De Italiaanse postkoets

[p. 146]

Op het schiereiland van Sorrente

Positano, juni 1959

Napels zien en dàn sterven... Sterven waaraan? Geen verstandig mens, hoe romantisch aangelegd ook, die er ook maar aan denkt.

Men sterft in Napels figuurlijk, van het lawaai, van woede of van verrassing. Maar al deze figuurlijke wijzen van sterven maken de mens slechts geagiteerder en als hij Napels, levendiger dan ooit, verlaat, gaat hij rust zoeken in een van 's werelds schoonste paradijzen en als een opgejaagde vogel strijkt hij neer op het naburige schiereiland van Sorrente.

Zeventig jaar geleden was het schiereiland slechts toegankelijk langs onherbergzame bergpaden, maar vandaag de dag loopt er een weg langs de kust. Halverwege hemel en aarde is de weg uitgehouwen, hij slingert zich voort over viaducten die op hoge hooiwagenpoten in diepe ravijnen staan, het is een wonderwerk van een weg, en wie zich langs deze weg voortbeweegt, heeft het gevoel dat de wereld een steilwand is, langs de binnenkant waarvan hij scheert als een kermis-motorcyclist, ontheven aan de menselijke zwaartekracht.

De racewagen van mijn vriend, de schilder Jan Meijer, worstelt zich langs de haarspeldbochten, ik kijk omlaag in de duizeldiepe baai van Napels, mij voelend als een vlieg die omlaag hangt van een plafond.

Ikarus voel ik mij, zoals deze neerstort op het schilderij van Pieter Breughel, hals over kop in de Straat van Messina, nageoogd door een verbaasde boer, die opgehouden heeft met ploegen.

De weg rond het schiereiland van Sorrente geldt als

[p. 147]

de meest romantische weg ter wereld.

Plaatselijke toeristenbureaus plegen te overdrijven. De plaatselijke toeristenbureaus van het Sorrentijnse schiereiland zouden het niet kunnen, ook al wilden zij het.

Men kan als vrije vogel op verschillende plaatsen neerstrijken op het schiereiland van Sorrente. Het stadje Sorrente zelf is een grote sinaasappel tuin aan zee. Massa Lubrense is een oord van rust. Amalfi is een stadje met een eerbiedwaardig grijs hoofd. Maar kiezen wij Positano. Het ligt als een amfitheater op tegen de bergen, heeft twee schone stranden en gonst van leven. De wolken (als er wolken zijn) trekken juist over de bergen achter het stadje heen, blijven soms met een teen haken aan de kam van de bergen, laten een wolkenflardje achter dat blijft hangen als een geestverschijninkje, tot de avondzon het bessesapkleurig maakt. Wanneer het gaat zomeren vindt men in Positano de ganse uitgaande wereld tot Somerset Maugham en John Steinbeck toe. Om te zwijgen van de vele beroemde schilders. De enige die wij dit jaar nog niet zagen waren Heine en Goethe.

Steinbeck schreef overigens een alleraardigst klein boekje over Positano, waarin hij de geschiedenis van het stadje van het stof ontdoet. Als alle stadjes op het schiereiland van Sorrente was ook Positano eenmaal een geducht handelsstadje, de Positanezen drongen met hun zeilschepen in grote delen van de wereld door en hun buidels raakten gevuld met het aardse slik. Zij bouwden mooie herenhuizen en leefden als grand seigneurs. Toen kwam de grote klap: de uitvinding van de stoomboot. Met één slag was de haven van Positano waardeloos geworden, geen stoomboot die er binnen-

[p. 148]

kon. Dat gebeurde honderd jaar geleden. Positano telde toen achtduizend inwoners. Tussen 1860 en 1870 emigreerden er zesduizend naar Amerika, hun grote en kleine huizen achterlatend. Sindsdien telt Positano nog slechts tweeduizend inwoners. De zesduizend emigranten stichtten een nieuw Positano in New York op de Columbas Avenue en leven daar op z'n Positanees. Maar inmiddels kwam Positano zelf in trek bij 's werelds toeristen. De verlaten huizen werden omgebouwd tot hotels of zij worden verhuurd aan vreemdelingen. Des zomers telt Positano dan ook evenveel vreemdelingen als Positanezen.

Maar de ware geest van de zeeman is nog steeds levend gebleven in het stadje, al zijn de zeelieden vandaag koraalvissers of gewone vissers. Hoe ‘sea-minded’ Positano is, bleek enkele jaren geleden. Er was een Mohammedaan naar Positano gekomen en, verliefd geworden op het stadje, bleef hij er wonen tot zijn dood. Als laatste wens gaf hij te kennen dat hij begraven wilde worden op het kerkhof van Positano met zijn voeten naar Mekka. En dit gebeurde. Maar op zekere dag ontdekte een Positanees dat de Moslim niet rechtstreeks met zijn voeten naar Mekka begraven was, maar dat hij, getuige het kompas, achtentwintig graden uit de richting lag. En zoiets kon een zeevarend volk als de Positanezen onmogelijk over zich heen laten gaan. De katholieke Positanezen groeven daarom de Moslim op, legden hem in de juiste koers en dekten hem weer toe met de voeten linea recta naar Mekka.

Het heerlijkste wat men in Positano kan doen is hangen over de kademuur en kijken naar omlaag. Naar de visserscheepjes die op het strand getrokken liggen, rood, geel en blauw, als stukjes geglazuurd aardewerk.

[p. 149]

Naar de stokoude visser die zijn neuswarmertje stopt met gevonden peukjes.

Naar een nog oudere visser die in onsamenhangende taal de dorpsgeschiedenissen van Positano vertelt aan een Amerikaans dichter, die ernaast zit op de kade met een typemachine. Alles noteert hij, letterlijk - en publiceert het dan als experimentele poëzie in een Amerikaans blad.

Er mogen dan, jaar in jaar uit, duizenden vreemdelingen door Positano gaan, iets van zijn oude onvervalste karakter heeft het toch behouden.

Getuige wat zojuist is voorgevallen tussen de oude Cesare en de oude Giuseppe.

Cesare heeft geen rechterarm en de oude Giuseppe heeft geen linkerbeen en dit gezamenlijke gemis heeft hen tot een soort onafscheidelijke Siamese tweeling gemaakt. Altijd ziet men hen tezamen hun liter wijn drinken.

Maar nu is dan het verschrikkelijke gebeurd. Giuseppe, zonder linkerbeen, weigerde gisteravond aan Cesare, zonder rechterarm, nog een laatste glas wijn te schenken.

Cesare geraakte hierover in zulk een toorn dat hij met zijn linkerhand de kruk greep van de gebrekkige Giuseppe en deze op diens hoofd deed neerkomen. En niet zo zacht en zuinig. Want Giuseppe ligt in het hospitaal. Als dit niet Breughel is, wat is het dan?