De roekkat

3.

In moai skoft letter waard der op in sneon in brief besoarge. Om't er uteraard nijsgjirrich wie, wie er der altyd gau by om de post dy't gewoan troch de foardoar nei binnen smiten waard fan 'e flier op te sykjen en kreas op 'e tafel yn de keamer te lizzen. Meast wie der mar in bytsje en koe er yn in pear stappen wol sjen wat der sa likernôch by siet en foar wa. Dy sneontemoarns wie der allinne mar de brief dy't fan skoalle kaam. Wat soe dit te betsjutten hawwe, frege er him ôf. Miskien hie it mei de âlderjûn te krijen dy't meikoarten holden waard. Doe't de heit ûnder it middeisiten mei syn knyft de slúf kreas iepensnijde, folge Heerd mei in sekere spanning hoe't syn eagen stadich oer it papier glieden, fan lofts nei rjochts rigel foar rigel oant se der wêze moasten.

‘Dy man wol mei ús prate,’ grommele er wylst er de brief oan de mem joech. Sy lies him like oandachtich en joech him sûnder kommintaar werom.

‘Hy skriuwt net iens wat er no krekt wol,’ sei er. Beide

[p. 30]

seagen se him oan.

‘Der is doch neat mei dy?’ frege se wylst se besocht mei de hân in mich yn de flecht te fangen. Dat koe sy allinne, gjinien fan de bern dy't har dat neidie. Eartiids hie er de heit wolris sizzen heard: ‘har ferstân en hân, beide binne sa fluch as wetter.’ Diskear slagge it har trouwens mar heal, se hie him wol te pakken, mar hy wie net dea, doe't se de hân iependie gûnze er gysten nei de gerdinen. Heerd skodholle fan nee. Se moasten it net by him sykje, miskien hie de rektor wol mei alle âlden in petear, skreau er.

‘Ik haw it oars min oan tiid om nei de stêd te fleanen, sokke lju miene mar dat elts de tiid oan himsels hat,’ krimmenearre er. ‘Sa faak bart it net, dit is de earste kear salang't er op skoalle sit. Hy sil wol witte moatte hokfoar kant er aansens út moat. Yn 'e twadde moatte se kieze tusken H.B.S. en gymnasium lies ik yn it skoalkrantsje.’ Hoe langer der op ompraat waard hoe geheimsinniger Heerd it doel fan de brief talike. Op it lêst waard dochs besletten dat de heit derhinne soe, alteast as it om Runia koe en it waar der nei wie.

It petear tusken de rektor en de heit ferrûn yn it earstoan frijwat stroef.

Hissema hie in skalk each op de bedoelingen fan de rektor en hie him ûnderweis pinige mei de fraach oft dizze besite der winliken wol op troch koe. As God soarge, wat soe in minske dan bemale? Bin ik net út de kroade mei kikkerts, sa't er it ierdsk gewrimel graach foar God oer stelde, sprongen, frege er himsels geduerich ôf únder it fytsen. En dy prykjende eagen fan de rektor stie er earst ek net. De rektor sels wie op syn iepenst. Laas hie him it ien en oar ferteld, ek oer it trelit fan de sneontejûns, en sy wiene it der rillegau oer iens dat Heerd der út moast. Ut 'e hûs, dat wie de baas, mar hoe moast er der mei oankomme? Fan Laas hie er heard dat Heerd thús noch altiten swijde en dat se dêre ek net wisten dat er op skoalle wol prate, al wie it yndie net folle mear as it heechst nedige. Dêrby mocht it trelit tusken de heit en de mem fansels hielendal net as de oanlieding foar it ûnderhâld nei foaren komme. Hy en Laas praten ôf dat er de heit net wizer meitsje soe en dat it swijen fan Heerd saneamd de wichtichste reden wie foar it útstel om him yn 'e stêd yn 'e

[p. 31]

kost te dwaan. Om it jild hoegde it net oer te gean om't men yn soksoarte gefallen altyd in berop dwaan koe op it Elimfûns.

Doe't de rektor nei de nedige omballingen ien en oar nei foaren brocht, hie Hissema der tsjin alle ferwachtings yn daalk earen nei. It wie dus mei de sinten te regeljen, dan soe er de frou ynljochtsje, sels wie er der net op tsjin - wat betsjutte dat er der foar wie - en mei dûmny Van Ginkel soe er it oerlizze. As Heerd oergie nei de twadde klasse koe er yn 'e kost by de lju dy't de rektor op it each hie. Hy hie der al in baltsje oer opsmiten by Feenstra, de fiskboer, sels âldbestjoerslid fan it Elimfûns en sûnder bern. Hissema frege noch al eefkes soarchlik nei de lizzing fan Feenstra, mar doe't er te hearren krige dat dy Kristlik Griffermeard wie en lid fan de Uny, klearre it gesicht op. Hy en de rektor rekken sels noch yn petear oer ferskillen en oerienkomsten tusken ûnderskate tsjerklike rjochtingen. De rektor krige respekt foar de wize wêrop Hissema oer dit ûnderwurp prate koe; de man like der sels mear fan ôfte witten as hysels. Tagelyk ûntgiene him de markante trekken dy't bytiden suver wat wreeds hiene en de stoerske menear dêr't er op sjen koe, net. It wie frijwol seker gjin maklik hearskip en, nei't it him opfoel, ien dy't nochal min syn ein slûpe liet, by 't grutske en eigensinnige om't ôf, fral as er in stânpunt ferdigene.

Doe't er in skoft letter op syn keamer oer de besite siet nei te tinken, seach er ûnûntkomber it gesicht fan Heerd foar him. Se liken net op elkoar, hy en syn heit, en dochs moasten se fan aard wat fan elkoar hawwe. Wêr soe dat aparte, stege swijen dat dat jonkje no al jierren folhold, op werom te fieren wêze? Der moast mar in bryfke nei Laas en dy soe Heerd in bytsje yn betrouwen nimme moatte. De jonge soe alles yn 'e bulten jeie as er no ynienen thús begjinne soe te praten. Dochs nuver dat Hissema hielendal net tsjinaksele doe't er mei syn útstel kommen wie. Hy gie oerein en socht yn 'e klûs nei it rapporteboekje fan Heerd Hissema. Sawol it kryst- as peaskerapport seagen der poerbêst út. Gjin wûnder dat Laas dy't er ûnder tsjinst al koe as in heldere en betroubere soldaat sa'n aardichheid oan dizze jonge hie. Laas koe op him rekkenje. Wêr't it thús sa om en ta gie, moasten de bern wol in

[p. 32]

knoei krije. Der moast yngrypt wurde foar't it te let wie. As it dat al net wie; dy inkelde kears dat er him op ien fan de gongen tsjinkaam, wie it dochs krekt oft der wat in frjemd-soartige atmosfeer om dat mantsje hinne hong. Hy koe ek sa nuver en net te bedjipjen foar him út sjen. Soe der dochs wat yn sitte dat oars wie as oars? It koe wol ris op in uterste útdraaie: of in gouden of in blikken earizer. It ynkringende lûd fan de skoalskille lokke him de keamer út, hy rûn de lange gong troch, de kant út fan de tún dêr't de barakken stiene.

Doe't Heerd hearde dat er nei de simmerfakânsje it hûs út soe as er mar oergie, wie er der optein fan. It slagge mar amper om der net tefolle fan skine te litten. Sels liken se der trouwens sa't se der by sieten ek earder fleurich as fertrietlik ûnder. En dat koe er dochs min fiterje fral fan de mem dy't no fansels hielendal de hannen frij krige sa't er himsels bitter foarhold. Mar ek dêroer liet er neat skine behalven dat er in pear kear wat hinne en wer wreau mei it gat op de reiden sitting fan 'e stoel as woe er alle grimmitigens yn it lichte kreakjen in útwei jaan. As er him trouwens ien ding sels yndruide de lêste tiid, noch sterker as foarhinne, dan wie it wol dat men noait ien merke litte moast dat er jin oan it gefoel kaam. It slagge him frijwol altiten: hoe mear it yn him lôge, hoe minder der oan him te sjen wie. Hy tocht him yn hoe't it wêze soe as er troch de wike net mear yn it doarp wie.

Neat soe er hjir misse, yn it doarp net en thús net. Wêrom soe er net in hiel jier lang weibliuwe of syn hiele libben? Ynienen skeaten Laas en Jiltsje him yn 't sin krekt op it stuit dat er de heit as fan fierren sizzen hearde: ‘en dan komst de wykeinen thús, en ast ûnwennich biste yn 't begjin de woansdeitemiddei ek.’ Ast ûnwennich biste, hy besocht net te gnizen, gekker koe in mins it net betinke: hy ûnwennich, ja nei Laas en Jiltsje, by harren soe er elk wykein komme no't it troch de wike net mear koe. Byneed gie er der ris yn 'e wike hinne sûnder dat er nei hûs gie. Mar as er dan guons tsjinkaam dy't it fertelden. Nee, it wie wol goed sa.

Dy simmer, de âlfde july, kaam Heerd mei in prachtich oergongsrapport thús. It advys wie gymnasium. Nammerste mear nocht hie er oan it ûngetiidzjen by Wesselius. Hy fer-

[p. 33]

tsjinne no deis in gûne mear as it jier dêr foar.