De Italiaanse postkoets

[p. 70]

De goede maaltijd

We leven in het tijdperk der vitaminen. We eten geen gebraden wild meer - gelijk onze voorouders - maar calorieën. En we worden er wel voor beloond. Op het jongste congres van hartspecialisten te Stockholm werd officieel verklaard dat een mensenleven gemiddeld zeventien jaar langer duurt dan een halve eeuw geleden. Voorwaar, geen gering cadeau. Als men vandaag de dag een nieuwe wereldburger in de wieg ziet liggen, dan kan men veilig denken (en zeggen) dat hij waarschijnlijk 66 jaar zal worden. En ligt er een wereldburgeres in de wieg dan moogt gij er nog vijf jaar bijdoen, want zij haalt waarschijnlijk de 71.

Uit zulke cijfers leest men dat de medische wetenschap in de laatste vijftig jaar met zevenmijlslaarzen haar gang is gegaan. Maar het is niet alles winst, zei de kruidenier, die een rijke maar lelijke weduwe had getrouwd. Want met het dieet, met de vitaminen, met de calorieën en met de vermagering komt langzaam maar zeker één goed ding in het gedrang: de goede maaltijd. De goede maaltijd is een van de belangrijkste dingen die er op aarde bestaan. Wie gering denkt over de dagelijkse menselijke verrichting van het eten begaat een kapitale fout. Het eten, mits met geest en cultuur door de mens verricht, is een ware zegen. Het brengt de mens, wiens leven toch al gespannen en gehaast genoeg is, tot rust. Een goede maaltijd brengt de eter in harmonie met zichzelf en met zijn medemens.

De Griekse wijsbegeerte is aan tafel ontstaan. De Griekse wijsgeren spraken onder de maaltijd over ‘het ware, het goede en het schone’. Epicurus, Socrates, Plato en

[p. 71]

Aristoteles waren goede eters. Ze genoten van een goede maaltijd en een goede wijn. Hitler daarentegen was een slechte eter. Bij het zien van gebraden vlees of gebakken vis liep zijn gal reeds over. Hij had zulk een verachting voor de maaltijd dat hij ook de eetlust der andere disgenoten trachtte te bederven. Daartoe hield hij, tijdens de maaltijd, zijn verschrikkelijke tafelredes, waarin hij alleen aan het woord was en waarin hij zijn gal uitstortte over de gehele wereld. De slechte eetlust van Hitler heeft de wereld meer leed berokkend dan alle sprinkhanenplagen der wereldgeschiedenis bij elkaar.

Grote mensen zijn in de regel ook goede eters. Om er enkele met name te noemen: Bach, Luther, Titiaan, Goethe, Rossini. Maar bekijk nu de magen eens van de grote pessimisten; Schopenhauer, die dat sombere beeld van de wereld schiep waaronder wij nog steeds leven. Nietzsche die met zijn geschriften de wegbereider was van het fascisme. Beiden hadden een slechte spijsvertering. Zij hadden een maag- en een leverkwaal.

Er is een verschil tussen zich rondeten, gelijk een wereldbol en met verstand en goede smaak genieten van zijn dagelijkse maaltijden. Er bestaat niet het minste bezwaar tegen het feit dat iemand van zijn maaltijden een verfijnde cultuur maakt. Want wie dit doet verkwikt meer nog dan zijn lichaam zijn geest. Er zijn mensen die het beschamend vinden wanneer men zoveel werk maakt van het eten, doch die in de grootste gemoedsrust veertig sigaretten per dag roken.

‘Ik graaf me mijn graf met mijn vork,’ zei Maurice Edmond Sailand Curnonsky, de grootste gastronoom die Frankrijk in deze eeuw gekend heeft. Het bleek een gezonde bezigheid, deze grafgraverij. Toen hij tachtig werd boden tachtig eethuizen van Parijs hem hun meest

[p. 72]

verfijnde maaltijd aan. Hij is ze alle tachtig gaan gebruiken. Op tachtig verschillende dagen, natuurlijk.

Met een stille, bijna religieuze aandacht bekijk ik iedere middag signore Salvatore, zoals deze spaghetti eet. Wij Nederlanders zitten met dat paradoxale gerecht al in onze maag, nog vóórdat het in onze mond zit - men brengt ons een overbodige lepel opdat wij de macaronislierten met behulp hiervan rond de vork draaien, iets wat negen van de tien Nederlanders nooit gelukt: altijd is er een onwillige sliert macaroni die zich niet met de rest tot een ordentelijke wrong wil verzoenen en de ongelukkige eter heeft plotseling het gevoel of hij per vergissing in een vliegertouw heeft gehapt en nu maar door moet bijten ‘ins Blaue hinein’.

Het eten van Italiaanse spaghetti is voor een Nederlander verontrustend. Een Nederlander eet liever niet iets waarvan een gedeelte buiten de mond blijft bungelen en wat dan met enig vertoon van geluid naar binnen gehaald moet worden. Wij eten vanaf de kinderstoel met een dichte mond en wij eten geluidloos. Zo hoort het en zo is het netjes.

Of signore Salvatore netjes eet en zoals het hoort weet ik niet, maar wel weet ik dat hij spaghetti eet en dat hij dit doet op een grootse en adembenemende manier. Hij plant zijn vork in de schaal, draait deze enige keren om, totdat er een wrong macaroni aan ontspruit ter grootte van de kop van een vuistgrote herfstchrysant. Vervolgens steekt hij dit siergewas naar binnen en verzwelgt het. Kauwen doet hij niet. In een dozijn snelle bewegingen trekt hij zo de ganse inhoud van de schaal spaghetti naar binnen gelijk Behemoth, het nijlpaard uit het boek van Job, in een dozijn zwelgbewegingen de ganse Jordaan door zijn keelgat naar binnen trekt. Behemoth doet zulks niet zonder bijgeluiden. Signore

[p. 73]

Salvatore doet zulks evenmin. Daarom eet hij volgens onze vaderlandse begrippen niet netjes.

Wat overigens, is netjes?

In Arabische landen moet gij de soep slurpend eten om de gastheer kenbaar te maken dat het gerecht u smaakt. En bij de koffie erna dient ge te boeren. Wie dit niet doet is onbeleefd en beledigt zijn gastheer.

Hoe onbeleefd zijn wij dus met al onze beleefdheid in het land van Allah.

Maar goed, mag onze etensstijl dan bij de spaghettieters en in het land van Allah niet zo hoog aangeschreven staan als wij wel zouden wensen, in de rest van de wereld is onze faam van stijlvol-etende dames en heren toch onbedreigd. Dat dacht u maar! Een zekere Myra Valdo, Amerikaans schrijfster, heeft dezer dagen een boek uitgegeven met niet minder dan een half miljoen recepten. Om deze te verzamelen heeft zij zestig landen bezocht en 125.000 km afgelegd. De gastronome Myra Valdo heeft echter niet alleen een astronomisch aantal recepten verzameld, zij heeft zich ook een mening gevormd over de eetlust der verschillende volkeren. Volgens Myra Valdo eten de primitieve volkeren het meest: de bewoners van Afrika en de Eskimo's b.v. Zulks spreekt vanzelf. Ze leven van de jacht. Hebben ze een beest neergelegd, dan is het: eten jongens. Wie immers weet wanneer er wederom sprake is van jagersgeluk? Op de vraag welk geciviliseerd volk het meest at, antwoordde Myra Valdo zonder aarzelen: het Nederlandse.

De Nederlanders, zei ze, eten zeker zes maaltijden per dag. Nauwelijks zijn ze wakker of ze gebruiken een ontbijt met koffie. Om elf uur gebruiken ze een tweede ontbijt dat hoofdzakelijk is gebaseerd op koffie en gebakjes. Tussen half een en een uur nemen ze dan een

[p. 74]

middagmaal tot zich, dat bestaat uit haringen, soep, vlees en een dessert. Om half vijf gebruiken ze thee en broodjes en om half zeven een avondmaal dat min of meer gelijkt op het middagmaal. Komt de Nederlander dan 's avonds thuis uit bioscoop of theater dan heeft hij opnieuw honger als een wolf en zal nooit verzuimen voor het slapen gaan nog een avondetentje te verorberen, dat bestaat uit koud vlees, zoetigheden en chocolademelk. En mocht, besluit culinaire Myra Valdo, een Nederlander tussen al deze maaltijden door toch nog last van honger hebben dan staat zijn huis vol chocolaatjes, die de roem en de trots van zijn land uitmaken. Nu, ik wil niet met Myra Valdo redetwisten. De waarheid is zo betrekkelijk, zeker als zij door de maag gaat. Piet uit Alkmaar zegt in Rome dat signore Salvatore spaghetti eet als een Hollands rund gras.

En je zult maar moeten slurpen bij de soep en boeren bij de koffie omdat een zoon van Allah anders beledigd is.

Myra Valdo vindt dat wij Nederlanders de grootste eters zijn na de wilden.

En wat zei de nieuwe Chinese gezant toen hij voor het eerst voet aan wal zette in Amerika en werd bestormd door fotografen en journalisten?

‘Wat is uw eerste indruk van de Amerikanen, Excellentie?’ vroeg een ijverige journalist.

‘Dat de ogen van alle Amerikanen scheef staan,’ zei Zijne Excellentie.