De Italiaanse postkoets

[p. 108]

Analyse van een bankcomplex

Heeft u misschien ook een bankcomplex? Neen, ik vraag u niet of u de bezitter bent van een complex gebouwen, die tezamen een bank vormen. Met bankcomplex bedoel ik een authentiek Freudiaans bankcomplex. Laat mij het mijne voor u analyseren.

Mijn bankcomplex ontwikkelde zich zeer laat, eerst in de twintiger jaren mijns levens. Het ontstond toen ik voor het eerst van mijn leven een cheque ontving ter waarde van twee gulden vijftig, zijnde een beloning voor zes verzen en inbaar op de algemeen ter goeder naam en faam bekend staande Rotterdamse Bank. De cheque gaf mij een shock. Ik kende wel een bank, maar dat was de Bank van Lening. Ik had tientallen verzen in tijdschriften gepubliceerd en daar nimmer enige geldelijke beloning voor ontvangen. Ik wist tot dan toe niet beter of verzen waren financieel gezien, totaal waardeloze objecten. Zou een ‘veelbelovende’ dichter in die dagen aan een uitgever om geld gevraagd hebben voor een vers, dan had deze zijn wenkbrauwen opgetrokken tot in zijn nekvel en geantwoord dat het idealisme alleen al, waarmee hij, de uitgever, verzen van een veelbelovende dichter durfde te publiceren hem waarschijnlijk aan de bedelstaf bracht. En zou de veelbelovende dan de onkiesheid willen begaan om zijn idealistische uitgever ook nog de resterende bedelstaf afhandig te maken?

Ik sloop met mijn cheque een bankgebouw binnen. Ik zou mij niet onzekerder gevoeld hebben wanneer ik werkelijk van plan geweest was de bank gewapender-

[p. 109]

hand te beroven. De bankbediende bekeek de cheque aandachtig en las dat het hier een honorarium voor verzen gold. Op zijn gezicht stond te lezen dat hij de cheque voor een onkiese grap hield. Daarvoor hield ik hem trouwens ook. Ik kreeg een zilveren rijksdaalder maar tot op de dag van vandaag ben ik het er nog steeds niet met mijzelf over eens wie die gedenkwaardige morgen bestolen werd: een geruïneerde uitgever, de Rotterdamse Bank, het Nederlandse volk of een dichter...

De geruïneerde uitgever in ieder geval niet, want een jaar later publiceerde hij mijn eerste verzenbundel en daarvoor ontving ik een cheque van vijftig gulden. Ik had tot dan toe voor mijn naaste omgeving de jaren in ledigheid doorgebracht maar dat veranderde nu, daar verzen schrijven kennelijk iets te maken had met geld verdienen. Ik betrad ook dit keer de Rotterdamse tempel des gelds, maar nu met iets meer zelfvertrouwen. De eerste keer had ik mij, in zijn lichtende marmerhallen, met diepe verbazing afgevraagd hoe men zulk een paleis had kunnen optrekken voor het uitbetalen van zegge en schrijve een rijksdaalder, voor zegge en schrijve poëzie. Vijftig gulden was echter een heel ander bedrag. Ook al was het dan het loon voor jaren verzen schrijven.

Tot dan toe hadden de daarin geïnteresseerde partijen mij bijgebracht dat er een onoverbrugbare kloof bestond tussen verzen en geld en de schaarse cheques die ik dan ook te verzilveren kreeg leken mij evenzovele eigenhandige vervalsingen die ik zwevende tussen hoop en vrees, incassatie en arrestatie, onder de tralies van het loket doorschoof. Misschien is dit het trauma van mijn bankcomplex. Maar er is meer. Ik heb een reële

[p. 110]

angst voor bankgebouwen. Zij lijken sprekend op kerken, hun vloeren zijn van marmer, ze zijn altijd miraculeus schoon, het is er altijd half duister en er hangt altijd een lamp wanneer er nergens ter wereld een lamp brandt, tenzij in de kerk. Maar mèt de gelijkenis vormen zij tevens de meest kille tegenstelling met het kerkgebouw. Er wordt een andere god aanbeden, een god met hersens van goud, nagels van zilver, een hart van zink en een koningsmantel van het meest beduimelde papier dat in omloop is op aarde. Voor zijn priesters heb ik, indien mogelijk, nog een grotere vrees. Het zijn helderziende psychiaters en als bij toverslag voelen zij, hoe ik mij, met de beste papieren op zak, toch nog steeds een bankrover voel voor hun loket. En zij behandelen mij daarnaar en betalen mij uit met een tragisch gezicht alsof ik hen persoonlijk besteel.

Vanmorgen, in alle vroegte, ben ik naar Rome gereisd om aldaar mijn cheque voor mijn maandelijks honorarium bij de Banco di Roma te verzilveren, al is dit een nogal luxueuze uitdrukking voor een uitbetaling die niet in zilver maar uitsluitend in vellen behangselpapier geschiedt. Wandelende door de Via del Corso overwoog ik hoe ik de bankbediende zou aanspreken. Het is n.l. mijn gewoonte om, volgens Romeins gebruik, iedere Romein aan te spreken met een titel die ver boven zijn menselijke bereik ligt. Vraag ik een eenvoudige Romeinse agent de weg dan vang ik aan met: scusi Capitano, vergeeft u mij Kapitein! en zijn smetteloze witte uniform begint onmiddellijk van weelde te blozen.

Een heer op leeftijd met gehoornde bril spreek ik - naar Romeinse zede - aan met ‘Dottore’, een gouden montuur echter met ‘Professore.’ Maar hoe een bankbediende aan te spreken? Hij is geen mens. Hij is het

[p. 111]

verlengstuk van een bankbiljet. Ik besloot hem dus in 't geheel niet aan te spreken.

Ik schoof cheque en paspoort onder het traliewerk door en verdiepte mij onmiddellijk in de ‘Messagero’ alsof de cheque en ik in het geheel niet bij elkander behoorden. Alles ging op vleugels. Ik zette met één oog een handtekening en las met het andere oog hoe de oudste inwoner van Egypte, die nog aan het Suez-kanaal gegraven had, met de volharding der taaien aan Nasser om wapens gevraagd had, vermoedelijk om er zijn eigen graf mee te graven. Ik kreeg een penning in de hand gedrukt en een ogenblik later begon de kassier, in ruil voor de penning, mij met behangselpapier te overladen. Op dat moment ging er een bel en mijn naam werd honderdvoudig in het bankgebouw afgeroepen. Ik werd onmiddellijk daarop gesepareerd. Wat bleek? De cheque was uitgeschreven aan een zekere B. Mijn voornaam begint nu eenmaal met een B. Maar in mijn paspoort stond L. Want mijn naampatroon is Sint Lambertus van Maastricht en voor de burgerlijke stand zal hij dat tot mijn dood blijven. Ik had wel tien papieren bij mij om te bewijzen dat L. en B. deel van dezelfde naam uitmaakten maar ieder papier was olie op het vuur. Nadat ik er twee getoond had hield ik de derde wijselijk in mijn zak, het had mij waarschijnlijk in handen van de bankdetective gespeeld. De bankbedienden zagen mij met dat leedvermaak gaan waarmee zij oplichters zien afdruipen. Natuurlijk wisten zij dat de zaak in orde was. Maar dat was de zaak niet. Het ging om de triomf van een mens die geen mens is, maar een verlengstuk van een bankbiljet over een letter, die geen geest is, en het ook nimmer mag worden.

Maar wat zij niet weten, de tempeldienaars van Rome,

[p. 112]

is dat uiteindelijk ik triomfeer. Teruggekeerd in mijn bergdorp begeef ik mij onmiddellijk naar het aldaar gevestigde muizenhol dat de Banco di Santo Spirito heet. Hoe een bank naar de Heilige Geest genoemd kan worden is een van de vele vrome raadselen van Italië, maar vast staat dat zijn directeur, die overigens geheel in de lijn, Signore Direttore Bonaventura Angelo heet, mijn vriend is. Hij vraagt de cheque op aan de Banco di Roma voor zijn cliënt B. Hij laat daarna twee kopjes zwarte koffie halen door een zijner bankbedienden uit een naburige bar. Zijn die geledigd dan ligt er inmiddels een stapel bankpapier op zijn bureau die er uitziet als een vermogen, doch dit helaas niet is. Maar een vermogen of geen vermogen, de stapel is van mij. Signore Bonaventura Angelo steekt dat niet onder de stoelen of banken van zijn directiekamer. Integendeel, hij schenkt mij alle egards als ware ik een der steunpilaren van zijn bankgebouw. En sprak ik kwaad van grote bankgebouwen, ik wil eindigen met de lof te zingen van de kleine. Men ontvangt er zijn geld als een rechtmatig bezit. Meer nog: als een hooggewaardeerde lening aan de Heer Directeur zelf. Niet dat Signore Bonaventura daar ooit over spreekt. Hij spreekt over alles behalve over geld. Daarom houd ik zo van kleine banken. Voor ik dit ondermaanse verlaat, wil ik er - uit pure liefde - nog een overvallen...