Hy skrok, it koe wol dea wêze. Hy stoppe en betaaste it bealichje, it snûtsje ferweegde, it libbe noch, mar dêr wie it ek mei sein. Foarsichtich die er it bekje iepen en liet der safolle flibe as er byinoar kwile koe yn rinne. Hie Jezus net blinen genêzen troch harren in smarsel fan flibe en moude oer de eachlidden te striken? Yn flibe siet libbenskrêft. It dierke slikke as krige it tate. Underwilens lei er mar mei himsels oer hoe't er it oanpakke moast as er aansens by
| |
| |
Feenstra de winkel yn stapte. Miskien om't er ûnder it flyb-kjen yn dat spitse lammebekje dochs al oan de bibel tocht hie, skeat him de gelikenis dy't de profeet Nathan oan David fertelde yn it sin. Twa Samuël tolve soene se lêze moatte. Se liezen ommers sa graach út de bibel. Doe't er hast oan de winkeldoar ta wie, nei't er ûnderweis ferskeidene kearen stoppe wie om it lamke yn de bek te flybkjen, sette er de fyts oan de kant. Ut syn skoaltas pakte er pinne en papier en skreau dêr op: ‘Les asjeblyft 2 Samuël 12.’ It briefke stiek er mei soarch yn de bûse. Drige it al te mislearjen, dan soe it fan pas komme kinne.
Oan de rook en it gestommel wie te merken dan Feenstra oan it rikjen wie, lyk as er meastal die op moandeitemoarn. Frou Feenstra soe wol eefkes fuort wêze; op moandeitemoarn koe men better de winkel tichthâlde, miende se, dan kamen der dochs gjin klanten.
Sûnder dat ien him seach, sloep er nei syn keammerke en lei it lamke op syn bêd. It besocht net oerein te kommen. Der soe sa gau mooglik in fleske mei in sûchstyk en molke komme moatte. Hy rûn wat op syn keamer om en wachte ôf oft der lûd fan ûnderen kaam, wylst er foar de wissichheid noch eefkes twa Smauël tolve trochlies. It kloppe; yn fers trije stie: ‘Mar de earme hie oars net as ien lyts eilaam, dat er kocht hie. Hy hie it yn libben hâlden en it wie by him opgroeid tusken syn bern yn. It iet by him fan 'e panne en dronk út syn beker. It sliepte by him op 'e knibbels en it wie him as in dochter.’ Sa soe it moatte, se soene de wouter as in dochter sjen moatte en hy soe it út syn eigen panne ite en slikje litte.
Dy moarns kocht er wat er fanneden hie en joech de wouter as wie it in tatebern de earste flesse. Mei wat âlde sekken skate er in hoekje ôf fan it keammerke, hjir soe it de earste dagen wol lizzen kinne. Frou Feenstra kaam by syn witten troch de wike noait op syn keamer, it bêdeguod ferskjinne se yn de wykeinen. Foarearst soene se neat merke hoege. Hy gie net mear nei skoalle, mar bleau stil op bêd lizzen njonken it laam dat stiltsjesoan yn 'e sûs like fan alle waarmte dy't it ûnderfun. In bytsje letter as dat er ornaris út skoalle kaam, gie er nei ûnderen.
‘Wiesto al thús,’ se seach op de klok, ‘ik haw dy hielendal net fernommen. Rop de baas mar eefkes, dan kin er him fer- | |
| |
klaaie.’ Hy begroete har ekstra freonlik en rûn nei it fiskhok. In swiere walm sloech him yn it gesicht, hoe wie it mooglik dat dy man it yn dizze ûne úthâlde?
‘Moarn Feenstra,’ sei er tsjin de rêch dy't oer in tûne bûgd stie.
‘Heerd,’ rôp Feenstra werom en draaide him om. ‘Soa dêr wiest wer, it wie goed thús tink?’
Dat sei er altiten, in andert hoegde er blykber net, want hy draaide him meast healwei de fraach al wer om. In hoart letter sieten se mei har trijen om de tafel. Hoewol't Feenstra him ferstrûpt hie, stonk er noch nei it rikjen. Heerd fielde nochris yn de lofterbûse nei it bryfke. Suver by elke hap dy't er naam, hie er oanstriid en begjin oer de wouter. Miskien moast er alles mar gewoan fertelle, mar wol sa dat de fytser de wouter meinommen hie, dan wie moai gewaar te wurden hoe't se der oer tochten.
‘It wie fan 'e moarn ek wol wat,’ sette er ynienen kwânskwiis útein. Se seagen fuortdaalk beide syn kant út, it barde langer komselden dat er út himsels wat tefoaren brocht.
‘Ik wie sawat healwei de stêd doe't in skiep in laam yn de feart state’ hy troppe de safolste hap nei binnen en seach temûk nei frou Feenstra, dit moast har dochs wol oandeare. ‘De natoer is wreed,’ grommele Feenstra en die noch wat stip oer de jirpels. Frou Feenstra sei neat, oan har gesicht wie net te merkbiten wat der yn har omgie. De natoer is wreed, hy hie it laam seker fersûpe litte moatten. In stik ûnwisser as er al wie, ferfette er syn ferhaal.
‘Ik haw de fyts oan de kant smiten en bin oer de feart sprongen. It wie al hast kopke ûnder doe't ik it der út helle.’
‘Ik hie ek net oars fan dy ferwachte,’ frou Feenstra seach him suver priizgjend oan. It joech him wer wat moed. Hy fertelde hoe't in fytser him holpen hie, dat er it skiep in traap ferkocht hie repte er net oer.
‘Boeren hawwe oars mar in hekel oan wouters,’ frou Feenstra skynde der fan út te gean dat er it by de eigner werom brocht hie. Hy gie dêr net op troch, mar besocht, op dat stuit noch net iens sa doelbewust, se op it goede spoar te setten.
‘Ik haw fan 'e moarn net op skoalle west.’
‘Hoe no net,’ Feenstra fronsele de eachbrauwen.
Ik stie al betiid efter jo yn it fiskhok, mar jo seagen my net,
| |
| |
woe er lige, mar hy betocht him en swijde.
‘Wat hast dan útheefd?’
‘Ik haw op myn keamer sitten.’
‘It is yn alle gefallen earlik datst it seiste, der moat fan 'e middei al eefkes in briefke mei, frou,’ hy seach gewichtich.
‘Hast dan de hiele moarn op dyn keamer sitten,’ frege frou Feenstra. Heerd knikte.
‘Mar doest dat bist út de sleat holpen hiest, hoegdest doch nearne mear oer yn noed te sitten? Wat sei dy boer trouwens?’
‘Ik haw it dy fytser mar hâlde litten.’
‘Dy fytser, mar dat laam is dochs wol by de eigner werom kommen?’ sei Feenstra op in toan dy't argewaasje ferrette. ‘Miskien hat dy man it dêr wol brocht,’ sei frou Feenstra en seach him ris meunsterjend oan. Oft it no troch harren reaksje kaam of troch har manear fan sjen, mar hy waard ynwindich kûgelsk. It bleau lykwols by in wat wrantelich beskie: ‘Wat dy fytser mei de wouter docht, wyt ik op dit stuit ek net.’
Hy lei syn wurden op in goudene skaal, se mochten letter net sizze kinne dat er harren foarliigd hie, dizze fytser wie er ommers sels.
‘In nuvere boel,’ prottele Feenstra, ‘dy boer kin der wol wurk fan meitsje as er jim skaaien sjoen hat!’ Heerd skrok dêr dochs wol fan, hy seach al plysjes yn de winkel dy't om wat oars as fisk kamen.
‘Dat falt wol in bytsje ta, tinkt my, as dy man it laam al mist, sil er earder tinke dat it ferdronken is,’ bêde frou Feenstra har man del. Heerd stie it net, se wie miskien bang dat er aansens opspatte, opljeppend waard sa't se it tsjin him neamd hie. Der waard yndie net folle mear fan makke. Earst doe't it oan it bibellêzen ta wie, die Heerd wat er him foarnaam hie en frege wylst er it briefke al yn de hân hie oft Feenstra twa Samuël tolve foarlêze woe.
‘Twa Samuël tolve,’ andere Feenstra ferwûndere, ‘no ja, wêrom soene wy net ris wat lêze watsto graach wolste. Siest oer dat laam yn, datst net nei skoalle gien biste? Ik wol der net daalk oer stroffelje, mar salangst hjir bist, binne wy ferantwurdlik foar dy.’ Dat dy man der net ris oer ophâlde, thús hiene se der sa folle drokte net iens oer makke. Wylst Feen- | |
| |
stra yn de bibel omblêde, naam syn frou it foar Heerd op.
‘Och,’ sei se, ‘hy hat noch noait fersomme, as it no faker bard wie.’ Sadree't er it fûn hie, begûn er te lêzen.
‘Natan by David. De Heare stjoerde Natan nei David ta. Doe't dy by him kaam, sei er tsjin him: Der wiene twa manlju yn deselde stêd, de iene ryk en de oare earm. De rike hie in machtigen skiep en kij, mar de earme hie oars net as in lyts eilaam, dat er kocht hie. Hy hie it yn libben hâlden en it wie by him opgroeid tusken syn bern yn. It iet by him fan 'e panne en dronk út syn beker. It sliepte by him op 'e knibbels en it wie him as in dochter.’
Wat gie der yn him om doe't er him oanstoarre, wie er gewoan ferstuivere of barnde der lulkens efter syn eagen? Oan frou Feenstra wie wer ris neat te merken.
‘In tapaslik stikje,’ tebriek er de stilte en lies ynienen wer troch oant en mei fers fjirtjin: ‘Lykwols, omdat jo de fijannen fan de Heare troch dizze died tige reden ta lasterjen jûn hawwe, moat it bern dat jo krije, wol stjerre.’ Fannijs, wylst er de bibel fûl ticht klapte, seach er him meunsterjend oan. Sels ûnder it danken moeten harren eagen elkoar koart, oant Heerd se gau wer tichtkniep.
Nei't er der de hiele middei op skoalle al mei ompankoeke hie en tûzen eangsten útstien dat se de wouter ûntdekke soene, twong er himsels dwers troch al syn benaudens en senuweftigens hinne, it hiele ferhaal te dwaan. Hy hie oan gjin boer tocht en woe him it laam wol fergoedzje fan de sinten dy't er by Wesselius oersparre hie, sei er. Dat er it minlike graach hâlde woe, wie dúdlik. Mar Feenstra en de frou diene gjin lichten en wiene it der oer iens dat yn in fiskwinkel yn de stêd gjin plak wie foar in laam.
‘Dat bist sil de boel al wol ûndermiigd hawwe, hoe krijst it yn de holle en nim it mei nei boppen? Healwize oanslaggen.’ Nuver genôch moast Feenstra no ynienen gnize. Heerd die syn bêst him it ien en oar sa min mooglik nei te nimmen, mar dochs wie it oft der in muorre oplutsen waard tusken him en harren. Wêrom hiene se gjin begrutsjen? As sy mar nearne lêst fan hiene, noch noait hie er oars dien as sy woene en him skikt, noait wie er te let foar iten en drinken, hy makke trou syn húswurk, gie op 'e tiid op bêd, wie fatsoenlik en holp mei alles. No kaam hy mei wat en it wie daalk te folle frege. Hy
| |
| |
die in taast yn de bûse en lei it briefke op tafel sûnder der by nei te tinken. Doe gie er nei boppen en helle it lamke dat fredich koeste. Doe't er wer ûnder kaam, seagen beide noartsk.
‘De bibel is der net foar om ús op ús winsken te betsjinjen,’ sei Feenstra batsk en fersnipere it papierke. ‘Dat laam giet fannacht yn it hok en oaremoarn giet it nei syn boer werom, moarn haw ik it net oan tiid.’ Der waard kediisd dat hy en Feenstra nei it plak tagiene dêr't de wouter yn de feart sitten hie. Dan wist Feenstra de boer wol te finen. Der moast útlein wurde oan dy man hoe't it yn syn wurk gien wie. En no foar it lêst, der wie gjin sprake fan dat de wouter bliuwe koe. Hy wie te bang om merke te litten dat er poerrazend wie.
De woansdeis wiisde er mei opsetsin in plak oan dêr't it him hielendal net ôfspile hie en nei't se mei de wouter op twa boerehiemen west hiene en frege oft der miskien ek in laam mist waard, en fan beide boeren gnyskjend oansjoen waarden as wiene se ûnnoazel, krige Feenstra samar syn nocht en sei ta dat it lamke te'n earsten wol yn in buordpapieren doaze yn it fiskhok stean koe. De frou aksele noch wat tsjin en krimme-nearre dat it ûnhygiënysk wie ticht by de fisken, mar Feenstra grommele wat oer eigenwize boeren en die oft er har net hearde.
Heerd wie net by de wouter wei te slaan, sadree't er út skoalle wei thús kaam, gie er earst nei it fiskhok. Yn dat ôfskate hoekje waard hiel wat ôfpraat. As er it lamke út de doaze tilde en yn de earms hold, gie der wat troch him hinne dat er noch nea earder field hie. Hieltyd wer rekke er yn de besnijing fan wat der yn dy lammeëachjes besletten lei. Der spegele in ûneinige drôvens yn dat fochtige glânzgjen. Hoe kaam it, frege er him of, dat er as er mar lang genôch yn dy eachjes stoarre, sels wol yn gûlen útbarste koe? Hy learde it laam sels fisk te iten, lytse wite stikjes fisk dêr't gjin luchtsje mear oan siet. Doe't er dat oan Feenstra fertelde, woe dy it earst net leauwe. ‘Dat bestiet net,’ sei er, ‘aansens seist noch datst it roomsk makke hast.’ Hy moast neat fan de roomsken hawwe, al wiene it syn bêste klanten. ‘In nije klant,’ wie it gauris ûnder iten, ‘oan de noas te sjen in paap.’ Hy miende dat er oan it gesicht sjen koe wat ien wie. Sa tsjutte in lange
| |
| |
noas yn in wat smel en wyt gesicht op roomsk, in reade en fjouwerkante kop wie orthodoks herfoarme en in rûn gesicht wie griffemeard. ‘Tink dêr mar ris om,’ sei er dan wylst er de finger omheech stiek. Frjemdernôch wie elkenien yn wa't er it minste fan himsels weromfûn frijmakke, in wurd dat er steatlik en mei de grutste earbied útspriek. Mar doe't er seach dat it lamke yndie fan de fisk pluze, krige er der mear aardichheid oan en wie it sa bot net mear in bongel oan de poat om't it romte yn beslach naam en mei it rikjen bûtendoar setten wurde moast. Dat Heerd lykwols sa wiis mei de wouter wie, begriepen hy en syn frou neat fan. Heerd allinne wie bêst, mar mei de wouter der by foarmen se doch wol in nuver span, fûnen se. Dy jonge feroare sûnt er dat laam fersoarge, mar wat der krekt oars oan him wie, wie min oan te wizen, al bleau it apart hoe't hy en dat bist elkoar soms oanseagen. Dan fergeat er alles om him hinne. Sawol frou Feenstra, as har man nei't sy him der op wiisd hie, hiene it fan op in distânsje folge, sûnder dat er it yn 'e gaten hie. ‘Sa't dat bern yn dat laam op giet,’ miende frou Feenstra en koe der net oer út. It bleau nuver, mar alle kearen dat sy en har man der wiidwei-dich oer praten, koe gjin ien fan beiden ûnder wurden bringe wat der dan wol sa apart oan Heerd syn omgean mei it laam wie. Hy hie grutte eagen en koe er dêr ek harren altyd al net te bedjipjen mei oansjen?
Yn dyselde snuorje krige er wat mear kontakt mei frou Dolmer. Al in pear kear wie er as er in tuskenoere hie, by har lâns gien. Se hie it sels útsteld op ien fan de woansdeitemiddagen dat er mei sutele en har in pear sâlte hearrinkjes brocht. Dat har man op see wie, hie Feenstra gelyk oan hân en bern hie se ek net. De godgânske dei hong se allinne wat yn dat húske om sûnder wat om hannen te hawwen. Se woe graach wat oanspraak hawwe liet se útkomme en foar de buert wie it better dat it in skoaljonge wie ynstee fan in grut keardel, al mocht syn postuer der ek wêze. Se lake graach en as se it die fielde er alle kearen wer hoe't him in gleonens troch de lea loek. Dy inkelde kear dat er troch de wike in foech healoere by har wie, jeuzelen se wat wylst se elk oan in kant fan de tafel sieten. De lêste kear hiene se, al wer op har fersyk, mei in miggeklapper om it hurdst miggen dea slein. Alle kearen as har earm omheech gie en dêrnei mei in krêftige beweging nei
| |
| |
ûnderen kaam, liken har boarsten draaitûnen: se rôlen en bleauwen doch op it selde plak. Hoe graach soe er se eefkes oanreitsje, seach er har neaken! It soe wol noait foar him weilein wêze, se soe him fêst daalk de doar wize as er har oanrekke. Se ferwachte wat oanspraak hie se ommers sein. Mar wat koe se him fûl en lang oansjen en, soms, as er de eagen net delsloech en weromseach in kaam krije. Dan seach er fansiden en suchte.
De woansdeitemiddei dat de Feenstra's de jûns nei in brulloft moasten, woe en soe er mei te suteljen. It stie him net klear foar de geast hoe't er it oanpakke moast, mar hy hie in ûnwjersteanber ferlet om de jûns nei har ta, har langer te sjen as yn in tuskenoerke of tidens it suteljen mooglik wie. Miskien wiene it de eagen fan de wouter dy't him har yn it sin brochten. Hast altyd as it laam by him op de knibbels siet, loeken dy sêfte eagen syn tinzen nei har en waande er him foar har oer yn har keamer al fielde er wat de wouter yn him wekker rôp net as er by har wie, sy flaaike, krekt oarsom, syn bravoer en gleonens, ynstee fan tearens rôp sy earder wredens yn him op, al bekende er him dat sels nea. Mar hoe foarser de wouter waard, hoe mear de gefoelens dy't er foar Geartsje Dolmer koestere, lykop rûnen mei dy foar it laam. It like dat weakens en wredens yn inoar ferfloeiden neigeraden de wouter minder tear waard. Noch altiten mocht er graach op it dier omstrike, ek doe't it al lang yn 'e bleek efterhûs oan it tsjoar stie.
Graach ek brocht er de wouter dy't er bytiden de namme Geartsje yn it ear lústere yn it sin dat er him it libben rêden hie troch him syn flibe yn it bekje te spuien. Dan wie it oft er it ferstie, sa trouhertich seach er him oan en spitste er de earen wylst er tsjin him oan stean gie.
Dy middeis spriek er mei har ôf dat er de jûns lâns komme soe. Allinne al de spanning fan it foarútsjoch wûn him op. Sy seach gewoan, lake net iens wat him in bytsje ûnwis makke, fûn se it raar dat er har frege oft er jûn lâns komme koe, of krekt net en seach se dêrom sa effen doe't er mei in ‘oant jûn dan’ by har weirûn. Hy hie noch mar in pear passen dien doe hearde er de doar al efter him ticht gean.
Se seach der fantastysk út, sa hie er har noch noait sjoen al dy kearen dat se elkoar ûnder eagen kommen wiene. Se droech
| |
| |
in ljochtblauwe jurk sûnder mouwen dy't de skouders bleat liet, wat har noch mûteler makke as se al wie. Yn har dûnzen hier siet in dûnker blau-reade satinen bân dy't kontrastearre mei har ljocht hier en eachteisters en skitterjend harmoniearre mei har brune hûd. Se lake doe't se him der yn liet. Sa hagelwyt hiene har tosken noch nea west. Ynienen wie er benijd nei de kleur fan har eachapels. Frjemd dat er him har altyd klear foar de geast krije koe, mar dat er de kleur fan har eagen net iens wist. Mei triljende hannen hong er syn jak oan in heak fan de mahoanyhouten kapstok dy't yn de smelle gong fuort efter de doar siet. Hy wie wolkom, oars hie se har noait sa moai makke. Se rûn foar him út, in klapdoar troch dêr't fan boppen glês-yn-lead rútsjes yn sieten, somlike brânskildere mei figuerkes. Hy bûgde foaroer en die oft er der nei seach. ‘Wat no,’ lake se. Hy wiisde har de figuerkes, lytse miniatuerkes dy't mei it bleate each hast net te ûnderskieden wiene. ‘Wat stelt dat foar?’ frege er en seach har rjocht yn de eagen. Har eagen, ferdomme, se hiene deselde kleur as dy fan de wouter, of hiene se gjin kleur omdat der alle kleuren tagelyk yn sieten: blau, brún, griis en swart troch elkoar. Hy woe sizze ‘do en de wouter hawwe deselde eagen,’ mar de wurden bestoaren him op de lippen doe't se syn hân pakte en him meiloek de keamer yn.
‘Dy âlde doar ynteressearret ús jûn net.’ Se geat tee yn en bea him fan in sulveren skaaltsje in sûkelaadsje oan.
‘Geartsje hyt ik,’ sei se, ‘en fan no oan seist mar do, wy skele mat tsien jier, do en ik, do bist dochs santjin?’
Hy knikte, hy wie sechtjin, mar foar gjin goud soe er himsels in jier minder jaan as sy die.
‘Ja,’ sei er, ‘do moatst dus sânentweintich wêze, och ja, wat is tsien jier, Geartsje?’ Sa, no hie er yn ien sin beide sein: do en Geartsje. Dêr soe er him jûn net mei fersinne moatte. Wat wie der no oars as al dy kearen dat er har oerdei seach? Kaam it troch de tiid en har útsjoch? Dat se har opgnist hie en dat it jûn wie, makke doch neat út? Dat dy miniatuerkes him noch noait opfallen wiene. Ien fan de skodoarren stie útlutsen, de oare wie alhiel yn de spou fan de muorre tusken de beide keamers ferdwûn, der wie inkeld noch in stik fan it koperen hânsel te sjen. Wêrom hie se dy doar iepen, fan 'e dyk ôf koe elk harren hjir sitten sjen, hjirwei wie teminsten
| |
| |
alles goed nei te kommen.
‘Ik wie fan doel om wat dia's te draaien. Ik haw moaie dia's oer in boatreis, Fije hat se makke, ik tocht datst soks wol aardich fûjnst.’
‘Ik haw noch noait in dia sjoen,’ sei er. Op dat stuit like it him werklik wol nijsgjirrich om sa'n fertoaning ris mei te meitsjen. Hy hie syn each net fan it koperen hânsel ôf, as woe er dy iepen doar mei de eagen ticht skuorre sadat strjitte en efterkeamer hermetysk fan elkoarren skaat waarden.
‘Do meist wol in stikje muzyk opsette,’ sei se, wylst se op in steapeltsje platen wiisde, ‘do silst dêr fêst wol ferstân fan hawwe.’
Hy hie noch noait in plaat yn de hannen hân, wol yn de etalaazje lizzen sjoen by ‘Wopke's Music centre’, mar it wie net by him opkaam om de winkel ris yn te stappen. De moaie muzyk dy't er troch de wike thús eartiids temûk op 'e radio beharke, krige er yn de wykeinen gjin kâns ta en by de Feenstra's wie net iens in radio.
‘Sykje sels mar wat út ast wolste,’ andere er dimmen, ‘ik mei it stomme graach hearre, mar...,’ hy krige in kaam. Wie it net freeslik stom dat er likemin wat fan platen ôfwist? Se siet al yn de hoksen foar in steapel platen oer, de seame fan har jurk kroep tergjend stadich omheech en ûntbleate mear en mear fan har skonken. Hoe leger se it gat sakje liet, hoe heger de jurk oploek. No soe se efteroer falle moatte, en mei de skonken heech en wiid útinoar har fonkelstien oan him sjen litte moatte, dy't him heech tusken har ljisken ferburgen hold efter it strakke blau dêr't har billen bûlen. As er har no ris efteroer loek en syn rûp fûl yn har sompige krús state en dan útnaaide. Hy hoegde har noait wer te sjen.
‘Skink dysels en my noch mar ris in bakje tee yn, ast teminsten noch hawwe wolst.’
Wat sei se dat sêft en freonlik. Feitlik wie har gesicht ien feest fan bliere blûnens. Op slach fergeat er syn oerwegings en gie oerein om te dwaan wat se him frege.
‘Ik moat in prachtige plaat hawwe, mar om earlik te wêzen bin ik de namme fan de komponist kwyt. Fije hat him my oait ris op 'e jierdei jûn, dy is sljocht op klassike muzyk, ik haw der ek net sa folle ferstân fan.’
Joech se him in knypeach doe't se dat lêste sei? No seach se
| |
| |
wer foar har út wylst se de flappen stik foar stik troch de hannen gean liet. Wat wie se grut, alles wie like foars en moai. Ferwachte se no dat er neist har sitten kaam en har holp mei sykjen, of moast er wer op 'e stoel sitten gean?
‘Wêr wolst de tee hawwe, ik...,’ hy ferslokte him en hoasse bot. Hy murk hoe't se him meunstere en krige in kop as fjoer, eefkes siet de panyk him ticht ûnder de hûd: dat it him no oerkaam dat er amper in wurd útbringe koe. Hy sprate de earms en seach nei de souder, eefkes moast er ferjitte dat er by har yn de keamer wie, dat se net iens twa meter fan him ôf siet, dat er de eagen mar hoegde te stjoeren om har te sjen. Wie dit werklikheid dat er sa ticht by har wie dat er har fan alles dwaan koe? Wat siet dêr tusken dy balken oan it plafond, wie it de skym fan de roekkat, of it sylhouët fan de wouter?
Heech tusken de souderbalken siet wat en glimke him nuver ta. Hy rydboske en stoarre nei it koperen hânsel, wêrom spoeken de roekkat en de wouter tagelyk om him hinne? ‘Beide binne ommers dyn freonen,’ hearde er sizzen. It wie oft dy wurden yn him skroeid waarden. Hy skodholle ferheftich, it wie net wier dat beide syn freonen wiene. ‘De roekkat is myn freon net, hy is myn fijân,’ sei er yn himsels en draaide him ynienen beret om.
‘Dit is him,’ se hold in plaat omheech en fearre oerein. ‘Ik wyt net krekt wêre, mar hjir stiet in prachtich stikje muzyk op.’ Se liet him de plaat sjen. ‘Christoph Willibald Gluck-1) Orpheus und Eurydikè-Ouvertüre-Furiëntanz-Reigen seliger Geister, 2) Alceste, Ouvertüre Iphigenie in Aulis, Ouverture’.
‘Kenst dit ferhaal,’ frege er en wiisde har de nammen Orpheus en Euridike oan. It ferhaal wie op skoalle krekt troch juffer Kam, learares klassike talen, ferteld. Se skodholle.
‘Euridikè waard efternei sitten troch in sekere Aristaios, ien of oare smjunt. Op 'e flecht waard se troch in slange biten en stoar. Orfeus, har man, koe sa sjonge dat de hiele natoer nei him harke, minsken en bisten oft se no woene of net. Hy gie nei it deaderyk ta om syn frou te sykjen en te rêden. Hy song en spile sa moai dat Hades, de god fan it deaderyk, lichten die en Euridikè gean liet, mar wol op ien betingst: Orfeus moast foarop rinne en mocht net omsjen oft syn frou him wol folge.
| |
| |
Dat praten se ôf, mar doe't se ûnderweis wiene, die Orfeus itselde as de frou fan Lot: hy seach om en sy stoar op slach.’ Se seach hiim oan as wie it krekt bard en soe it har no sels oerkomme. It joech him argewaasje, op dit stuit koe er gjin dûmens ferneare, it soe flokke mei de bekoaring fan it momint. ‘Datst dat allegearre wytst,’ sei se fol ûntsach.
‘Wy hearre soks op skoalle en dan hoechst it allinne mar te ûnthâlden, asto op sa'n skoalle sitten hieste, soest it ek witte,’ sei er beskieden, mar likegoed ynwindich sa grutsk as in pau. ‘It binne mythen, leginden of ferhaaltsjes, it is mar krekt hoest se neame wolst, al sit der fansels wol in strekking yn. Juffer Kam sei: de dea de rêch takeare slagget noait hielendal, ienkear sjocht elk him yn it gesicht. Miskien hawwe de frou fan Lot en Orfeus har wol hielendal net omdraaid, mar hat de dea, nei't dy harren ûnsichtber foarbydraafd wie, him omdraaid en har opwachte. Doe wie it foarby.’
‘Och ja, it binne mar ferhaaltsjes, as de muzyk mar moai is,’ mompele se. Hy beseach de flap oandachtich. Op 'e foarkant stie in torso fan in frou, ien boarst ûntbleate, de earms oer it oare hinne teard. Yn it kleed dat om har mul drapearre wie, sieten swiere fâlden. Op de eftergrûn it blauwe wetter fan in see dêr't bergen as igge út opriisden. Foar de frou brokstikken fan pylders en kapitelen. Hy murk net dat de skodoar ticht dien waard. In ûnbidigen langstme om te wêzen dêr't dy frou wie flime ynienen troch him hinne. Dit wie Grikelân, it lân fan al dy prachtige mythen, en fan Homerus dêr't se op skoalle yn de fjirde mei útein set wiene. Hie juffer Kam net sein dat hy fan alle learlingen dy't se ea hân hie, it bêste Homerus lies?
Dêr hie dy Gluck dus muzyk op makke, ‘Reigen seliger Geister’, raaidûnsen fan sillige geasten. Wat wie winliken in raaidûns? Dy frou sûnder holle moast Euridikè wêze, mar wa wiene Alceste en Iphigenie? Faaks wie it ien fan harren dy't hjir stie. Dochs wie der wat dat him der wis fan makke dat de moaie muzyk dêr't Geartsje it oer hie yn ‘Orpheus en Euridikè’ sitte moast. It wie oft it heimsinnige fan de klanken dy't er noch net heard hie har as fansels ferbûn mei de reis fan Orfeus troch de ûnderwrâld dêr't Hades de skepter swaaide. It wetter dêr't de torso as in ûnthalze Aphrodite út op like te rizen, wie miskien dat fan de mar dy't men oerstekke moast om yn it
| |
| |
deaderyk te kommen.
‘Ik meitsje eefkes de boel ree foar de dia's,’ hearde er har sizzen, ‘do fermakkest dy wol eefkes.’
‘Ja wis,’ hy draaide de plaat om.
‘Wêrom setst him net op?’ Hy helle him út de flap en lei him op de draaiskiif fan de âlde pick-up.
‘Kinst der trouwens ek noch wol eefkes mei wachtsje, wylst wy nei de dia's sjogge, hearre wy nei de muzyk, dat is moai.’ Se lake wer. Soe se neat sizze kinne sûnder te laitsjen? Hy ferdjippe him yn de dútske tekst op de efterkant fan de flap. ‘Mit Glucks Schaffen verbindet sich einer der bedeutsamsten Wendepunkte in...’ Soe sy dútsk lêze kinne? Mar wat hie it ek foar doel dat er him dat ôffrege? Se hie in moai lichem, wat die har ferstân der einliks oan ta? Unwillekeurich doarmen syn tinzen of nei Mintsje.
Wie de man net skepen mei in kul en de frou mei in prom en wiene dy twa net foar elkoar ornearre? Wie in kul dy't noait yn in prom west hie en in prom dy't noch nea in kul omsletten hie de skepper wol wurdich? ‘Gean hinne en fermannichfâldigje.’ Just, mar hoe gie it krekt yn syn wurken en hoe âld moasten jo wêze? As er syn pik no ris yn har state, mar hoe wist er oft sy it goed fûn? ‘..., als er 1762 zusammen mit dem italiënischen Textdichter Calzabigi seine erste Reformoper “Orpheus und Euridikè” schrieb.’ Al op de brulloft soe it needlot luorkje: ienris soe de breid troch in slange biten wurde. Klaaisang, raaidûns, dûnsen fan geasten en demoanen en it begûlen fan de ferstoarne. Hokker diel soe sy moai fine en hoe wie út te finen wat de muzyk dy't sy moai fûn, foar har betsjutte?
‘Moat ik dy net helpe,’ hy lei de plaat oan de kant. ‘Hingje it lekken mar eefkes op,’ se joech him de punaizes. ‘Dy hâlde it noait, dêr moatte minstens trije oan elke kant yn,' hy pakte it doaske fan 'e tafel en gie mei it lekken yn 'e hannen op 'e stoel stean dy't se al ree set hie.
‘Wêre sawat?’
‘It past krekt foar de skodoar, sjoch mar, de gatsjes fan de foarige kear sitte der noch, mar stek se dêr net yn, dan hâldt it grif net.’
Mei krêft drukte er de punaizes yn it hout. Troch it lekken koe er de âlde gatsjes net sitten sjen, mar dat er der neist siet
| |
| |
wie te fernimmen, dit wie wat oars as fjurrenhout.
‘Wa hat it de foarige kear ophongen?’ As it har slagge wie mocht se wol izer yn de tommen hawwe.
‘Fije fansels! Hoechst dy net te skamjen as it dy net slagget, dit hout is sa hurd as in spiker.’ Wêr lake se no wer om? Dat se net krûm giene, it moasten ferdeald sterke punaizes wêze. Hy stie der no pas by stil dat danksij it lekken fan de dyk ôf alhiel neat mear te begûkjen wêze soe. Wêr't men ek kaam, in skodoar siet noait hielendal ticht, der wie altyd wol in hânbree tusken. Glieden se aansens al út elkoar, dan hindere it noch neat. Nei wat gepiel mei boeken en kranten om de projektor op de goede hichte te krijen en nei't se in pear kear in dia útprebearre hie, loek se de gerdinen foar de efterruten ticht. It makke de keamer ierdedûnker, mar al gau flûpte in skimerlampe oan.
‘In bytsje ljocht moat der by,’ sei se en skode in bakje mei dia's yn de projektor. Doe pakte se einlings de plaat op, hy seach hoe't se drige en beide siden bestudearre. Op 't lêst keas se foar side ien. Dêr stiene ‘Alceste’ en ‘Iphigenie in Aulis’ op.
‘Sit dêr dat moaie stik yn of stiet it op de oare kant,’ frege er tsjin better witten yn.
‘Ik wyt it dochs net,’ se loek ûntskuldigjend oan de skouders, ‘sadree't ik it hear, sis ik it.’
Wie ik mar in muzykkenner, dan soe ik de oergong fan Barok nei Klassyk al by de earste toanen oanjaan kinne, tocht er, en hy liet de swietlûdigens fan de earste ûvertuere op him ynwurkje. Dochs wie der neat yn dat him sa oangriep as er eartiids wol hân hie mei fioele- en pianokonserten, thús by de radio.
‘Dit is it net,’ se sette de projektor oan, in heislik gebrom dat niis by it proefdraaien net te hearren wie, kaam út it apparaat wei. Hy hie it smoar yn, hoe bestie it dat in mins sokke muzyk sa bedjerre koe? It aaklike lûd fan de projektor wie noch it minste, as dat der net wie, hie er de eagen ticht dien en allinnne de muzyk heard, se hie de skimerlampe ûnderwilens útdien. De earste dia liet in ôfgryslik hege kraan yn in havengebiet sjen.
‘Dit is Rotterdam, Fije hat der in reportaazje oer makke. Neffens guon dy't it witte kinne, binne it hiele goede dia's.
| |
| |
Sjoch mar ris hoe't dy kraan tsjin de loft ôfstekt, yn de hoeke sjochst noch in tûke fan in beam. Foar it kontrast, sei Fije.’ Se sieten deun njonken elkoar, de sturt fan it apparaat blies as in stofsûger harren yn it gesicht. Hy besocht de muzyk te hearren en him foar alle oare lûden ôfte sluten. Dia's mei in macht fan skippen, pipen, silo's en kranen en nochris kranen giene foarby. Hoe koe se tinke dat him dit ek mar foar in botsen ynteressearre?
‘Wat in kranen,’ syn stim pipe, sa bot moast er him ynhâlde om neat fan syn argewaasje blike te litten.
‘Fije hat kraanmasinist west, kranen binne syn hobby. As bern hie er der al niget oan en boarte er mei mekano. Der steane doazen fol op 'e souder.’
‘Wêrom sit er dan no op see?
‘Hy hat him opwurke ta tredde masinist op in tanker, dat wie in hiele promoasje, hy fertsjinnet no folle mear.’ De sydkant fan de hân dy't er achteleas op 'e knibbel lein hie, streake no en dan eefkes by har bil lâns. Murk se it net of liet se it gewurde? De dia's dy't neigeraden de searje foardere, hieltyd mear op elkoar begûnen te lykjen, op in stuit sels sa bot dat it deselden liken, koe er amper mear oansjen. Har útlis oer de kleuren giel, blau en grien fan respektivelik kranen, loften en tuken hearde er net iens mear. It wie oft er de torso fielde alle kearen dat syn hân har bil roerde. Ynienen kraste in lûde droege tik troch alles hinne. Hommels loek er de hân werom.
‘Dat is de plaat,’ se sette it motorke ôf en die de skimerlampe wer oan.
‘No de oare kant,’ se gie oerein en geat sûnder wat te freegjen oft er noch wat hawwe woe wer tee yn.
De teepot fan Sarfath tocht er spotsk, hy hie absolút net mear hoegd.
‘Sille wy no allinne nei de muzyk hearre hoe moai dy dia's ek binne,’ sei er en seach nei de ‘slide’ yn it apparaat.
Der stieken noch in stik of fjouwer bûten.
‘Ik haw oars ek noch in searje oer Singapore.’
‘Hoe bedoelste?’ Dis kear ferrette syn toan him al. It wie in ramp as se der noch in bakje yntreau.
‘Oer de haven fan Singapore.’
‘Wy hawwe ommers krekt in haven sjoen.’ Hy skrok fan himsels, hy moast him dochs wat ynhâlde.
| |
| |
‘Lit ek mar, dat kin in oare kear ek wol ris,’ se sei it fleurich, like alhiel net misledige.
‘Fije hat yn Singapore ek in protte kranen nommen, soms tink ik wolris dat er sljochter op kranen is as op my, ha, ha, ha.’ Ferheard seach er har oan, wat lake se no nuver. Se swijden en hearden nei de muzyk. Hy besocht út de muzyk de hanlingen ôf te lieden. Ynienen, nei in pear sekonden stilte wêryn't de nulle lichtsjes kraste, sette de muzyk wer útein, sêft en langlûdich.
‘Hark, dit is it’ sei se en gie in bytsje efteroer hingjen.
Hy harke yntins nei de lokjende lûden, as wie it Orfeus sels dy't him mei syn liere yn de besnijing krige. Hoe ûnfoarstelber moai, mar ek drôfgeastich wiene dizze toanen. Se tilden him út boppe alle eangsten en twivel, yn trânse lei er syn earm om har hals en drukte syn holle tsjin harres, de eagen ticht.
Se flaaike har tsjin him oan, mar hy murk it net. Har ûnbidige boarsten fearren tsjin syn roerleaze skouders. En ynienen wylst er oan de hân fan Orfeus út it deaderyk rûn en it swit him op de foarholle kobbe fan eangst oft er mar net omsjen soe, riisde de torso foar him op, ien boarst ûntbleate en swiere fâlden yn 'e jûpe. Stadich woeks út in byld de kop fan 'e wouter dy't gûlde, triennen rûnen yn streamen út syn eagen. Hy die de eagen stiif ticht en slokte en as in ‘mene mene tekel upharsin’ ferskynde de tekst dy't er suver triomfantlik de Feenstra's lêze litten hie, op it lekken: ‘It iet by him fan 'e panne en dronk út syn beker. It sliepte by him op 'e knibbels en it wie him as in dochter.’
‘Wat seiste?’ Op 'en nij wie de tik sa lûd dat er him út syn dreamen wekker skodde.
‘Neat, neat,’ andere er hastich en siet ynienen kearsrjocht jonken har, stoarre nei in mich, dy't aloan gystener yn lytser banen om de kape fan de skimerlampe hinne fleach en murk net dat se him ferwûndere opnaam en in eintsje by him weiskode.
In ûnwjersteanbere langst om by de wouter te wêzen kaam yn him op. Hy moast hjir wei, sa gau mooglik.
‘Ik sil dy noch helpe mei it lekken en dan moat ik nei hûs,' mei wie er oerein.
‘It is noch net iens healwei âlven,’ der klonk teloarstelling yn har stim troch. Hy wie al dwaande. De wouter koe er net
| |
| |
langer allinne litte, wêrom net, tocht er net oer nei. Wylst er besocht de punaizes der út te krijen, earst troch foarsichtich oan it lekken te skuorren, letter mei in skroevedraaierke, lei er har en himsels út wêrom't er fuort moast. De Feenstra's hiene net sein hoe let se krekt thús komme soene, se hiene in winkel en wiene jûns noait let. As hy nei harren thús kaam, soe er it útlizze moatte. Sy wiene ferantwurdlik foar him.
Ja, dat wie yndie freeslik. Hast krekt sa freeslik as al dy kranen, tocht er. Se seach him oan, begriep ynienen dat er sa ier fuort moast, hie it in prachtige jûn fûn: de muzyk, de dia's en... him, ‘ik fyn dy aardich Heerd.’ Se gie tsjin him oan stean en treau har gesicht tsjin sines. Hy fielde har waarme liif. Stiif en hurd beve syn pylk as in lege túnslang dy't grillet fan it wetter dat der mei barstend geweld ynstreamt. Mei in glim om 'e mûle groete er har, wylst er in stapke tebek die.
‘Kom gau wer, oerdei kin ek wol.’ En Fije tocht er, mar hy knikte, loek de doar iepen en stapte nei bûten. Hoe mear't it momint kaam dat him each yn each mei de wouter bringe soe, hoe mear't er hinne en wer slingere waard tusken de langst dêrnei en spyt dat er sa ier opstapt wie. It wie oft dy twa elkoarren neutralisearren en him op in besluteleas healwei hâlde woene. Dochs rûn er sa fluch er koe fierder. Hoe hie er sa stom wêze kind om dizze kâns te fersitten, as er tahapt hie, hie er fan 'e jûn foar it earst mei in frou op bêd kind.
De wouter stie yn 'e bleek. Wat waard er dochs grut. Wêrom bleau er no stean en kaam net op him tarinnen? Se stiene elkoarren menuten lang oan te stoarjen.
Hy fielde neat, tocht neat, wie dompele yn in gedachteleaze dize. Folslein ûnferwachte skodkoppe it bist ferheftich, it tsjoarkeatling rattele feninich as in sinjaal dat him wer yn de wurklikheid werombrocht. Hy rûn op de wouter ta, sûnder te witten wat er dwaan soe. Doe sloech er ynienen it bist de earms om de nekke en treau syn gesicht tsjin de hals oan. De eagen tocht er, ik moat him yn de eagen sjen. Hy fielde in woldiedich slikjen tsjin it wang. Stadich en foar de safolste kear dy jûn waard him de kul hurd.
In pear dagen letter siet er al wer by Geartsje Dolmer. Hoewoft er eefkes fan doel west hie om har te ferjitten en net wer ûnder eagen te kommen waard er as troch in magneet nei har
| |
| |
weromlutsen. Se rekke aloan mear op 'e tekst oer har privee-libben. Sa die se him in ferhaal dat er net sûnder ferbjustering oanhearde. ‘Us probleem is,’ sei se, ‘dat wy gjin bern hawwe.’. Se wachte eefkes as hope se dat er har it fertellen makliker meitsje soe troch wat te freegjen. Hy swijde, wat in tige probaat middel bliek, hy hoegde mar te harkjen. Nei't se ferteld hie oer broers en susters waans libben se ien en al fleur achte fanwege de protten bern dy't se hiene en wiidweidich ferhelle oer besites by hús- en frouljusdokters, ûndersikingen op kliniken ensfh. wêrby't benammen de fraach him yn 'e besnijing hie oft sy wolris neuke moatten hiene yn it by wêzen fan in dokter sûnder dat er yn de fierste fierte dy fraach stelle doarst, sei se ynienen dat sy gjin bern krije koe.
‘De oarsaak leit by my, ik bin ûnfruchtber.’ se sei it mei klam, woe harsels der mei pinigje, like it wol.
‘Noait sille wy bern krije,’ se seach by him lâns mei in heechreade kleur.‘It is sa rot ferdomme, beide wolle wy se sa minlike graach hawwe.’ Wêrom wie se sa iepen en fertelde se him soks samar? It like dat se syn gedachten rette. ‘Fynst it seker nuver fan my dat ik dit samar tsjin dy sis?’ Se loek oan de skouders, seach ynienen ûnferskillich en gie der net op troch.
Doe't er neffens ôfspraak wer op in moarntiid yn in tuskenoere by har wie, kaam se werom op wat se de foarige kear sein hie. ‘Ik kin se wol krije, mar Fije net. Fije syn sie is dea.’ Se beswarde him der noait mar dan ek noait mei ien oer te praten. ‘Sels ús neiste famylje wyt it net, as er witte soe dat ik dit tsjin dy sein haw, sil er ús beide deadwaan.’
‘Hiest it my dan wol fertelle moatten,’ frege er kjel. As sy it Fije bekende, soe er, al hie er it geheim noch sa bewarre, wol ris in mes fan dy kraangek tusken de skouderblêden krije kinne. Mar sy weau it fuort, der soe neat barre as hy syn mûle mar net foarbyprate... Hy koe dochs swije as it grêf? Se bûgde har nei him ta, seach him glandich en tagelyk helpleas oan.
Se moast yn de gaten hawwe dat er har titten yn al har priel bewûnderje koe en al besocht er it tsjin te kearen, fannijs riisde syn pik nei it swurk fan syn gulp, like dwers troch it mesjester fan de broek hinne te wollen, doe't se se samar ynienen by him op 'e skoat kroep, oerskrank, en de earms om
| |
| |
syn hals sloech.
Wie dit it momint dêr't er al sa lang nei útseach, woe er hjirom altyd mei te suteljen en perfoarst de fisk by har bringe? Hy drukte in hân tsjin har slipke oan, fielde dat it mear wiet as klam wie. Syn fingers wuollen fierder oant se djip yn har prom op glieden. It duorre mar in tel, it wie oft finger en kul elk wat foar har rekken nimme woene, want op itselde stuit wâle it sie te foarskyn. Hy snúfde en skokte koart as in interbolle. ‘Bist it al kwyt,’ sei se op in toan dy't er noch nea fan har heard hie, en net yn it foarste plak fanwege it ferwyt dat der yn troch klonk. It makke him lyts, dimmener noch as syn rûp dy't slap en ûnbetsjuttend yn syn eigen focht baaide. Miskien wie it om de ferachting dy't yn har stim trochklonk dat it him ynienen oanfleach sadat er mar ien ding yn de kop hie: fuort, hjirwei en har noait wer sjen. Hy fielde har lichem, net bysteat om it woest fan him ofte triuwen, mar it glimke om syn mûle en de eigenaardige tsjustere eachopslach wiene genôch. Sy gie út harsels fan him ôf en rûn al nei de doar.
‘Ast der mar noait oer praatste,’ sei se. Hy glied by har lâns, hiel eefkes flitste wer dy ferlamjende twivel oft er der goed oan die om sa út te naaien. Hy hie de hân op de doarkruk, der wie gjin werom mooglik. Sûnder noch in wurd te sizzen loek er de doar efter him ticht. Dy lytsachting dêr't se him mei oansjoen hie? Koe hy it helpe dat it him ûntkommen wie? Dan hie se mar net mei dy machtige billen oer syn kul rosse moatten.
‘Hie him der dan daalk yntreaun, kloatsek, wa wachtet no krekt salang dat it him oer it mad komt? Ik wyt dat sy dat ek tocht hat, sy fûn it slim kloatich fan dy datśt it dy ûntkomme litten hast. Wêrom hast trouwens net earder tahapt? Dy jûns dat sy moaie muzyk fan Gluck draaide en de dia's sjen liet bygelyks? Dat die sy net om 'e nocht, mar do sufferd hast der gjin gebrûk fan makke. Ik haw it mei har oerlein en foar dy opnommen, wy hawwe dy in protte kansen jûn. Geartsje Dolmer dy't har man ûntrou is, sil no in oare minner sykje en fine fansels.
Sy is in prachtich frommes, glandich genôch om oan alle fingerseinen in keardel krije te kinnen. Earst nei myn bemiddeljen woe se it mei dy besykje. Ik wyt hoe graach datst in kear echt neuke wolst. No hast dyn kâns fersitten. Wannear
| |
| |
sil it wat wurde mei dy? Earst by Wesselius heal wurk, en no is it dy op 'en nij by de hannen om't ôf brutsen. Sa kin it net langer. Asto wier myn hantlanger wêze wolst, dan sil it tenei al oars moatte.’ No pas murk er dat er mei de holle yn de hannen tsjin in muorre oanline. Hy seach om him hinne, der wie gjin roekkat te bekennen. Hoe wie it mooglik dat er, sûnder dat er him sjen liet, sa dúdlik te hearren wie? Lit ik oan de wouter tinke, tocht er en rûn hastich fierder. Spitich dat dy sa grou waard.
Yn de wiken dy't folgen, rekke Geartsje Dolmer hieltyd mear of de eftergrûn, op in stuit tocht er amper mear oan har, mar namste mear oan de wouter. Hy soarge der foar dat net ien it seach as er de wouter de sturt omheech die en oandachtich stoarre nei wat er it rôze neamde. Ut it boppeste gatsje kaam stront, dan kaam de prom en dêrûnder siet it ûnbidich lytse miichgatsje. Tusken dy lêste beide hong as in lyts roazebledsje in lipke. As er dêr oerhinne streake, stie it dier as in peal sa stil en waard it rôze al gau weak en slimerich. Wie it by in skiep einliks wol safolle oars as by in frou? Mear en mear rekke er yn de besnijing fan it geslacht fan de wouter en der fan oertsjûge dat it gelyk wie oan dat fan in frou, en danksij it feit dat it tabehearde oan in dier gie der in ekstra bekoaring fan út. Faak seach er, as er mei de wouter dwaande wie, de swarte kop fan de roekkat dy't him bemoedigjend taglimke.
Op in moarn harke er by ‘Wopke's Music Centre’ nei oanlieding fan it feestlik yn gebrûk nimmen fan trije nije harkboksen, nei Orfeus en Euridikè. De flap fan de plaat wie oars as dy fan de plaat fan Geartsje Dolmer. Allegeduerigen waarden syn tinzen weromlutsen nei dat byld sûnder holle. Wêrom woeks dan altiten, wylst it dochs it gesicht fan Euridykè wie dat ûntbriek, út har romp de kop fan de wouter? Wat hie dit riedseleftige byld mei him foar?
Hy wist dat er de jûns allinne thús wêze soe, de Feenstra's moasten nei in gemeentejûn, mar doe't se de doar efter har ticht sloegen, kaam it him suver oer it mad. No wie der gjinien dy't noch acht op him sloech. Einlings wie er in kear folslein syn eigen baas en wie alles wat hjir om him hinne stie yn syn macht. Noch noait hie er, dy inkelde kear dat er allinne yn it hûs wie, sa sterk dit besef dat stadich ta in manyske sensaasje útwoeks, hân. Kostbere stikken dy't te pronk stiene en dêr't
| |
| |
er ornaris noait oankaam, pakte er no beet. Hy betaaste se lang wylst in hast ûnbetwingbere langst om se tsjin de grûn en muorren oan barrels te slaan yn him opstiigde. Hy hoegde it mar falle te litten en der wie neat mear oer fan al dit moaie geve guod. Grouwe reindrippen sloegen tsjin de finsters, de krunen fan de wylgen njonken it lytse plantsoen oan de oare kant de strjitte swypken. Der sieten dûnkere koppen oan de loft. Unwaar soe no moai wêze. Hy wie der net bang foar, of krekt wol en woe er dêrom dat it kaam? It eaze, yn sok waar liet men noch gjin hûn bûten. De wouter! It skeat him ynienen yn 't sin dat dy ûnder it lytse ôfdakje dat se foar him makke hiene amper skûlje koe no't it sa waaide.
In persleinen ein dy't op it kammenet stie, sette er wer op syn plak. Stadich rûn er nei de doar dy't nei de winkel gie. Lyk foar him oer trede stadich ien op him ta: de holle in bytsje foaroer, grutte beëangstigjende eagen dy't him dûnker oanluorken en by elke stap fûlder seagen. It gesicht mei in ticht en ferwyldere bosk hier loek gear ta in frjemde grimas. De persoan foar him oer die de earms nei foaren en krûme de fingers ta kloeren. Noch eefkes en se soene tsjin elkoar oprinne. Hy moast earst wêze en him út klearebare selsferdigening in ferwoastgjende slach jaan. De spanning waard sa grut dat er alles om him hinne fergeat en folslein op gie yn syn eigen spegelbyld wêryn't de lytste ferweging fan syn gesicht en fral de ûnfoarstelbere demony fan syn eagen klear en grut wjerspegelen.
En krekt doe't er mei ien fûstslach de persoan foar him oer tebriizlje woe, ferstive er fan skrik doe't in fûl wjerljochtsjen in blauïge flits oer de spegel jage en it grille antlit foar him oer dêr't neffens him de roekkat efter te skûl gie, samar ynienen ferdwûn by de tongerslach dy't op minder as ien tel op it ljochtsjen folge. Hy kromp yninoar, de eagen en lippen stiif op inoar parse. Fan de fûst dy't niis noch heven wie, sochten de fingers stipe tsjin de brede brune list fan de spegel.
Stadich krongen de lûden fan bûten wer ta him troch, de stoarm wie lizzen gien, mar it eaze nammerste hurder. Foarsichtich en noch altyd foaroerbûgd, seach er fansiden as wie er bang weromsûgd te wurden yn dat freeslike byld fan sa krekt. Hy die de han op en del, ferweegde de fingers en gie har hearrigens nei. De earms, it hiele lichem, alles ynspek- | |
| |
tearre er, behalven it gesicht. Himsels yn 'e eagen sjen doarst er net. Mei in koarte beweging draaide er him om en rûn de keamer út, troch de winkel en it fiskhok nei de blik. It wjer-ljochte op 'en nij, it like wol dat earne yn it swurk immen op in wetteroargel spile, sa ûngenedich streamde it del. Eefkes noch drige er, doe die er beret de doar iepen en draafde nei de wouter. It dier aksele net tsjin doe't er him losmakke, it drafke in eintsje foar him út op de doar fan it fiskhok ta, as hie it op dit momint wachte.
Se stiene njonken elkoar yn it fiskhok dat no suver smûk oandie. Mei fine strieltsjes rûn de wouter it wetter by de bealch del. Hjir stiene se moai droech.
‘Kom mei,’ hy loek de wouter oan de halsbân nei de hoeke fan it hok. ‘Sjoch, hjir hast stien doest noch mar in lamke wiest. Ik haw dy iten en drinken jûn, de Feenstra's moasten neat fan dy hawwe. Wytst noch...?’ Dat stomme dier hearde it net iens, it sneuvele wat oan syn boksen. No seach it in oare kant út en skodde mei de bealch sadat him fine dripkes yn it gesicht sproeiden. Einliks hoegde er it net iens fêst te setten. Der stiene gjin fetten iepen en ek de tûnen wiene ôfsletten. It hok wie kreas oprêden, as er it hjir sa rinne liet, wie der neat wat it ferrinnewearje of omstjitte koe. Hy sette in amer op de kop en gie der op sitten. De wouter dy't noch altyd njonken him stie, seach glêzich, die ynienen in pear stappen fansiden en bleau wer stean. Wat soe der doch yn sa'n dier omgean? Tinke koe it net, waard der altyd beweard, mar wat die it dan as it sa eigenaardich foar him út stoarre? Soe it wier hielendal net hifkje kinne wat it seach?
‘Fertel my no ris wat der yn dy omgiet.’ As er de wouter tenei noris Geartsje neamde. Hy skrok fan himsels, dat wie foarby. Wat hie it ek foar doel en sprek it dier oan of stel it fragen? Wie it winliken net al idioat dat er der altyd tsjin prate, it dier begriep it ommers dochs net. In bist begrypt oan de toan wat der bedoeld wurdt, waard wol sein. Se begriepen neat en in skiep hie net om 'e nocht de namme dat it fan alle bisten it domste sjen koe. In mûs koe noch op 'e kûnt sitte en de earen spitse, mar in skiep... de hiele kop like op ûbegryp en stommens skepen.
Wêrom makke er him lulk dat er gjin andert krige? Sels wie er dochs ek net sa praatsk en hoe lang hie er him net alhiel
| |
| |
stil holden. As der ien de wouter gjin ferwyt meitsje mocht, wie hy it wol. Sa't hysels noch altyd tsjin thús die, sa die de wouter tsjin him.
Dêr begún it bist wrychjes oan in tûne te sneuveljen. De fiskrook moast him bekend foarkomme al hie er hjir yn gjin skoften stien. No draaide er him de kûnt ta, it koarte sturtsje omheech as moast er skite.
Heerd koe der syn eagen net fan ôfhâlde; wat hie it dochs in aparte kleur, folle moaier as it skiere wyt en griis fan de rest. Dy geheime iepening tearde har stadich iepen sadat oan wjerskanten ovaalske ferwulften ûntstiene, dêr't ynienen steatlik swannen ûnder nei binnen swommen op 'e toanen fan de fantastyske fluitsolo dêr't er de wize fan, sûnt er dy op in moarn by Wopke's Music Centre heard hie, amper mear fan kwyt reitsje koe. Hoe pronksk rutsen se de lange halzen, wylst Orpheus en Euridikè mei de earms omheech en de hannen tsjin elkoar oan, in spitsbôge makken. De wouter skiet, lytse hurde loarten rûgelen oer de grûn, Heerd murk it net. Dat koarte momint fan dy heven sturt rekke mei ferburgen winsken en dreamen ferweve ta in wrâld dêr't er him eefkes folslein yn ferlear.
In glandigen drift dreau him út syn dreamen. Gefoelens fan tearens dy't er ornaris foar de wouter oer koestere en no ek noch troch him hinne flitsten, sette er beret fan him ôf. In ûnferskillige, hast demoanyske wredens smoarde it driigjen fan 'e twivel. Faaks waard er hinne en wer slingere tusken de torso en de betsjoenende klanken fan de fluitsolo oan de iene kant én de roekkat mei syn opdrachten oan de oare kant. De wouter soe nei foaren sjitte, mar Heerd hie him oan wjerskanten stevich fêst. De krêft fan syn ljisken fersprate har troch alle spieren oant yn syn fingerseinen. Hy lei al op bêd doe't him yn 't sin skeat dat er de wouter net wer oan it tsjoar setten hie. Nei't er klearkommen wie, wie er daalk it hok út flein by de treppens op nei syn keamer. Moast er it dier al of net werom nei de bleek bringe? As er no ris tsjin de Feenstra's sei dat er it nei binnen helle hie doe't it sa bot reinde, mar dat er skjin fergetten wie om it letter wer oan it tsjoar te setten. Mar soene se it goed fine dat er it skûlje litten hie? Alle kâns dat se it der net mei iens wiene. En wat troffen se oan as se midden yn 'e nacht wekker waarden fan gestommel yn it
| |
| |
hok en op ûndersyk útgiene? De loarten hie er ek net opfage. Frou Feenstra koe der wol yn útglide en de nekke brekke.
It rôze. Hy seach it yn flarden ûnder de sturt bongeljen en Feenstra in stik dat op 'e grûn lei, tusken tomme en wiisfinger nimmen.
‘Frou, sjoch no ris wat ik hjir fyn. Wat is dit?’
Beide steane njonken elkoar in bytsje foaroerbûgd.
‘Der sit ek bloed oan, it liket fergeemje wol fleis.’
Harren eagen folgje it bloedspoar op 'e betonnen flier fan it hok. It fiert nei de wouter dy't mei de kûnt nei harren ta noch altyd op syn fertroude plakje yn de hoeke fan it hok stiet. Bloed dripket him fan 'e kûnt. Frou Feenstra pakt him by de halsbân wylst Feenstra sjocht wat der miskearret.
‘It hiele bunt is ferrinnewearre.’
Sy sjocht him ferbjustere oan, in teheistere bunt, hoe is it yn de goedichheid mooglik?
‘It kin net, mar oars soene jo tinke dat de tonger him lyk yn de kûnt slein is, jonge wat is dit der om weigien,’ grommelet Feenstra.
‘Wy moatte Heerd moarn mar ris freegje, dy hat him yn 'e hùs brocht. Hy sil wol wat murken hawwe oars hie er him hjir sa net rinne litten,’ seit se sacht. It begruttet har om it dier. Ynienen falt Feenstra in grize kwabbe op 'e skoech.
‘Krammele, der ûntkomt dat dier ek noch smurry.’
Hy docht de skoech út en besjocht wat is is. Sa't it dêr foar him leit op de punt fan de swarte skoech, is der mar ien útlis mooglik, sie, sa't er it sels jierren om 'e nocht yn syn frou opspuitet. Hy ken it út de pinne. En as wie dat noch net genôch, út dy kwabbe riist in swarte fûgel dy't de flerken útspraat en tagelyk ek wat fan in kat hat, ja stadichoan minder fûgel en mear kat wurdt. Wylst se elk oan in kant fan de wouter steane sjogge se ferbjustere nei dy kateftige phoeniks dy't diskear ynstee fan út jiske út sie ferriist.
No sil er it se fertelle, sûnder mis sil er alles oan de Feenstra's oerbriefkje en him ferriede. Wylst er troch de plysje opbrocht wurdt, laket de roekkat. Hoe kin in snaffel glimkje? En dochs docht er it, falsk gnizend giet er te'n ûnder yn it grize kwakje dêr't er út te foarskyn komd is. Wie it niis noch grut, no is it in neatich heapke wurden, mei it bleate each amper mear te sjen. It hok is wer leech, inkeld de wouter stiet der wat te
| |
| |
stean tusken de krûmelige loarten dy't er útskiten hat.
Hy draaide him nochris om, der wie gjin ferwin op, hy moast nei de wouter ta. As wachte Hades sels him yn it fiskhok op, sa soarge er der tsjinoan om it bist wer ûnder eagen te kommen. Yn 'e nachtklean gie er nei ûnderen en loek foarsichtich de doar fan it fiskhok iepen. De wouter stie der by by as wie der neat bard. Hy sykhelle ferromme, wat in gelok dat dat teminsten tafoel. Hy loek de wouter oan de halsbân nei bûten en knipte it rinkje fêst oan it tsjoarkeatling. It waaide noch wol ryklik, mar it wie teminsten droech. Ljocht fan de strjitlantearnen glied by de winkel lâns oer it gers fan de bleek. It makke him ynienen bang, sûnder ek noch mar ien kear om te sjen en wat te sizzen, rûn er by de wouter wei it hok yn. Dêr fage er de loarten by elkoar op in blikje en goaide se yn in ôffalfet. Hy socht der nei mar der wie gjin kwakje te bekennen en dochs hie er it doe't er op bêd lei dúdlik op 'e grûn lizzen sjoen. Koene minsken skiep befruchtsje sadat der in bjusterbaarlik wêzen, in soarte fan skieppemins ûntstie? Dy gedachte kniep him de strôte ticht. Miskien like it wêzen sa bot op him dat dochs noch ûntdutsen waard wat der jûn bard wie. Wer op bêd bekroepen him skuldgefoelens en dochs wegere er spyt te hawwen. Hie er oan de roekkat net folle mear as oan God? It mocht dan in freeslik meunster wêze, hy hie gelyk, as er no berou toande, wie er in slappe kloat.
Yn de wiken dy't folgen, seach Heerd nei't er him foarnommen hie net mear nei de wouter om. Hy hie der in skalk each op dat it bist sa grou waard. Frou Feenstra prottele dat it dier de hiele blik ûnder skiet en woe him wol kwyt.
‘Dan moat er freed mar nei de merk,’ sei Feenstra en seach ris temûk nei Heerd, dy't die oft er it net hearde. Hy seach ûnferskillich foar him út.
In pear dagen letter waard de wouter op 'e merk foar de dea ferkocht.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd