|
| |
8.
Meast bleau er noch eefkes hingjen en die er in hantaast yn 'e winkel. Al dy ferskillende gesichten en ferhalen, al dy typen dy't elk op har eigen bysûndere manear wat bestelden, wiene wol nijsgjirrich. It gefoel dat de lêste dagen yn him omwuolle, wie sa dizenich en ûnbestimd, sa ûnbeneamber en op de grins fan oanwêzich en net oanwêzich dat er der gjin acht op sloech en de mankelikens dy't him langer altyd pleage, mar diskear noch sterker wie as oars, brocht er dêr op gjin inkelde wize mei yn ferbân. En dochs dreau it him dy sneontemiddei om daalk nei it middeisiten fuort en hurder as er ornaris plige te dwaan nei hûs te fytsen. Hiel yn de fierte kaam de kante sealtektoer yn 't sicht. In skerpe toer wie sierliker, heger en finer, mar út in sealtektoer galme it mear, it lûd fan de klokken droech folle fierder en dêr wie it fansels om te dwaan. Fan fier en hein moasten de minsken nei it wurd fan God beiëre wurde: út de bûthuzen efter it fee wei, fan de greiden yn it fiere marlân en de pleatsen tusken de poel en de mûzemar. Fan klearebare skuldigens om harren weibliuwen soene de klokken fan wa't net kamen de tromfluezen stikken bûnzje. Hoefolle folk yn tsjerke kaam, hong foar in grut part ôf fan de breedte fan de galmgatten, sei koster Bûntsje en hy ferflokte de ranke hege tuorkes fan de stêden. Heerd spitste de earen, hearde er it goed, hoe't diskear it lûd fan de klokken de tinzen earder berikte as de tromfluezen? Op syn âlde horloazje dat er okkerdeis foar mar in pear sinten kocht hie, wie it noch mar fiif foar healwei trijen. Op it healoere sloech er mar ienkear, grif net sa lang, of hy moast fan de slach wêze, mar dat hie er noch noait meimakke. Wie it miskien de klok fan in oar doarp, dy wiene hjirwei min útelkoar te hâlden. Unwillekeurich sette er de gong der noch mear yn. As in panter krûme er de rêch, mei alle krêft dy't er yn syn skonken
| |
| |
hie, stampte er op de trapers, de speaken liken in fluestin skiif fan sulver sa fluch giene de tsjillen yn 'e rûnte. Hy sloech lofts om fan it fytspaad njonken de rykswei ôf it slingerdykje nei it doarp yn. Earst by de lêste bocht, in heale kilometer fan it doarp ôf, hold it lieden op. Eefkes wie it deastil en gjin mins te sjen. Op 'e tsjerkehoeke stiene inkeld in pear auto's en wat fytsen. Troch de tsjerkemuorren klonk oargelmuzyk, der moast in brulloft wêze of in begraffenis. Hy lei de fyts yn de wâl en gie der njonken sitten. Wat skeelde him einliks? Der lette in klok en hy begûn as in idioat te fytsen no't er in oargel hearde, moast er sa nedich mei fyts en al yn de ûnderwâl. In brulloft op sneontemiddei? Twa reusachtige swarte mollebulten kreas oan wjerskanten fan in kant gat makken dat er oerein skeat en ferstive fan skrik. Tusken de twa bulten troch stoarre er nei de grêfstiennen as soene dy in andert op syn fragen jaan. Ut de tsjerke kaam gjin lûd mear, it sjongen hie mar koart duorre. Oan dy pear auto's en fytsen te sjen, moast der in ferdeald bytsje folk wêze. Miskien wie it ien fan bûten it doarp dy't by syn foarfaars lizze woe. Dat wie it fansels. Suver opfleure, pakte er de fyts en stapte op. Hy koe better op hús oan, as der ien thús wie, heinde er faaks wol wat op. De lju kamen fan fierren om har hjirre begrave te litten. It skynde hjir goed te lizzen. Doe't er de tsjerke in eintsje foarby wie, hold er wer yn. It hoegde net perfoarst ien fan bûten te wêzen, it koe ek ien wêze dy't mar in bytsje gedoente mei it doarp hie. Miskien wie it Tasma wol, dy hie mei de duvel gedoente, dat loek fêst in bytsje minsken. Of in frijfaam. Mintsje? Dan hiene se him doch seker wol berjocht dien. Miskien wie it in lyts bern. Nee, dan hiene der folle mear fytsen en auto's stien. Hy koe it barren binnen de tsjerkemuorren ûnmooglik de rêch takeare, as er no ris wachte oant de preek dien wie en se nei bûten kamen. Fan en ta gie him ien foarby, de measten koe er by de namme, somliken inkeld fan gesicht. Hy hoegde de hân mar op te stekken en te freegjen en hy soe it hoe en het witte. It koe op 't lêst noch in brulloft wêze, leine der net hast allegeduerigen modderheapen op it tsjerkhôf? Wêrom soe der net op sneon troud wurde? In licht kreakjen helle him út syn gemimer, de tsjerkedoarren kaam beweech yn. Bûntsje ferskynde alhiel yn it swart en mei de hege hoed op, steatlik op de stoepe en seach
| |
| |
nei de loft dy't nochal wat drige. Doe gie er wer nei binnen. Der folge in skoftke dat der neat barde, of it moast wêze dat de toppen fan de lange gerssnilen dy't tsjin syn liif opkrollen, meitrillen op it fûle bûnzjen fan syn hert.
As earste kaam Bûntsje wer, daalk efter him âlderling Rienstra mei diaken Weerstra dy't steatlik foar de dragers mei de kiste útrûnen. En dêr wer efter rûnen twa froulju alhiel yn it swart mei lange walen foar it gesicht.
It wie sa ûnmooglik te sjen wa't it wiene. De iene wie net grut en like suver wat dûknekkich, se hie suver in bytsje it postuer fan..., nee, it wie net te sjen wa't it wie. Dûmny Van Ginkel rûn der ek by, hy gie as earste fan de koarte staasje, twa by twa, der wiene mar fjirtjin. Hy rûn de dyk oer nei de feart ta dy't om it tsjerkhôf hinne rûn. It koe him neat mear skele dat se him seagen. Wêrom soe er him net by de rige oanslute en meirinne? Earst no murk er dat de klokken wer lûd bûnzen. Seach er it goed, hold de lytste fan de twa eefkes de pas yn? Knikte se him ta? Hy wachte noch oant de staasje alhiel oan de oare kant de tsjerke en út it each wie. Doe sprong er de dyk oer, pakte syn fyts en ried gysten nei de oare kant it doarp. Doe't er der hast wie, doarde er amper noch fierder. Daalk soe er wer sjen hoe't it barnde en dûnse yn it glês. Hjir moast er stean bliuwe. Ynienen sloech it stjoer fansiden yn syn ljisk, de fyts glied stadich by him del op 'e grûn, hy kromp yn elkoar en sonk yn in ûnmjitlike leechte. Der hongen gerdinen foar de ruten.
It ûndefiniearbere gefoel dat him dy wike al by de Feenstra's hjitfolge hie, en nochris as in wjerljocht troch him hinne flitste doe't er yn de fierte de klokken lieden hearde, waard ferklearre doe't er ynstee fan it teeljochtsje gerdinen foar de finsters seach. Thús waard nearne oer praat, earst doe't er in fraach opskreau, die him út it andert fan de mem bliken dat Laas Sjoerdsma ferstoarn wie oan in oerhaal, ‘hommels,’ sei se der noch efteroan. De mem folstie mei dizze koarte mei-dieling, woe der fierder gjin wurden oan smoarch meitsje, Sjoerdsma wie net ien fan harren, hearde by it legioen fan wat foar har ‘oar folk’ wie. Se wist ek net heal hoe frekwint it kontakt tusken Laas en Heerd west hie, lit stean dat se op de hichte wêze soe fan de djipte dy't it hân hie. Dat er wol ris in
| |
| |
inkelde kear by ‘dy Sjoerdsma’ kaam, wie har yn de rin fan de jierren net alhiel ûntgien. Dat se der mar in skalk each op hie, liet se sa min mooglik blike, dan bettere soks meast it gaust oer. No't se him by syn libben deaswijd hie, soe it har net ûntkomme him by syn dea te bepraten, dêrom beheinde se har ta in kreas en koart andert op de fraach wa't dy middeis te hôf brocht wie. Se koe it trouwens ek net opbringe om te sjen hoe't har andert op him útwurke en kearde har ôf, wurch as se like, in petear wie doch net mooglik al soe se it wold hawwe... Net mooglik? De lichte huver dy't har troch de lea gie, liet har lichem hast ûnmerkber skodzje, krekt as hynders dwaan kinne as se fan jonge brimzen pleage wurde.
It kaam net iens by him op om noch mear fragen op har ôf te fjurjen. Fral de lêste tiid moast er as er har seach tinke oan de swannen fan de poel. Soms waard har hals like lang en tin as dy fan in swan en waarden har eagen swarte kralen dy't as se de bril opsette, fergrutten ta dûnkere pikkerts. ‘De swannemem’, hy moast der bytidens sels om laitsje as er har sa neamde.
Hoewol't er him der slim skuldich om fielde koe er der net oer gear komme om nei Jiltsje ta. Wat him der fan wjerhold, wist er sels net. Dat Laas der net mear wie, moast slim foar har wêze, se soe har no fêst iensum fiele, tocht er, mar him dêr echt yn ferdjipje die er net.
Hie se winliken ek net altyd in bytsje tusken Laas en him yn stien as se mei har trijen yn it keammerke sieten en sy geduerich omskaaide om tee of sûkelarjemolke yn te jitten, of in stikje koeke út it kokentsje helle, of as se al ris stil op in stoel siet en hearde nei wat Laas en hy bepraten, har der inkeld ris tusken mong mei in opmerking. Hy hie sa leaf wol dat se har der bûten hold al wie se aardich, freonlik en sêft. Mar alle kearen as er by harren de doar útgie, liet er harren tegearre yn it keammerke efter. Dat er gjin roukaart krigen hie, hie der neat mei te krijen: de dea en alles der om hinne hearde, alteast as de deade gjin neiste famylje wie, by de âlderein. Op dat stuit stie in roukaart al like fier fan him ôf as de dea sels. It wie no wol wis dat Jiltsje ien fan dy twa swarte wyfkes west hie dy't eefkes de pas ynholden hie en him taknikte. As se him no wonken hie, hier er sa oer de feart sprongen en him by de rige oansletten. Alle kearen dat er by
| |
| |
Alle kearen dat er by har húske lâns fytste as er foar Fonger op 'en paad wie, fielde er him skurf om syn ûntrou. Op in stuit draaide er it gesicht de oare kant út en ried sa fluch as er koe foarby yn de hope dat se net yn de doar kaam en him der yn noege.
Op in sneontejûn koe er ynienen de deadske stilte dy't om de lêzende mem hinne hong, net mear ferneare. De tsjoen fan it moanneljocht lokke him nei bûten. It wie by âlven en doe't ynienen wylst er mar wat omdangele, de slaggen fan de toerklok oer de dakken rôlen en hy se gedachteleas telde, seach er samar doe't de lêste slach weistoar, Laas klear foar him: de pet yn 'e hannen foar it liif, wylst er freonlik harke. Hoe wie it mooglik dat dát no foarby wie, dat dat lichem fan fleis en bloed, dat sûne reade gesicht, dy mûle dy't noait in kwea wurd sizze soe, dat sitten en dat stadige oerein gean, it djippe lûd fan syn stim, dy eagen, dat alles wat Laas wie, noait wer werom komme soe? As wie der gjin oare wei rûn er de kant fan it tsjerkhôf út. Hoe soe er der no bylizze yn de kiste, soe er de eagen iepen hawwe, of... wat begûn it earst te rotsjen? Yn de wangen soene no wol al brune plakken sitte, mar wiene tonge en pupillen net noch sachter? Hy bleau stean, die de eagen ticht en kearde it antlit nei de moanne. In gesicht fol brune plakken en swarte dridze dêr't ienris eagen en mûle sitten hiene, skode stadich oan 'e eagen efter de tichte eachlidden dy't it ljocht fan de moanne tsjinholden foarby.
Hy rydboske en sette it op in draven. It tsjerkhôf koe er sa op rinne, mar doe't er de grêfstiennen sa steil en soldatesk oer de deaden wekjen seach, drige er. Hy wie bang, mar dochs wie fannijs de eangstige bekoaring om in died te stellen sterker as it ûntnofterjende neilitten dêrfan. Yn it heldere moanneljocht wiene sels de teksten op de grêfstiennen goed te lêzen. Doe't er foar de foarse mar ienfaldige stien op it grêf fan Laas oer stie, wie it oft dy sels foar him stie: foars en wiis, sûnder flauwe praatsjes.
‘Laas,’ lústereer, ‘Laas,’ hy foel heal foaroer sadat er mei ien hân op 'e râne fan de stien om stipe sykje moast. Hy sonk op de knibbels, sprate de earmen en liet him foaroer by de stien lâns glide, folslein leech en sûnder ferwar oant er wist dat er it lichem dat mar in foech meter ûnder him rêste alhiel bediek.
| |
| |
Hy slokte, fielde hoe't syn ûnderlichem as fansels oer de grûn roste, wer en wer, oant der in gleonens yn syn ljisken loek en sûnder dat er it woe of yn de fierste fierte mar fan doel west hie, wâle it sie op út syn machten. Dit net, tocht er, en hy besocht it tsjin te kearen, mar hoe mear't er him ynhâlde woe, hoe fûleiniger it lichem skokte. En ynienen, wylst er him ta de broek út helle, spuite it sie út syn kul yn de farske mulle moude ûnder him. Wylst de lêste skeuten noch troch de spieren fan 'e hoksen flimen, fleach er oerein en stoarme it tsjerkhôf ôf. Wat hjir bard wie, wie freeslik en noait te ferjaan. Underweis nei hûs kaam er de roekkat tsjin: ‘Noait silst Laas, dy Laas fan dy, wer ûnder eagen komme meie,’ glimke er.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd