|
| |
| |
| |
| |
Zeventiende Hoofdstuk.
Karel vertelt op zijn manier en de vangst loopt nogal mee.
Schipper Harmen de Bot lag in de kooi en keek naar Karel, die in 't logies doende was. Jaap veegde de asch van 't komfoor in 't gat van den vloer.
‘Nou, hoe is 't er nou mee, Harmen?’ vroeg de knecht.
‘Zachtjesân,’ zei Harmen. ‘Zeg Karel.’
‘Ja, wat is er dan?’
‘Daar boven de richel staat 'n fleschje, nee, aan de andere kant. Ja, daarvan moet je 's tien droppels in een kommetje water doen.’
Nauwlettend telde Karel de droppels af en gaf 't medicijn Harmen te drinken.
‘Zoo, nou ben 'k over 'n half uurtje weer de ouwe. Leggen we an de Schokker ree?’
| |
| |
‘Kan je begrijpen,’ zei Karel vroolijk, ‘we zitten an Spakenburg!’
‘Spa-ken-burg?’ kwam er verbaasd op langzamen toon uit, ‘en we deeën toch op Schokland aanhouën?’
‘Ja, maar die verdraaide storm heit ons heelendal uit de koers geslagen. Als je nog 's met zoo'n wind naast je roer gaan leggen, schipper, moet je me eerst waarschouwe, want 't scheelde een haar of we leien met 't zeil op 't water. Nou, trek je d'r maar niks van an, slaap jij maar 'n uurtje. Jaap en ik zullen 't wel vinde.’
Er lagen heel wat botters in de Spakenburger haven, die tijdens 't noodweer van den nacht een veilige schuilplaats gezocht hadden.
't Waren visschers uit de verschillende dorpen langs de Zuiderzee: Bunschoters en Vollenhovers, Spakenburgers en Volendammers, Markers en Urkers. De meesten ervan waren bezig hun onklaar geraakt vischwant weer in orde te brengen, anderen waren daarmee gereed en in afwachting van beter weer zaten ze gehurkt in groepjes op de botters en vertelden elkander hun wedervaren.
Om den schipper rustig te laten slapen, lieten Karel en Jaap hem alleen en gingen wat praten op een andere schuit.
Hij vertelde natuurlijk ook het gebeurde met zijn schipper, maar deed dat op zulk een overdreven manier, dat Jaap bijna een benauwheid kreeg van het lachen.
‘Nou moet je weten,’ vertelde Karel, terwijl hij een pijp stopte, ‘dat we vannacht om twee uur uit
| |
| |
Volendam gevare bennen en Harmen de Bot was zoo lekker as kip. Hij rookte nog z'n pijpie havana stincodorus dat je geen hand voor je ooge kon zien vanwege de rookwolke, die hij uitblies. Nou, 't begon hoe langer hoe meer te snuive op zee en we kregen 'n bui water op ons kop, dat we ons in geen drie
weke hoeve te verschoone. Alla, schipper Harmen heit het roer en 't is hem toevertrouwd, want je weet, dat ie 'n zeiler is van 't bovenste plankie. Terwijl ik me koffie drink, die deez' kleine hinkeldepink drommels lekker gezet had, hoore we ineens een bons an dek en dadelijk daarop krijgt de botter een opstopper, dat we allebei als een gomelastieke bal tegen de muur vliegen en weer terug.’
‘Nou, jij kies maar wat!’ zei een Marker, die gehurkt te luisteren zat.
| |
| |
‘Sssst, laat 'm nou uitvertelle!’
‘Nou maar ik geloof d'r geen cent van.’
‘Hoeft ook niet, laat em uitprate.’
‘Ja hoor 's,’ zei Karel, ‘as je me niet geloove dan mot je 't maar late, maar 't is zoowaar as 'k hier sta.’ (toevallig zàt Karel). ‘Afijn zooals 'k je dan zei, krege we 'n stomp van de zee en ik naar bove. Hee Harmen, bee je thuis? schreeuw ik, want 'r stond geen mensch an 't roer. Koman, denk ik, dat ziet er goed uit. De botter dee almaar draaien en slingeren, golven als masten en zoo stikkedonker, dat je geen woord van je eigen kon verstaan. Alla, ik loop naar 't roer en trek met arme en beene dat de schuit links uit de flank met rotten rechts opmarcheert, ja, 'k heb me militerre kommando's uit me diensttijd goed onthouë, hoor.’
‘En waar was Harmen nou?’ informeerde een Bunschoter.
‘O, die lei van zichzelvers. Elk oogenblik kreeg-ie 'n golf buiswater over z'n facie, maar ik dacht, daar za-je van opfrissche, schipper. Je begrijpen dat die kleine Jaap hier de zware schipper niet naar z'n mandje sleepe kon en daarom dee ik 'm maar stille late legge. Nou, en toen benne me voor de wind blijve vare en inplaats van Schokland kwame we Spakenburg binnenzeile. En de schipper doet een dutje, hij heit wat droppeltjes benzine met oodeklonje ingenome en dan zal 't wel weer in orde weeze met em.’
‘Zeg, jouw baas is toch geen automobiel, dat hij benzine inneemt?’ vroeg een Urker.
| |
| |
‘Nou ik kan je 't rikkemandeere,’ zei Karel, ‘as je hard loope wille mot je eerst 'n flessie benzien inneme en wel man, dan loop-ie dat'n auto d'r jaloers van weze zal.’
‘Je mot et anders maar loven, da-je Spakenburg bent binnengevalle en niet Schokkeland,’ zei een oude Marker-visscher.
‘En waarom dan wel?’
‘Nou, ik hou niet van Schokkeland, je hebt nooit geluk as je van Schokkeland komt. En dat is van wege de vervloeking die op 't eiland rust.’
‘Wat een praatjes. Of je nou in Volendam of in Spakenburg of op Schokland aanleit, wat heit dat nou met je vangst te make?’
‘'n Heeleboel,’ zei de oude Marker bijgeloovig. ‘Jullie kennen toch wel de geschiedenis van Schokkeland?’
‘Beter dan jij,’ zei Karel lachend.
‘Nou, dan mag jij 't eres vertelle, Karel.’
‘Best,’ zei Karel en stopte een versche pijp, terwijl hij de anderen een knipoogje gaf. ‘Nou, dan, vroeger was d'r op Schokland een dorp, dat hiette Gruttenveen en de mensche die d'r woonden aten niks anders as gebraje haringkoppe met zeewater en daar krege ze dan de kriebel van in d'r kop en begonne een polka te danse op de top van de mast.’
‘Wat een leuges,’ viel de oude Marker hem in de rede.
‘Stil, verder vertellen!’ riepen de anderen lachend.
‘Nou en toen kwam op een mooie dag de duvel
| |
| |
op Schokland en die zei: Hoor is, as dat nou maar uit is met dat zeewater drinke en haringkoppe ete en as jullie morgen geen vijfduizend guides bij mekaar hebt, waar ik een nieuwe automebiel voor moet koope, dan zal je 's wat beleve. Nou, je begrijpe dat de Schokkers zooveul geld niet hadde en de volgende dag hadden ze nog geen honderd guldes. Maar dan was d'r een groote kerel van een Schokker en die wou de duvel een pak slaag geve. Maar die is van een kouwe kermis thuisgekomme want de duvel stak 'm een twee-drie in z'n vesjeszak en daar is-ie verschroeid vanwegens de hitte en tegelijk heit de duvel heel Schokland in brand gestoke op één huisie na, en daar woont nou ouwe Kaatje in, waar je beschuite ken koope.’
De visschers vermaakten zich kostelijk met't dwaze verhaal van Karel, maar de oude Marker bleef ernstig en zei, dat er niets van deugde en 't allemaal onzin was. Alsof de anderen dat niet wisten.
‘'t Is allegaar geloge wat-ie vertelt,’ begon de Marker, ‘en 't is heel anders gebeurd.’
‘Nou, zeg jij 't dan maar.’
‘D'r ware vroeger op Schokkeland twee dorpen, 't eene hiette Ens en 't andere Emmeloort. In de goeie tijd was er welvaart, want er wier veel geld gevangen. Maar toen is de trots en de grootheid d'r ingekomen, de Ensers wouën almaar rijk doen tegen de Emmeloorters en zoo kwam der ruzie op 't eiland. Op 't laatst was de haat tusschen de twee dorpen zóó groot, dat de visschers vechte ginge inplaats van te visschen.
| |
| |
En nou had 'r nog niks ergs daarmee gebeurd, maar d'r was een rijke Enser en die had een hekel an een Emmeloorter, omdat-ie misschien nòg rijker was as hij. En nou deed-ie een zaag nemen en zaagde een plank uit de bodem van den ander z'n hotter om 'm te late zinke. Maar toevallig hadden de Emmeloorters dat gezien en die vertelden 't an hun kameraad. Benne ze gekomen met een heele troep Emmeloorters om het dorp Ens te verwoeste. De schipper van de bedorve schuit met een bijl voorop om den ander dood te slaan. Maar de pastoor van Ens wou de mensche kalmeere, en wat doet de schipper? Hij slaat met de bijl de pastoor op het hoofd, dat de man in mekaar zakte. En toen heit de pastoor Schokkeland vervloekt in naam van God, dat er niks van over zou blijve. En zoo is 't gebeurd ook. D'r benne storme gekomme, en God heit de dorpen laten overstroome en de Schokkers verjaagd en nou is 't niks anders meer as 'n haven, om bij stormweer in te vluchte. Maar ik mot er niet zijn, d'r ken nooit zegen op ruste. 'k Ben d'r twee keere binnegeloope en 'k zal je vertellen dat bij de eerste keer m'n net gescheurd is en bij de tweede keer m'n roer uitmekaar is geslage.’
‘Ouwe spulletjes geweest, baas!’ zei Karel lachend.
Toch had het verhaal van den ouden Marker indruk gemaakt en de meesten geloofden het wel.
Toen keken ze eens naar de lucht en zagen, dat het weer mooi opklaarde.
En een oogenblik later begaven de brave visschers zich naar hun botters en maakten die opnieuw zeilklaar.
| |
| |
‘Wel Harmen, hoe staat het 'r nou mee?’
Harmen de Bot kwam uit de kooi, heelemaal frisch weer en zelfs lachend om 't gebeurde.
‘We zijn d'r weer, hoor,’ zei Harmen. ‘Allo Jaap, geef me om te beginne maar 'n kop koffie.’
Jaap haastte zich zijn baas te bedienen.
‘Nou doen we direct weer uitzeilen,’ zei Karel, ‘om de scha in te halen. We gaan maar weer op Schokland an, misschien komme we de duvel wel tege met 'n hoogen hoed op.’
‘Wat klets je nou?’ vroeg Harmen.
Jaap lachte.
‘Karel heeft de visschers 'n verhaal op de mouw gespeld van 't vergaan van Schokland,’ verklaarde hij.
‘'t Zal wel wat moois geweest zijn,’ oordeelde de schipper, ‘kom Karel, we varen, jong.’
't Groote zeil en de fok werden geheschen, de botter draaide door den wind en dan ging het met bolle lappen, de boeg snijdend door de golven, zee in.
Rond de hoogte van Schokland ging de schuit aan het net.
Harmen de Bot vischte met de kuil, een geweldig groot net, dat door twee masten van wel tien, twaalf meter wijd-open wordt gehouden. Het net eindigt in een twee meter langen zak, waarin de opgevangen visch bijeengegaard wordt.
‘Koman,’ zei Harmen, ‘jullie zullen wel slaap hebben, want je bent al van gisteravond in de weer. Blijf jij even aan 't net, Karel, dan zal ik Jaap leeren om boterplakken te maken.’
| |
| |
In 't vooronder zag Jaap, hoe de schipper een paar handen vol meel in een pot wierp en er dan een puts water bij deed. Met een houten lepel maakte hij daar beslag van en gooide er, als 't noodig was, nog wat water bij om 't te verdunnen.
Dan nam Harmen de koekepan en zette die op 't rooster, dat-ie gloeiend werd. Niet Harmen, maar de koekepan. En vervolgens ging 'r een kluit boter in, gevolgd door een paar lepels beslag en aldus werden de boterplakken gefabriceerd.
Al bakkende was Harmen Jaap aan 't onderrichten.
‘We doen nou garnalen visschen, jong. Je hebt
| |
| |
gezien, hoe de kuul in zee ging met de twee masten, niet? Welnou, die twee masten staan rechtop in de zee als een driehoek met de punt naar beneden. Aan die punt zitten looden kogels, anders zouen de masten niet omlaag blijven, snap je? Nou doen we het net zoowat drie uren sleepen en dan halen we 't in en gooien de garnalen en visch in de bun. 't Uitzoeke van de visch noemen ze klaren, dat weet je zeker wel. Nou, de eerste boterplak is voor jou.’
Harmen bakte z'n koeken tot er geen beslag meer over was en riep Karel naar benee.
‘Nou ga ik drie uren aan 't net, Karel, en kan jij met Jaap slapen gaan. Benee staan boterplakken en koffie.’
Na 't eenvoudig maal stapten Karel en Jaap in de kooi, trokken den zwaren deken over zich heen en sliepen dadelijk in.
Drie uren later - 't was nu ongeveer tien uur geworden - kwam Harmen de anderen roepen.
‘Hei Jaap, Karel, 't is tijd hoor!’
Ze waren allebei in een ommezientje present.
Door middel van een windas werd het net naar boven gesleept en dan bogen zich de schipper en zijn knecht overboord om het te grijpen en de opening te zoeken.
Dan gaf Jaap het schepnet aan en Karel vischte de vangst uit het net en gooide die met scheppen vol in de bun.
't Waren meest garnalen, maar er tusschen
| |
| |
wemelde het van ander zeegedierte, scholletjes en spiering, krabben en zeesterren, verscholen onder kletsnatte bossen zeeplanten. Toen het net leeggeschept was, lieten de visschers den kabel weer van het windas loopen en het net zonk weer weg achter het schip.
Zoo bleven ze heel den dag, telkens elkander om de drie uren aflossend, aan 't visschen, tot diep in den nacht de bun aardig vol was en naar Volendam koers werd gezet.
Onder't naar huis varen werd de vangst ‘geklaard’.
De garnalen werden in de manden gedaan, die
| |
| |
‘litten’ heetten, de andere vischsoorten eveneens apart gehouden en na afloop van 't werk had Harmen twintig manden garnalen en twee mandjes schol en aal.
Aan de vischafslag werden ze dadelijk verkocht en ze brachten Harmen twee gulden per mand (50 pond) op.
Jaap kreeg als loon voor z'n eerste reis een rijksdaalder en toen hij, trotsch op z'n eersten tocht als visscher, bij moeder thuiskwam, stopte hij het mooie, blinkende geldstuk in een groen, steenen varken en kreeg van moeder op elke wang een stevige Volendamsche zoen.
|
|
Auteursrecht onbekend
