Jaap Snoek van Volendam

[p. 168]

Vijftiende Hoofdstuk.
De Gemeenteschool door brand vernield.

Na nieuwjaar begon het te dooien. Het ijs raakte los en begon in schotsen rond te drijven. Uit was het met het ijsvermaak en voor een deel was dat maar goed ook, want de jongens waren zelfs onder schooltijd zóó in gedachten op de ijsbaan, dat zij weinig oplettendheid betoonden bij het leeren.

Meester de Goede, de hoofdonderwijzer der openbare school, was er anders wel de man naar, het leeren der jongens aangenaam te maken.

Meisjes waren er niet op zijn school, die gingen naar een nieuwgebouwde Zusterschool, die wat verderop, beneden den dijk gelegen was.

Mannen, die nu al met eigen schuit vischten, hadden vroeger bij meester de Goede in de bank

[p. 169]

gezeten. Al bijna twintig jaren was hij de vriend, de raadsman en de toevlucht der Volendammers. Hij wist hen altijd met een opbeurend woord moed in te spreken, hij gaf ze wijzen raad en daarvoor nam hij nooit een belooning aan. Hij bemoeide zich met de visscherij en was dikke vrienden met den havenmeester, met wien hij de belangen der visschers ijverig behartigde.

En niettegenstaande alle Volendammers Roomsch-Katholiek zijn, gingen toch hun zoons naar de openbare school, omdat er doodeenvoudig geen andere school voor jongens was.

En nu gebeurde er iets vreeselijks, waardoor de brave meester de Goede opeens al zijn leerlingen verloor.

In Februari was het opeens weer met vriezen begonnen. Na dagen en wekenlange regen en dooi was onverwacht de vorst weer ingevallen, die zooveel blijde uitzichten op goede vangsten geheel vernietigde.

Den 18^en Februari 1912 vroor het, dat het kraakte!

Dien dag moesten de meesters in alle klassen dan ook geweldig stoken, wilden zij de lokalen op een behoorlijk warme temperatuur houden.

Maar tegen vier uur werden alle kachels gedoofd, de school ging uit en meester de Goede, als gewoonlijk, ging nog eens alle klassen rond om te zien, of er niemand meer in de school was.

Het gebouw had drie beneden- en drie boven-lokalen. Des avonds om zeven uur had meester nog

[p. 170]

een vergadering met de onderwijzers en den pastoor op de bovendieping en om negen uur verlieten allen het gebouw.

Meester de Goede sloot de deur en allen begaven zich, onbewust van het groote onheil, dat gebeuren ging, huiswaarts.

Tijmen Snoek verliet dien nacht om half twee zijn huisje, om met de botter uit te varen.

Hij keek naar de heldere sterrenlucht en mompelde:

‘Vriezend weertje. 't Zal koud zijn op zee, maar we zullen ze weer vangen.’

Zoo ging hij in gedachten over ‘'t land’ van Stoeler, tusschen de poppenhuisjes door, langs de school. Het tochtte sterk om den hoek, daarom trok hij zijn das wat steviger aan en wilde wat sneller nu voortstappen, toen opeens zijn aandacht getrokken werd door een vreemd schijnsel uit een der benedenlokalen van de school.

Tijmen Snoek bleef verwonderd staan.

De onderste ruiten waren van matglas, zoodat hij niet zien kon, wat de oorzaak was van dit zonderlinge licht.

Op het plafond van de klasse zag hij het grillig schijnsel van vuur, alsof de kacheldeur wijd openstond en de vlammetjes 't lokaal verlichtten.

Dat vond Tijmen Snoek toch vreemd, want 't was bijna ongelooflijk, dat de meester de kachel zóó overvloedig van brandstof voorzien zou hebben, dat deze nog tot diep in den nacht zóó fel kon branden.

[p. 171]

Maar het licht werd aldoor sterker en duidelijk nu hoorde hij het geknetter van brandend hout.

Nu was er geen twijfel meer mogelijk!

De school stond in brand!

Eén seconde later dacht Tijmen niet meer aan zijn wachtende knechts en de zee. Hij vloog naar 't huis van meester de Goede en begon uit alle macht op de deur te bonzen met zijn breede sterke vuisten.

‘Meester de Goede! Meester de Goede! Sta op, er is brand!’

Eenige oogenblikken later werd een raam opgeschoven en keek de meester naar beneden.

‘Wie maakt daar zoo'n lawaai?’ vroeg hij, want hij was volstrekt niet gewend zoo in 't holst van den nacht uit zijn bed getrommeld te worden.

‘Ik ben 't, Snoek,’ riep Tijmen. ‘Gauw meester er is brand.’

‘Zoo? Bij wie is 't?’

‘Wel, bij u in de school!’

Daar 't huis van meester de Goede naast de school

[p. 172]

gelegen was, kon hij onmogelijk door het raam naar binnen zien, maar de vlammen hadden zich reeds zóó verbreid dat de gloed weerkaatste op de huisjes aan den overkant. Dat nu zag meester ook, en zonder verder te antwoorden schoot hij haastig wat kleeren aan en rende naar de school.

Onderwijl waarschuwde Tijmen Snoek den veldwachter, die spoedig voor de brandweer zorgde en tevens naar den burgemeester te Edam telefoneerde. In weinig tijds was heel Volendam op de been en verspreidde zich de schrikwekkende tijding door het dorp:

‘De school staat in brand!’

Het was bijna onbegrijpelijk, maar het lokaal, waar de brand begonnen was, brandde als pek en zwavel.

Dit werd nog erger, toen de ruiten sprongen en het vuur een grooten toevoer van versche lucht kreeg.

De krachtige Oostenwind stond vlak op dien hoek en blies de vlammen aan, die van 't eene lokaal naar het andere oversloegen.

Groote angst maakte zich van de Volendammers meester, want in de nabijheid stonden de visschershuisjes, die ernstig door brandgevaar werden bedreigd.

Weldra brak het vuur zich baan door de zolderingen en het dak, en een regen van vonken vloog uit de brandende massa, die nu wel een vuurpoel geleek. De spuiten werden in werking gesteld, ook van Edam kwam redding opdagen, maar alles was vergeefs. De wind joelde en gierde door de vlammen en maakte er een vroolijk spelletje van.

[p. 173]

Meester de Goede en zijn huisgenooten, rillend in den kouden vriesnacht, zagen de vernieling van de geliefde school met tranen in de oogen aan.

Het was een ontzettend schouwspel en nog banger sloegen de harten der omstanders, toen ook het woonhuis van meester de Goede aan de kroonlijst te branden begon.

Dadelijk richtte een Vollendammer spuitgast de waterstraal op die brandende plek, gelukkig, hij slaagde er in, het vuur te dooven.

Door voortdurend nathouden kon het huis van den meester gespaard blijven, en dat hield men ook dapper vol.

De school was toch verloren.

Tegen den morgen begon het vuur te minderen.

Alle lokalen waren zoo goed als uitgebrand en wat er van de school overbleef, was een onherkenbare ruïne. In de puinhoopen zag men, hier de verkoolde schoolbanken liggen, daar de asch van nog te herkennen boeken, een kromgebogen telraam, een tot houtskool geworden boekenkast.

En dwars daarover heen de ingestorte en zwartverbrande balken.

O, het was een treurige aanblik!

Van slapen kwam er dien nacht in het geheel niets meer. Men was daarvoor te opgewonden en er was niemand, die begreep, hoe de brand was ontstaan. Tot op heden is dat raadsel onopgelost gebleven. Het was temeer een raadsel, daar meester de Goede nog

[p. 174]

dien avond zich overtuigd had, dat alle kachels uit waren.

Ondertusschen waren de jongens van hun school beroofd. Of zij dat nu zoo vreeselijk erg vonden, weten we niet, maar meester de Goede had er heel veel verdriet van. Haastig werden nu eenige lokalen van het St. Josephgebouw tot klassen ingericht en dadelijk daarop liet de kerk een nieuwe school bouwen.

Toen die gereed kwam, gingen alle jongens naar die Roomsche school en slechts een twintig andere kinderen, zoontjes en dochtertjes van menschen, die geen geboren Volendammers waren, bleven bij meester de Goede. Toch werd ook een nieuwe gemeenteschool gebouwd, maar die werd pas na twee jaren in gebruik genomen.