Frits van Duuren

VII.
Zes jaar. - Naar school.

Op de Nieuwehaven stond de school van den heer Schalmeier, algemeen bekend onder den naam het Jongens-Instituut. De school was ingericht in een vroegere koopmanswoning, waarvan de zeer ruime kamers tot klassen waren ingericht. Breede trappen, breede, marmeren gangen en groote muurkasten kwamen goed van pas, en elke klasse had iets gezelligs, juist omdat ze niet als schoollokaal was gebouwd, maar als kamer. Mooie wandplaten verhoogden de gezelligheid in ieder lokaal.

[p. 62]

Het woonhuis van den heer Schalmeier bevond zich op zeer korten afstand van de school. Het was eveneens een zeer groote, ouderwetsche woning, terwijl het groot aantal kamers den hoofdonderwijzer ruimschoots gelegenheid bood, er kostjongens op na te houden.

Er waren in het geheel geen meisjes op de school en dus ook geen onderwijzeressen.

Toen Frits van Duuren zes jaar oud was, en de nieuwe April-cursus was aangevangen, bracht Bep hem voor het eerst naar deze school, waar hij tot zijn vijftiende jaar zou blijven, teneinde aldaar opgeleid te worden tot een degelijk, bruikbaar mensch in de maatschappij.

Eer en alvorens het echter zoover met het jongmensch was, zou er nog heel wat water door de Maas naar zee stroomen.

In elk geval was om te beginnen een einde gekomen aan het huiselijk leventje van spelen met Hector, wandelen, eten, slapen en grappen uithalen.

De schooltijd had een aanvang genomen en daarmede was een geheel nieuw tijdperk in het leven van Frits aangebroken, een tijdperk, dat hij met de meeste nieuwsgierigheid en warme belangstelling tegemoet zag.

Het zou echter nog heel wat moeite en tijd kosten alvorens Frits zich in dat nieuwe leven wist te schikken.

't Begon den eersten morgen al.

In de aanvangsklasse, waar Frits met een twintigtal andere zesjarigen een plaats had gekregen, was een zeer jong onderwijzer met de ontwikkeling der kleinen belast.

Het was een vroolijke jongeman, die pas examen had gedaan - heel veel van kinderen hield, en zèlf dikwijls een grapje maakte. Hij had dadelijk schik in

[p. 63]

Frits, het leuke ventje met de groote, zwarte oogen, die zoo vrijmoedig rondkeken en al dadelijk bewezen dat hun eigenaar om den drommel geen bedeesd of verlegen ventje was.

Mijnheer Kooiman - zoo heette de jonge onderwijzer - begon de kennismaking met zijn klasse door al de namen zijner nieuwe leerlingen keurig netjes in een cahier te schrijven.

De meeste nieuwe jongens waren nog erg stil en bedrukt.

‘Zoo, en hoe heet jij?’

Een onverstaanbaar gefluister was 't antwoord.

‘Wat zeg je?’

't Gefluister werd een gemompel.

‘Ik kan 't heusch niet verstaan - wat? - Erwtenblazer? - O, zeg je Gerrit Blazer... mooi... Wie volgt... hoe heet je? Hoe? Pietje Puk? O, Willy Pluck... goed zoo... en jij?’

‘Ik heet Frits.’

‘Prachtige naam! Verder... Frits Zwartoog?’

‘Nee meneer, Frits van Duuren.’

‘Frits van Duuren, best. Jongen, wat heb jij 'n zwarte oogen, heb je daar inkt op gesmeerd? Wat dan, schoensmeer?’

Frits schaterde luid, anderen glimlachten.

‘Jij bent een leuke snijboon, geloof ik,’ zei mijnheer, ‘je bent zeker 'n knappe jongen, hé?’

‘Ja,’ zei Frits nederig, ‘ik kan al tegen den muur op mijn hoofd staan en langs de leuning van de trap naar beneden glijden en kraaien als een haan. Wil ik het eens doen? Kukeleku-kuuu!’

‘Wees in vredesnaam stil, jongen,’ schrikte de meester, ‘is me dat schreeuwen!’

‘Ik heb een hond ook,’ vertelde Frits, ‘en Bep kan mooi piano spelen.’

‘Zoo, nu we zullen straks wel eens verder praten,

[p. 64]

hoor.’

Toen de namen opgeschreven waren, noemde meester ze nog eens allemaal op en dan moest ieder zijn vinger opsteken.

Frits wou dat vingeropsteken goed instudeeren en daarom stak hij wel zesmaal den zijnen op, als meester een naam noemde.

Zelfs beoefende hij dat nog een keer, toen meester al niets meer vroeg en toen dacht mijnheer Kooiman, dat Frits wat vragen wou.

‘Wel, wat is er?’

‘Niets.’

‘Nou, steek dan je vinger niet op. Je moet alleen je vinger opsteken als je wat te vragen hebt.’

Direct stak Frits zijn vinger weer in de hoogte.

‘Wat nu weer?’

‘Ikke... wou... wat vragen,’ zei Frits.

‘Wat dan?’

‘Waarom hebt u een brilletje?’

De meester schoot in een lach.

‘Wat een vraag! Natuurlijk om door te zien.’

‘Mag ik 'm eens opzetten?’

‘Toe Frits, doe nu niet zoo flauw.’

‘Pa heeft ook 'n bril. 'n Gouwen. Die van jou is van blik.’

‘Dan moet je zeggen: die van “u”, Frits. Zeg dat eens.’

‘Die van u, Frits.’

De meester grinnikte, had wel schik in den leuken jongen.

‘Nu stil zijn, Frits, en niet voortdurend praten. Ik ga een verhaaltje vertellen.’

‘Háá, hoerá, hoerá!’ schreeuwde Frits, klapte hard in de handen en viel haast uit de bank van vreugde.

‘Stil toch, jongen! Luister: ik vertel een verhaal

[p. 65]

van een jongetje, dat voor 't eerst naar school ging.’

‘Dat ben ikke!’ constateerde Frits.

Zonder daar nota van te nemen, vervolgde meester:

‘Zijn vader was schoenmaker... en...’

‘'s Niet... koekebakker!’ riep Frits.

‘Hoor eens,’ zei mijnheer Kooiman, ‘als je nu je mond niet houdt, zet ik je in de gang.’

‘Dan ga ik naar huis.’

Nu had de meester boos behooren te worden en hij was dat eerst toch ook wel van plan, maar toen hij in de klare, open oogen van Frits keek, begon hij weer te lachen.

Hij probeerde nu op een andere manier, Frits den mond te snoeren.

‘Hoor eens, vent,’ stelde hij voor. ‘Als je nu stil bent, niets meer zegt en goèd luistert, krijg je wat van me.’

‘Wat krijg ik dan?’ vroeg Frits.

‘Zal je wel zien.’

‘Hè, doet u toch niet.’

‘Jawel, héusch!’

‘Wat krijg ik dan?’ hield Frits vol.

‘Dan krijg je 'n pen.’

‘Wat voor 'n pen?’

‘'n Schrijfpen,... zóó een.’

‘Phoe... mijn pa heb wel honderd van die pennen.’

‘Zoo... en nu wil ik dat je je mond houdt... Verstaan? Begrepen?’

Meester keek heel, héél erg boos.

Maar Frits keek hem onveranderd met zijn zwarte, eerlijke kijkers aan, hield zijn hoofd een beetje schuin en vroeg op deelnemenden toon:

‘Ben je nou nijdig?’

Mijnheer Kooiman gaf 't op, om kalm te blijven.

[p. 66]

Hij sloeg een paar malen met de vuist op de bank en riep:

‘Houd je mond! Zwijg zeg ik je! Wees stil!’

En weer daalde zijn vuist met kracht op Frits' bank neer.

Frits keek met nauwkeurige belangstelling, of zijn bank ook in tweeën zou splijten, en toen dat niet gebeurde, was 't hem blijkbaar een teleurstelling en zei hij vriendelijk:

‘Hij is nog niet kapot.’

Nu verloor de meester zijn laatste restantje geduld. Hij pakte Frits beet, haalde hem uit de bank en zette hem tegen den muur bij het schoolbord.

Daar bleef Frits, die van deze behandeling niets begreep, heel beteuterd staan.

Maar 't was nu tenminste stil en mijnheer Kooiman kon rustig zijn verhaal vertellen.

Frits echter interesseerde zich meer voor de constructie van het schoolbord. Eigenlijk waren het twee borden, die aan touwen over katrollen langs elkaar schoven. Als je het eene bord naar beneden trok, ging het andere naar boven, en omgekeerd.

Frits overdacht het vraagstuk, wat er gebeuren zou, als hij de knoopen van het touw losmaakte, waarmee het onderste schoolbord was vastgebonden.

Ze waren juist onder zijn bereik.

Terwijl mijnheer Kooiman prachtig vertelde van het jongetje, dat voor het eerst naar school ging, hield Frits zich met de touwen bezig.

Juist was de meester aan 't mooiste gedeelte van zijn vertelling gekomen, toen opeens met een donderend geweld het bovenste bord naar beneden viel en met dreunenden slag op den grond terecht kwam.

Frits schrok er zelf een beetje van. Alle menschen, wat een slag! Hij had nooit gedacht, dat 't zoo'n lawaai zou maken.

[p. 67]

De heele klasse was in opschudding en meester Kooiman wist zoo gauw niet, hoe 't ongeluk gebeurd was.

‘'t Bord valt,’ legde Frits hem uit.

‘Ja, dat zie ik! Maar wat doe jij er aan?’

‘Ik kon 't niet helpen.’

‘Maar heb jij dan de touwen losgemaakt?’

‘Ja, per ongeluk... ik wist het niet.’

‘Wat wist je niet?’

‘Dat het vallen zou.’

‘Nou, jij bent een verschrikkelijke leerling, dat vertel ik je. Ga maar gauw weer in je bank zitten, dan zie ik tenminste wat je uitvoert.’

Dat vond Frits prettiger, dan het staan bij den muur, want daar was hij al een beetje moe van geworden.

De meester maakte de touwen weer vast, waarbij Frits zijn welwillende medewerking aanbood, maar waarvan mijnheer Kooiman geen gebruik wenschte te maken.

Bij de volgende leervakken, bestaande in teekenen en het leeren van de letter o betoonde Frits zich een vlug-begrijpend leerling.

In de eerste plaats kwam hij dien morgen al tot de ontdekking, dat de schoolklasse geen huiskamer en ook geen straat is, waar je net zooveel pret kunt maken, als je zelf wilt.

En in de tweede plaats begreep hij, dat de meester de baas was en hij had te gehoorzamen.

Dat waren al twee voorname dingen, die Frits dien eersten morgen leerde.

Toen Bep hem om twaalf uur met Hector uit school haalde, begroette hij eerst recht hartelijk zijn vriendje, door hem bij de voorpooten te vatten en met hem in het rond te dansen en daarna vertelde hij zijn zuster, wat hij dien morgen op school be-

[p. 68]

leefd had. Oudergewoonte gierde Bep het uit van pret en vond hem als altijd een heerlijke schat van een jongen.