Pet en Petra en het geheim van de bouwkunst

[p. 43]

Hoofdstuk 4

Professor Pinkerton kreeg de begrafenis die men in Amerika alleen aan nationale helden geeft. Hij werd gebalsemd. Langs de route, die de begrafenisstoet ging, stonden de nieuwsgierigen tien rijen dik aan de voet van de wolkenkrabbers. Een van de vele wensen van de beroemde man was dat men tienduizenden luchtballons zou uitdelen aan kinderen langs de route die deze los mochten laten bij het passeren van de begrafenisstoet. Ook werden op zijn verzoek duizenden zakken met confetti afgeleverd aan de bewoners, die langs de route woonden welke de stoet passeerde, met het verzoek de confetti uit de wolkenkrabbers omlaag te laten dwarrelen bij het passeren van zijn stoffelijk overschot. Hij verzocht een ieder een vrolijke parade te houden, niet voor een levende, maar voor een dode. De bewoners van de binnenstad van New York hadden hieraan gevolg gegeven, zodat de begrafenis van professor Pinkerton meer geleek op een vrolijk volksfeest dan op een droeve plechtigheid. En dit was dan ook precies de bedoeling van de oude man geweest. Over de bestemming van de Pinkerton-miljoenen had de pers slechts gissingen. Was neef Cox de enige erfgenaam? Had professor Pinkerton een aantal van zijn miljoenen onder zijn meest begaafde leerlingen verdeeld, daar hij zelf geen kinderen had? Enige kranten meenden zeker te weten dat de originele man zijn geweldige vermogen vermaakt had aan de winnaars van de prijsvraag over de bouwkunst, twee Nederlandse kinderen. Maar noch bij de kinderen, noch bij de notaris, noch bij vrienden of kennissen van de overleden architect was van dit laatste gerucht bevestiging te vinden. Alle betrokkenen zwegen erover, zodat de meeste lezers dit gerucht naar het rijk der fabelen verwezen.

Wat de kranten wèl voor zeker wisten te vermelden was een laatste originele stunt van de overleden professor. Hij had de winnaars van de prijsvraag naast hun prijs van tienduizend dollar een wereldreis aange-

[p. 44]

boden langs de beroemde werken van de bouwkunst. De Nederlandse kinderen Pet en Petra zouden een expeditie door het rijk van de architectuur maken, onder leiding van de befaamde kunstkenner professor Ringeling. De oude butler, Homeer van den Ackeren, zou hen begeleiden. En ook een dame van middelbare leeftijd, Julia Smit genaamd, die zich eertijds over het lot van de beide kinderen ontfermd had, zou meegaan, want zij waren wezen. De kranten wisten hieraan toe te voegen dat professor Pinkerton voor zijn dood een groot bedrag op een bank gedeponeerd had, waarmee de expeditie bekostigd moest worden.

Dat dit laatste waar was, bleek wel uit wat er op dit ogenblik gaande was in een kleine zaal van het Hilton-hotel. Daar voerden Homeer en professor Ringeling een gesprek met de directeur van een reisbureau, de agent van een rederij, een vertegenwoordiger van een luchtvaartmaatschappij en een groothandelaar in kampeerbenodigdheden. Julia Smit en Pet en Petra waren de stille getuigen van de onderhandelingen. Zij zagen hoe professor Ringeling de aanwezigen tot spoed maande. Want nog deze week moest het gezelschap het eerste punt op de nagelaten agenda van professor Pinkerton af werken. Dit pimt luidde: ‘Bezichtiging van de grot van Lascaux in het zuiden van Frankrijk.’

Op datzelfde ogenblik liep een dikbuikig heer met kleine trippelpasjes door zijn ruime flat. Er lag een zorgelijke trek op het gezicht van deze dandy. Hij was wel een miljoen dollar rijker geworden, maar hij was tezelfder tijd driehonderd miljoen dollar minder rijk geworden dan hij verwacht had. Hij had bij de notaris inzage geëist van het testament van zijn oom en dat had deze hem natuurlijk niet kunnen weigeren. Hij had tot zijn grote woede gelezen hoe het gigantische vermogen geheel naar twee hem onbekende Nederlandse kinderen gegaan was. Maar zijn oog was dadelijk blijven rusten op de bepaling dat de beschikking eerst van kracht zou worden als de kinderen een hun gestelde opdracht zouden vervullen. Zij moesten een wereldreis maken langs de grote werken van de bouwkunst. De plaatsen die bezocht moesten worden waren door de oude architect zorgvuldig aangegeven.

En onmiddellijk had William Cox de zwakke plek in het testament gezien. Het zou natuurlijk mogelijk zijn de kinderen op een of andere

[p. 45]

slinkse wijze te beletten hun opdracht te vervullen. Daarvoor zou echter veel geld nodig zijn. Welnu, dat geld was er. Hij, Cox, beschikte immers over een miljoen dollar. Hoe zou hij dit miljoen beter kunnen besteden dan door het uit te geven om er driehonderd miljoen mee terug te verdienen? Hij moest een spiering opofferen om er een kabeljauw mee te vangen, dacht hij fijntjes. En plotseling begon William Cox kleine balletpasjes te maken op het tapijt. ‘Ik heb het gevonden!’ riep hij uit. ‘Niet alleen oom Timotheus kan origineel zijn. Het zit blijkbaar toch in de familie. Al zeg ik het zelf: wat mij zojuist te binnen schoot is werkelijk geniaal.’

Er was nog een andere man die zijn gedachten voortdurend liet gaan over de erfenis van professor Pinkerton. Wanneer hij aan het ontzaglijke vermogen dacht, krulden zijn lippen verachtelijk. Maar zodra zijn geest zich bezig hield met Pinkertons plannen voor een nieuwe architectuur, wisselden uitdrukkingen van afgunst, woede, haat en sluwheid

[p. 46]

zich op zijn gezicht af. ‘Wat heeft de oude gek met de plannen gedaan?’ siste hij. ‘Ze zijn nog meer waard dan het geldelijke gedeelte van de erfenis. Ik moet ze tot iedere prijs in handen zien te krijgen. En te gelde maken bij de meest biedende. De oude idioot heeft de beide kinderen niet alleen erfgenaam gemaakt van zijn geld, maar ook van zijn plannen. En de kinderen hebben niet het flauwste benul van de waarde en betekenis van de plannen. Eén ding is zeker: ik mag hen niet op de onschatbare waarde van deze plannen attent maken. Zoals het even zeker is dat ik deze plannen in handen zal krijgen. Daarvoor zal ik geen misdaad schuwen. Een dezer dagen gaan de jonge erfgenamen op wereldreis. Nemen zij de plannen dan mee of niet? Maar daarover kunnen ongetwijfeld inlichtingen ingewonnen worden.’

In de fraaie suite die Pet en Petra in het Hilton-hotel bewoonden had professor Ringeling een bord opgesteld. ‘Vrienden,’ zei hij, ‘misschien zul je het saai en vervelend vinden om tijdens de wereldreis een aantal lessen uit mijn mond te moeten aanhoren, maar het kan nu eenmaal niet anders zijn. Professor Pinkerton heeft uitdrukkelijk in zijn testament bepaald dat het bezoek aan beroemde bouwwerken voorafgegaan of begeleid moet worden door een uitvoerige uiteenzetting over de betrokken plaatsen door mij.’

Pet en Petra dachten beiden hetzelfde: de grote man is bescheiden. Want in de korte tijd dat zij professor Ringeling nu kenden, hadden zij vaak genoten van zijn rake opmerkingen en zijn puntige gezegden. Het was geen ogenblik in hen opgekomen het saai en vervelend te vinden dat zij les zouden krijgen onderweg. Integendeel, nu zij een wereldreis gingen maken, vonden Pet en Petra het heerlijk dat zij iedere keer uitvoerig voorgelicht werden over de dingen die zij te zien zouden krijgen. Zij luisterden dan ook gespannen naar de eerste les.

‘Deze eerste les gaat over de eerste plaats die wij op onze reis zullen bezoeken,’ begon professor Ringeling. ‘De grot van Lascaux. Een grot is de oudste woonplaats van de mens. Van daaruit koloniseert hij de aarde. Jullie hebben het in jullie opstel eigenlijk zelf erg goed onder woorden gebracht, Pet en Petra. Je vertelt daar van een holenmens, die

[p. 47]

ver van zijn hol is afgedwaald en die zo gauw geen ander hol kan vinden om te schuilen tegen de regen. Hij ziet vier boomstammen liggen, richt die op, vlecht een dak van riet, legt dat op de stammen en klaar is het eerste huis. In warme streken, langs de Middellandse Zee, zie je nog overal van zulke afdakjes, waaronder herders en boeren zich op het heetst van de dag terugtrekken.

Wie was die holenmens eigenlijk waarover jullie in je opstel schreven? Hij was een zeer primitief wezen, dat in staat was enige eenvoudige wapens en werktuigen van steen te maken. Met die wapens doodde hij wilde dieren, want hij leefde van de jacht. En met de werktuigen groef hij eetbare knollen uit. En hij maalde de korrels fijn van de wilde gerstearen, die hij op zijn zwerftochten plukte. Hij ging vanuit zijn hol op jacht en keerde met zijn jachtbuit of met eetbare wortels weer naar zijn hol terug. Maar jagen is en blijft een kwestie van geluk, en op zekere

[p. 48]

dag heeft men bovendien het meeste wild gedood. Na een bepaalde tijd zijn ook de eetbare planten uit een gebied opgegeten. Wat is dan het onvermijdelijk gevolg van deze gang van zaken? De mens vindt steeds minder voedsel en als de winter ongewoon lang duurt, komt hij jammerlijk om. Dan heeft de holenmens zijn dagelijkse strijd om het bestaan verloren.

Je kunt dus wel begrijpen dat het grootste probleem van de holenmens zijn voedselvoorziening is geweest. Zoals wij vandaag genieën hebben, zo zijn er bij de holenmens natuurlijk ook genieën geweest, maar hun namen zijn ons niet overgeleverd.

Een van deze genieën heeft beseft, dat het op andere manier mogelijk moest zijn om aan vlees te komen dan door middel van de jacht alleen. Hij bemerkte dat er dieren in kudden leefden. Dat het mogelijk was zulke kudden tam te maken en de kuddedieren met behulp van een waakhond bijeen te houden. Zo kon men over vlees beschikken wanneer men hieraan behoefte had. Een ander genie bemerkte dat men de wortels en de korrels uit de gerstearen niet slechts kon opeten. Men kon deze produkten van de natuur ook op vaste terreinen gaan kweken, zodat men er naar believen over kon beschikken. De wortels kon men drogen voor de winter, het meel uit de gerstekorrels tot meel vermalen en bewaren. Was de mens eerst uitsluitend een holenmens geweest, dit hield nu op, dat begrijp je wel. De mens bezat akkers en vee. Hij moest

[p. 49]

dan ook zelf de plaats kiezen waar hij zich het best vestigen kon. Hij moest stallen bouwen. Oogstschuren. Opslagplaatsen. Een woonhuis. De geschiedenis van de bouwkunst is dus in het begin de geschiedenis van de mens, die zich van een jager ontwikkelt tot een veehouder en een landman.

Heel eenvoudig waren deze eerste behuizingen van de mens of deze eerste opslagplaatsen van het graan. De bouwwerken zagen eruit als dobbelstenen of als koepeltjes en ze waren vervaardigd van opgestapelde stenen of opgetrokken uit klei. Van architectuur kan men dan eigenlijk nog niet spreken. Van architectuur spreekt men eerst wanneer er bij een bouwwerk sprake is van een zekere mate van versiering.

In latere lessen zullen we zien dat ieder tijdperk zijn bouwwerken op zijn eigen wijze versiert en daaraan zijn de verschillende tijdperken in de bouwkunst te herkennen. Door de geheel eigen wijze waarop ze versierd zijn krijgen zij hun geheel eigen gezicht. Men noemt dat hun bouwstijl. Dit eigenlijke gezicht krijgt de bouwkunst eerst wanneer de mens zich, dank zij de landbouw en de veeteelt, zo losgemaakt heeft van de harde strijd om het naakte bestaan, dat hij tijd over heeft om voor zijn geestelijke en stoffelijke ontwikkeling te zorgen. Dan zien de eerste echte bouwwerken het licht. Het zijn die bouwwerken, waarin de mens een hogere macht vereert. Want de mens heeft zich altijd zo klein tegenover de natuur gevoeld, dat hij deze van de aanvang af als een hogere macht beschouwde. Als holbewoner al geloofde de mens in een hoger wezen. En lang voordat hij bouwwerken voor dit geheimzinnige wezen bouwde, vereerde hij het reeds als holenmens in zijn hol. De grot van Lascaux wordt door de geleerden al beschouwd als een vroege tempel voor zo'n hoger wezen.

Al behoort de grot van Lascaux niet tot de eigenlijke bouwwerken, toch heeft professor Pinkerton een bezoek aan deze grot als eerste punt op de agenda geplaatst. Een kort woord dus nog over deze grot, voordat wij hem morgen gaan bezoeken.

De grot werd vijfentwintig jaar geleden door vier jongens ontdekt. Ze zagen hoe hun hond plotseling in een spleet verdween. Ze kropen de hond na, lieten zich omlaag zakken en stonden toen in een ruimte, die de mooiste wandschilderingen bevatte uit de prehistorie. De jongens

[p. 50]

waarschuwden hun onderwijzer en deze waarschuwde de bekende oudheidkundige, abbé Breuil.

De grot van Lascaux is een grot die vele ondergrondse vertakkingen bezit. Een van deze vertakkingen opent met een ruimte, die geheel met dierenfiguren bedekt is en die de Stierenzaal genoemd wordt. Men ziet daar reusachtige stieren, naast koeien, herten en paarden.

Daarachter is een galerij, die ook beschilderd is met allerlei dieren: paarden, een hert, twee steenbokken.

Verderop ziet men dan nog andere ruimtes met bizons en oerossen. Ergens steekt zelfs een hele kudde herten zwemmend een rivier over. Al deze wandschilderingen nu hebben de prachtigste kleuren. En alle bezoekers bewonderen ze terecht. Maar wij zullen ze morgen zelf ter plaatse zien,’ besloot professor Ringeling zijn les.

Het idee van William Cox wàs geniaal. Zijn leven lang had hij geloofd in autosuggestie, hypnose en andere geheimzinnige verschijnselen.

[p. 51]

In zijn jonge jaren was hij een warm voorstander geweest van autosuggestie en minstens een uur per dag bracht hij in die dagen op zijn divan door met gesloten ogen, terwijl hij steeds maar zinnen mompelde als: ‘Ik wil een echte heer zijn, ik wil daarenboven een gefortuneerd heer zijn, ik wil tenslotte een wilskrachtig heer zijn.’ William Cox was er heilig van overtuigd dat deze autosuggestie in de loop van de jaren rijke vruchten afgeworpen had. Hij was immers een echte heer, hij was onlangs gefortuneerd geworden en hij was vastbesloten nu eens metterdaad te bewijzen over wat voor wilskracht hij beschikte. Door autosuggestie echter kan men wel zichzelf zijn eigen wil opleggen, men kan daarom die wil nog niet aan derden opleggen. Daarvoor - wist Cox - waren er de hypnotiseurs.

Twee van New Yorks beroemdste hypnotiseurs nu kende Cox persoonlijk. Zij hadden tezamen een druk beklante praktijk en heetten Tannebaum en Selzer. Cox had zich door beiden enkele malen laten hypnotiseren. De beide hypnotiseurs hadden van Cox opdracht gehad zijn wil -

[p. 52]

indien mogelijk - nog meer te versterken. Over zijn wens een gefortuneerd heer te worden had hij maar liever gezwegen.

Die middag belde Cox Tannebaum en Selzer en vroeg om een spoed-onderhoud. De beide heren ontvingen hem een ogenblik later in hun witte doktersjassen. Zij vroegen Cox plaats te nemen op een ligbed in de werkkamer van een van hen. Want andere zitplaatsen dan deze ligplaatsen voor patiënten die gehypnotiseerd wensten te worden bezaten hun werkkamers niet.

‘Heren,’ begon Cox, ‘ik heb een buitengewoon interessante opdracht voor u. Ik wil dat u twee jeugdige personen, die zich op de verkeerde weg bevinden, hypnotiseert. Zij bezitten een waanidee. Zij beelden zich in dat zij een wereldreis moeten maken. U moet hen van dit waanidee afhelpen.’

De beide hypnotiseurs luisterden aandachtig.

‘Een vriend van mij is de vader van deze eigengereide kinderen,’ ver-

[p. 53]

volgde hij. ‘Hij wenst onbekend te blijven en heeft mij in de arm genomen om zijn probleem op te lossen. Is het mogelijk dat u hen door suggestie van hun waandenkbeeld afbrengt, terwijl zij in slaap zijn?’

‘Natuurlijk,’ antwoordde Tannebaum. Selzer beperkte zich ertoe te knikken.

‘Dan verzoek ik u mij morgenvroeg te volgen naar Zuid-Frankrijk,’ glimlachte Cox. ‘Er is daar een plaatsje dat Lascaux heet. Ik zal zorgen dat u de beide jongelieden daar ongestoord een hypnotische behandeling kunt geven.’

‘Maar mijnheer Cox,’ protesteerde Tannebaum. ‘We hebben een grote praktijk. Wij kunnen onze patiënten toch niet zomaar voor enkele dagen in de steek laten?’

‘Dat kunt u wel,’ zei William Cox beslist. ‘Er zijn voor u al kamers in Lascaux besteld. De tickets voor de vliegtuigen liggen gereed. En u ontvangt ieder een honorarium van vijfduizend dollar voor een kuur die nog geen half uur duurt.’

De beide hypnotiseurs aarzelden.

‘Goed,’ zei Cox snel, ‘u ontvangt tienduizend dollar de man. Een som die u anders nauwelijks in een half jaar verdient. Maar ik moet er zeker van kunnen zijn dat ik op uw discretie rekenen kan. Het betreft hier, zoals ik u al zei, een uiterst delicaat geval - kinderen van een zeer rijke vriend van mij. Wilt u dus morgen om half zeven op het vliegveld van New York zijn?’

De heer Tannebaum keek de heer Selzer aan.

De heer Selzer de heer Tannebaum.

Eerst knikte de een.

Daarna de ander.

‘In orde,’ zei Cox op wilskrachtige toon. ‘Ziehier al een voorschot voor ieder van u van vijf biljetten van duizend dollar.’

Toen de deur achter Cox dichtgevallen was, keken de beide hypnotiseurs elkaar verbaasd aan. ‘Lascaux in Zuid-Frankrijk,’ zei de een, ‘bevindt zich daar niet de beroemde voorhistorische grot van Lascaux?’

‘Zeker,’ antwoordde de ander. En hij vervolgde: ‘Een uiterst merkwaardige opdracht van onze vriend Cox. Maar voor tienduizend dollar moet men niet al te veel vragen.’