|
| |
5.
Alle wykeinen kaam er thús. De hope dy't er flechtich koestere hie dat as er earst mar ris goed en wol út de hûs wie, der wol wat feroarje soe, ferfleach al gau. Alle wykeinen wiene gelyk, krekt as eartiids: gjinien waard der oars ûnder as er him sjen liet. Uterlik wie der ien ding feroare, de heit wie gjin sneontejûn thús en omdat ek Mintsje meast fuort bleau en der fierders gjinien fan de bern thús plige te kommen, siet er allinne mei de mem oan tafel. Se waard der net fleuriger op, koe weisakje yn in gemimer dat einleas oanhold en him bytiden suver beneare. Wat soe er op sokke stuiten graach de radio oansette of wolle dat der oanrin kaam. Ien kear hie Bûntsje van der Plank, de koster, oan de doar west, mar doe't er hearde dat Hissema net thús wie, woe er der net yn komme. Doe hie er him fannijs oerjûn oan lêzen en it tikjen fan de klok. Wêr soe de heit sitte? Heerd hie de fraach op in bryfke skreaun om't ek dat by it âlde bleaun wie. Wêrom soe er him feroarje as sy nearne nei fregen, sy wisten dochs dat er op skoalle en by de Feenstra's prate, al wie it mar in mûltsje
| |
| |
fol. Wêrom diene se gjin writen om him oan it praten te krijen en lieten se him mar swije, al jierren lang? Einliks wie it idioat om noch mei kladsjes te wurkjen en fragen dy't er likegoed stelle kind hie op te skriuwen. De mem of in inkelde kear Mintsje liezen wat er delskreaun hie en liken der net by stil te stean dat se behalven eagen ek noch earen hiene. De mem hie him lang oan stoarre doe't se syn fraach lies, mar in andert hie er net krigen.
Mei de heit ‘kommunisearre’ er hielendal net mear. As der al ris wat wie dat de heit witte woe, frege er it oan de mem dy't him beskie joech itsij daalk itsij nei't se fan Heerd it andert op in bryfke krigen hie. De heit ‘ferwurke’ him fia de mem.
Ien fan de earste wykeinen dat er thús wie, hie er eefkes fan doel west by wize fan ferrassing oan it ja en nee dat him by Teade' Anske ûntfallen wie mear wurden te ferbinen. Letter doe't er al in skoftke yn de kost wie, hie er it nochris yn him omgean litten. Mar beide kearen kaam it der net oan ta om't er it dizenige gefoel hie dat er earne ynbrek op meitsje soe as er net mear swijde; dat it gefaar ynhie as er de besteande oarder ferbriek.
Doe't er in twadde kear de fraach delskreau en it briefke oan har oerjoech, hie se him eefkes oansjoen op in manear dy't er net gau ferjitte soe. Fan doe ôf wist er dat er der noait wer op weromkomme moast ek al hie se sein dat er húsbesites ôflei fanwegen syn âlderlingskip, dat sy ek net begriep wêrom't dat no krekt alle sneontejûnen moast, mar dat se harsels dat winliken net ôffreegje mocht om't sa'n amt no ienkear offers ferge, ja mear noch: ta in krús wurde koe dat de Almachtige jin oplei, én dat men soks dan mei freugde drage moast, en net allinne de persoan yn kwestje maar seker ek it omsittend laach. Se hie ynienen in protte wurden hân, wat Heerd net mear fan har wend wie, mar mear as ea earder hie er it gefoel krigen dat sy harsels en him wat foarhold dêr't sy sels amper yn leaude.
Salang't er gjin briefkes nei har taskode, sei se neat en omdat er dat hoe langer hoe minder die, makke er fan de gelegenheid gebrûk om him te ferdjipjen yn hoe't se har tee opdronk, in koekje iet, siet te stopjen of te breidzjen, of, en dat fral de lêste tiid, siet te lêzen. Se lies folle mear as eartiids. In protte stichtelike lektuer, maar ek oar spul dat se yn in doaze
| |
| |
bewarre en dêr't se sneins noait oankaam. ‘It leauwe trillet troch myn lea, God is myn twadde natuer,’ sei se foarhinne gauris, soe it noch sa wêze? God kaam har de lêste tiid minder oer de lippen en hoewol't er it op gjin inkelde wize hurd meitsje koe, brocht er soks dochs yn ferbân mei de boeken dy't se lies en mei it feit dat de heit al de sneontejûnen fuort wie.
As dy der by wie, soe sy dy boeken noait lêze. Dat fielde er oan de manear dêr't se se op yn de hannen naam en opburch. Wêrom't Mintsje sa faak weibleau, wie in riedsel dat er net langer lossjen koe fan it trelit op de Runia-pleats dêr't allinne hy en de reager yn de sleatswâl de stille tsjûgen fan west hiene. Earst hie er dy ferbining hielendal net lein en leaude wat de mem sei: ‘Mintsje moat op it fee passe, dy lju dogge it langer mear en mear yn it grut, se moatte gauris fuort.’ Hy hie har skerp oansjoen doe't se dat andert joech, woe oan har eagen har útspraak op wierheid hifkje, mar doe't se Mintsje har ôfwêzigens ferklearre, gie it krekt oarsom as doe't se dy fan de heit rjochtfeardige. Fielde sy faaks by de heit wat hy by Mintsje fielde om't se allebeide wat wisten dat se ferswijden? Of wie it net krekt ûnder wurden te bringen? Neigeraden der mear sneontejûnen foarby giene dat er mei de mem allinne siet, waard er nijsgjirriger en rôp it idee fan Mintsje by nacht op de Runia-pleats hieltyd mear spoekeftige bylden op. Wat soe se dêr al dy nachten útheve? Hy besocht him foar te stellen hoe breed har bêd wêze soe en oft se op in gewoan of op in dútsk lekken lei. De dútske hie se leaver, dy fûn se waarmer. Dat wist er noch fan de tiid dat er efter har lei. Stadichoan ripe it plan om yn de lette jûn ris nei de pleats ta te gean. Hy ferlange der aloan fûlder nei dat er tusken in tsier fan de gerdinen troch in glimp fan har opfange soe. Hy soe net op it rút tikje, se mocht net witte dat hy dêr omstrúnde. As er har sjoen hie, gie er fuortdaalk wer op hûs oan sûnder har te begroetsjen. As er him al ôffrege oft it wol sinfol wie om inkeld om in glimp in reis nei de pleats te meitsjen, behindere allinne de spanning dy't it plan teweech brocht sels mar it ûntstean fan in klear andert. It hie der earder wat fan dat krekt it sinleaze him opswypke ta de died. Tsjin de mem sei er de bewuste jûn dat er eefkes nei Rindert gie. Se seach ferwûndere, mei him hie er al sa lang gjin gedoente mear, mar sei
| |
| |
fierder neat. Rindert wie op 't lest dyjinge mei wa't er op de legere skoalle de measte omgong hân hie. Somlike stuiten hie it der sels wat fan wei dat se freonen wiene.
Hy die der op oan dat er gjinien tsjin komme soe en besleat om it gewoane paad te nimmen. It wie it koartste, it soe allinne mar opfalle as er oer hikken klattere en by tsjuster oan it sleatsjespringen wie, alteast as der al ien wie dy't it seach. Mocht er trouwens op de reed immen tsjin it liif rinne, wie der noch gjin man oer boat, hy hie net ien wat misdien en wie ek neat yn dy rjochting fan doel. Dochs sloech it hert him as in lammesturt doe't er sawat healwei it doarp en de pleats wie en it ljocht fan de lantearnen oan 'e ein fan it doarp amper mear te ûnderskieden wie. Fan de Runia-pleats wie neat te sjen, it wie dat er wist dat it paad by de homeie útkaam oars soe er hast leauwe dat de hiele wrâld swart en leech wie sa tsjuster en ferlitten wie it dêr't er yn op rûn. Wat te sizzen as der no ynienen ien opdûkte, de heit of Runia sels begelyks, en him frege wat er woe? Hy wist neat te betinken, woe dat winliken ek net, elke stap dy't er de kant fan de pleats út sette, ferhege dat dizenige gefoel fan opwining dat er earder socht as mijde en as der al ris eefkes wat troch him hinne flitste dat syn oerdreaun skuldgefoel om wat er ûndernaam, bedimme, joech er him fuort dêrnei namste fûlder oer oan dy eangstige spanning dêr't er al mar mear oan ferslingere rekke. De skyl fan de moanne dy't ynienen fan de wolkens frijbaan krigen hie, ljochte him in bytsje by. Hiel yn de fierte makken, danksij it feale ljocht, de kontoeren fan in plompe massa har út de nacht los. Dat wie de pleats mei syn hege populieren en iken. By dei seach men allinne mar grien, alles gie beskûl efter it leaf, sels it hege reade dak dat yn de winter sa proastich baas spile oer de lytsere spultsjes yn de omkriten. Hoe tichter er der by kaam, hoe stadiger er begûn te rinnen. Hie er no wier mei alles rekkene, wat koe der yn de goedichheid gefaarlik wêze? En dochs fielde er dat er wat fergeat. Earst doe't it him yn 't sin skeat, begriep er wêrom't er stean bleaun wie. De hûnen. Se soene oanslaan en him daalk ferriede. Hy lei mei himsels oer wat er dwaan soe, as er werom gie, hie alles om 'e nocht west; noch soe er net witte wat Mintsje die, en it soe syn eigen skuld noch wêze ek. Rûnen de hûnen oerdei frij op it hiem om of sieten se fêst? Hy pinige syn
| |
| |
harsens krekt salang oant se it andert joegen dat him paste: nachts wiene se binnen, dat koe net misse. Hie de heit net ris sein dat er in alde hynstestâl yn it weinhok ta in kennel fertimmerje moast? Noch stiver kniep er de hân om it knyft dat er sûnt in pear wiken alle dagen by him droech. It hong by Feenstra yn it hok, altyd op itselde plan sûnder dat it der wei kaam. It soe wol te stomp wêze om der noch fisk mei ta te meitsjen, mar de punt wie skerp. As ien fan dy bisten him tenei kaam, stiek er it dêrmei yn de bealch. Wêrom soe er bang wêze, miskien sloegen se net iens oan as er net oer de homeiedaam gie, mar troch it hof. Hy bleau oan de foarkant fan it hûs, sy sieten oan de efterkant, se soene him noait dwers troch it hiele hûs hearre kinne. Hoeden rûn er de kant fan it hôf út oan de foarside. Om't de homeie op 'e sydkant fan it hûs wie, moast er in eintsje trocht it lân, in pear greppels oer, oant er foar in sleat stie. Hjir soe er oerhinne moatte, as er no fierder rûn, kaam er tefolle oan de oare kant en soene de hûnen him faaks fernimme. Stom dat dy Runia ynienen sa'n aardichheid oan hûnen krigen hie. Hy naam in oanrin en sprong. Plat tsjin de wâl oandrukt, bleau er in skoftke deadestil lizzen. Gjin hûn dy't bile.
Op 'e taast gie er fan beam ta beam it hôf troch, eefkes skrok er fan in ein dy't lûd kwêkjend opspatte, mar ek dat lûd stoar fuort. Hy wachte wylst er tsjin in stamme oanline en krige it gefoel dat de nacht ûnmooglik mear fan him fernimme koe as hy fan de nacht. Doe stoep er wolberet de kant fan de ruten út dêr't in flau skynsel trochhinne foel.
It lêste eintsje kroep er op hannen en fuotten om net boppe de swiere finsterbanken út te kommen. Sekonden skaten him fan in definityf andert op de fraach dy't him al sa lang hjitfolge hie. Wat er te sjen krige, stelde him slim teloar. Runia lies in krante, frou Runia hie kaarten foar har lizzen of foto's en Mintsje hie in boek yn de hannen dêr't se yn om blêde. Se sieten gewoan mei har trijen om de tafel. Dat wie wat oars as op it fee passe en nachten oanien yn it buthús omspane. Dy lju dogge it langer yn it grut, se moatte gauris fuort, gnyske er bitter. Wêr makke er him drok oer, hie er dan doch noch hope dat it wier wie? Wêrom kaam se net gewoan thús en siet se net mei him en de mem om de tafel? Wêr wie de heit, dy koe ek mar better oanskikke, hy wurke hjir likegoed. Har getyspel
| |
| |
mei de siden fan it boek makke him kûgelsk en doch wie er net by steat en draai him om. Doe't se it oan 'e kant lei en oereingie, dûkte er fluch ûnder it finsterbank. It duorre menuten foar't er op 'en nij doarst te gluorkjen. Sy moast tee ynskonken hawwe, frou Runia hold in kopke oan de lippen, wylst sy sels altemets in taast nei har eigen die en it nei de mûle brocht. Sy hie no ek in stik fan de krante krigen. Hy wachte oft se it blêd sakje litte soe, der like gjin ein oan te kommen foar't se it út hie. No't se beskûl gie efter dat tinne skyld fan papier, krekt as dy keardel, bekroep him in gefoel fan ferlittenheid en machteleaze lulkens. Sa't sy hjir siet, wóe se net thús wêze, die it har neat dat hy de wykeinen thús kaam. Sý prakkesearre der net iens oer mei oan te skikken mar liet him mei de mem allinne sitte. Hjir wie it geselliger tink, en as hy net thú wie, soe sy syn plak wol ynnimme, om him kaam se net thús. Eefkes woe er it knyft wol troch it glês hinne stekke sadat se har allegearre deaskrokken. Hy soe nei de foardoar rinne kinne en oanskilje, se soene him der fêst yn noegje. Heal krûpend gie er nei de hege stoepe dy't as in bordes grutsk út de grûn like op te rizen. Dizze beide doarren giene inkeld iepen en ticht mei it húshimmeljen, wist er. Hy die de broek nei ûnderen: lulkens, spanning en wraak sochten har in útwei troch syn anus yn in ûnbidigen heap stront dy't as it al net ferreinde en ferwaaide sûnder mis as in bolus fan ien fan de hûnen oansjoen wurde soe. Dêr mochten se har oer besauwe as se it seagen, der leaver noch yn stappe of yn útglide. Ien soe it wer opromje en op de rûchskerne smite dêr't it hearde en weiwaard, noait soe der ien wêze dy't te witten kaam wa't der echt efter dizze heap stront stiek.
Hy gie mei de finger troch de bilnaad en fage him ôf oan de muorre. Noch better koe er wat op de kruk fan de doar smarre. Mei de wiisfinger rierde er yn de heap om en striek mei stúdzje oer de rûne knop. Dit wie syn oantinken troch nimmen oait opmurken lit stean yn ferbân brocht mei de heap foar de doar; mar hielendal soe it der net ôfreine, tocht er mei wat fan foldienens. Sûnder noch ien kear om te sjen, sloep er werom nei de feart. Der ienkear oer draafde er sa hurd as er koe, werom nei it doarp. It byld fan Mintsje, dy't dêr sa smûk oan 'e tafel siet, koe er mar net kwyt reitsje. Dy stomme krante bleau mar tusken harren yn al besocht er noch sa oer
| |
| |
de râne hinne te kypjen. Hy soarge der foar dat er net efter de pûst wie doe't er nei binnen stoep. It wie al by âlven. De mem siet wer te lêzen, blykber ferwachte se de heit noch net thús, de doaze stie njonken har. Soe er altiten sa let wêze? Se seach fan him nei de klok, it wie al let ja. Ynienen koe er net mear oer dat gesicht mei dy ûnferweechlike mûle dy't aloan swijde, mar dêr't de eagen nammerste mear fan sprieken. Sûnder in kladsje nei har ta te skowen, gie er nei boppen. Moarn soe er dy freeslike Van Ginkel wer oanhearre moatte, hoe graach soe er daalk nei Laas en Jiltsje ta gean. Dêr moat ik oan tinke, tocht er, doe't er de sliep wer ris net fetsje koe. Noch altyd woe it byld fan Mintsje dy't skûl gie efter de krante net fan him wike.
De snein ferrûn as alle oare sneinen: sûmber en deadsk. Earst ûnder melkerstiid doe't sawol de heit as de mem elk harren gong giene, klearre foar him de loft op.
By Laas en Jiltsje prate er as in alk, mear noch as foarhinne doe't er troch de wike noch thús wie en temûk wol ris eefkes by harren oanwipte. Doe't er fertelde dat de mem en hy elke sneontejûn tegearre sieten, wiene beide ferheard. Laas stoareage fertrietlik foar him út sûnder wat te freegjen, Jiltsje fûn it mar nuver, sei se, en woe witte wêr't se dan wol taholden. Hy loek oan de skouders, dat er de jûns tefoaren by Runia om de pleats strúnd hie en Mintsje sitten sjoen hie, hold er foar him. Der wiene dingen dy't er net oer de lippen krije koe, sels by dizze twa âlde minsken net by wa't er dochs sa iepenhertich wie. Tasma, de roekkat, de prom dêr't er altyd sa'n niget oan hân hie, syn lulkens op God ensfh. kamen net op it aljemint, mar Feenstra, de fisk dy't er ferhannele, de skoalle, de rektor nei wa't Laas gauris fernaam, Fonger de winkelman, al dat soarte saken waarden wiidweidich bepraat.
De troch syn tadwaan kniesde fingers fan broeder Stinstra, de glandige troanje fan frou Dolmer, hy swijde der oer as it grêf. Hie er op de legere skoalle op juffer Haima nei amper in geheim foar Laas, no't er fierhinne út it eachweid wie, protten harren mear geheimen op fan wat er troch de wike te ferarbeidzjen krige. Soms waard it him oermânsk en woe er wol yn gûlen útbarste. Wêrom fertelde er harren net fan justerjûn, dat er der sin oan hie om nei Mintsje ta? Mar ynstee
| |
| |
dêrfan begûn er oer hiel wat oars: oft sy wol wisten wat no krekt it ferskil wie tusken de himel en de hel. Nettsjinsteande de blidens dy't er field hie doe't er nei harren ûnderweis wie, en foar himsels net te begripen, fleach it him ynienen oan. Miskien wol krekt om't smûkens en freonlikens him gjin ferwar lieten en kwetsber makken foar wat er ornaris ferkrong. Ek hjir bleau alles gelyk: it houtene skipke op 'e houtene kast, de klok mei de beide cherubijnen op 'e skoar-stienmantel, de foto's fan omke- en muoikesizzers, de lânskipsskilderijkes, de haakte kleedsjes, de stomme stuollen en it iennige dêr't er bliid mei wie dat it net feroare: it teeljochtsje dat altyd gelyk yn it finsterbank stie te flakkerjen. It barnde him efter de eagen, hy woe raze, wat geks dwaan sadat se him ôffiere soene. In mannichte wite jassen soe om him hinne stean as er op in brankard in auto ynskood waard. En wylst er wiidweidich útlei dat hy net yn in hjirneimels leaude en tagelyk bang waard fan syn eigen útspraken, dûkte tusken al dy wite jassen samar dat swarte wanskepsel op en wer hearde er klear wat er sei:
‘Heerd Hissema, do kinst net oan op dizze minsken. Do sitst hjir te praten en mienste dat se dy lije meie. Ferjit it mar, yn de grûn fan de saak hawwe se skjin har nocht fan dy ôf. Altyd itselde praat. Do falst harren lestich, soest harren in deugd dwaan ast der mei opholdst alle sneinen te kommen.’
Helpleas seach er nei Laas. Hy glimke him ta. It koe net wier wêze wat de roekkat sei. Hy liigde en woe dat er de hiele snein allinne wêze soe. It soe net om troch te kommen wêze as er net nei Laas en Jiltsje ta koe. Wêr soe er yn de godsnamme hinne moatte, hy soe him leaver...; hy slobbere oan it bakje kofje dat Jiltsje foar him delset hie. Doe't er fuort wie, sei Laas: ‘Wie er wat drokker as oars of haw ik my dat mar ynbylde?’
‘Ik haw neat oan him fernommen,’ andere Jiltsje en romme de kopkes fan de tafel.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd