De Italiaanse postkoets

[p. 81]

De vurige liefde van de zuiderling

Beter één tortelduifje in de hand...

Het meest gebruikte Italiaanse woord is het zelfstandig naamwoord ‘Amore’. Daarop volgt onmiddellijk het zelfstandig naamwoord ‘Cuore’, al was het alleen omdat het in alle Napolitaanse of niet-Napolitaanse canzoni op ‘amore’ rijmt. In het Italiaanse lied bemint een Italiaan altijd met zijn hart. In de dagelijkse werkelijkheid gebruikt hij daarvoor andere organen. Vooral zijn tong. Met de Fransman is hij waarschijnlijk de meest welbespraakte minnaar ter wereld. En waarschijnlijk ook de meest gewetenloze.

Merkwaardige ingrediënten die bij ons de verliefdheid kruiden, zoals verlegenheid en schuwheid, kent de Italiaan niet. Het is voor mij een eeuwigdurend raadsel dat Dante een Italiaan was. Maar er is sindsdien ook heel wat water door de Arno gegaan en dat water heeft eeuwen geleden het spiegelbeeld van Beatrice reeds mee naar zee genomen. Dante's verliefdheid was volmaakt ‘Nordisch’ en ‘Nordische’ verliefdheid is de Italiaan volmaakt vreemd. Hij is inzake de liefde een man van de daad en niet van de droom. Waarom - per bacco - zou hij schuchter en verlegen zijn? Hij heeft immers een tong? En die tong spreekt de taal van Dante.

Het is met de liefde vreemd gesteld, zij neemt toe in intensiteit naarmate de zon in intensiteit afneemt. Een der meest gangbare misvattingen is dat vurige liefde gelijke tred houdt met een vurig klimaat. Hoe vuriger het klimaat, hoe haastiger en kortstondiger de liefde. Waar de zon het hoogst staat beminnen de mensen elkaar even vluchtig als de vliegen. Maar waar zij zich

[p. 82]

een deel van het jaar terugtrekt wordt de eeuwigdurende nacht rood van niet te verhelen liefdesgloed. Ongeevenaard is de pathetiek van de liefde in de oude Noorse sagenwereld. Oneindig gevarieerd in de Duitse volkspoëzie. En in ons eigen vaderland leefde menig paar koningskinderen waarvoor het water veel te diep was.

In de zuidelijke landen echter is het water nooit erg diep, men ziet er altijd de bodem der bergbeken. Het is daarentegen wel zeer snel en zeer helder, en laat aan klaarheid der bedoelingen niets te wensen over. Indien een zuiderling een onbekende vrouw - onder welk voorwendsel dan ook - aanspreekt, heeft hij altijd een bijbedoeling. Of juister gezegd: hij heeft geen enkele bijbedoeling. Hij heeft maar een doel: de avance.

In noordelijke landen is de liefde van de man in de eerste plaats op de vrouw gericht. Een noordelijk man is dan ook in de eerste plaats een man. In Latijnse landen bemint de minnaar naast de beminde in niet geringe mate zichzelf. De man heeft er dan ook een sterk vrouwelijke inslag. Het veroveren van een vrouw streelt zijn mannelijke ijdelheid, die ons noordelingen vrouwelijk aandoet. Een Italiaan maakt geen veroveringen in het verborgene, hij maakt ze voor het forum van zijn vrienden. Hij kent geen groter genot dan op een zomermiddag uitgaan in een der Castelli met zijn zuster en hare vriendinnen. Daar kan hij dan urenlang een passeggiata maken, wandelende als een pauw temidden van een harem van schone jonkvrouwen. Hij oreert, glorieert, bloost van weelde, gelijk de Madonna in het Kerstlied en alsmaar zijn zijn ogen meer gericht op de mannelijke passanten dan op zijn schone gezellinnen. Hij is - in ‘een schijnkoninkrijk’ - de koning te rijk. Hij is een Don Juan.

[p. 83]

Don Juan: de vrouwenveroveraar... Dat is ook al zo'n misvatting. Don Juan heeft nooit een vrouw kunnen veroveren. Hij is de eeuwige schijnveroveraar. Zijn moeder heeft hem te zeer vertroeteld. Zij heeft hem zo vertroeteld dat hij alleen nog maar van zichzelf kan houden. Eeuwig mat hij zich af om de drempel der eigenliefde te overschrijden. Maar eeuwig komt hij voor deze drempel ten val wanneer hij een knieval maakt voor een vrouw.

Kan een zuiderling in het algemeen en een Italiaan in het bijzonder dan niet liefhebben? Hij heeft even diep lief als de noorderling, misschien wel dieper. Hij heeft een ongeëvenaarde liefde voor zijn moeder.

Bartali schrijft in zijn verslag over de ronde van Italië van dit jaar, hoe de Italiaanse renners die meer dood dan levend op de besneeuwde passen van de Dolomieten aankwamen, nog maar een woord op de lippen hadden: moeder. ‘Hoe verschrikkelijk klonk dat woord mij in de oren!’ verzucht Bartali.

Naast zijn moeder houdt de Italiaan waanzinnig veel van zijn kinderen. En zonder twijfel ook van de moeder van zijn kinderen: zijn vrouw. Er was in deze regels dan ook geen sprake van de liefde voor moeder, vrouw en kind. Er was slechts sprake van de verliefdheid. Een verliefde noordeling is gemeenlijk een wezen dat reeds verteerd wordt door de liefde zelf. Een verliefde zuiderling echter is iemand die het zelfstandig naamwoord ‘amore’ doorlopend laat rijmen op het zelfstandig naamwoord ‘cuore’, maar die weet dat één lief tortelduifje in de hand beter is dan tien grote liefdes in de lucht. Zelfs al zijn ze zo groot als die van Dante.