De Italiaanse postkoets

[p. 46]

Giovanni Poverello

Toen mijn hospita ontdekt had dat ik verzen schreef, vertelde zij mij in vertrouwen dat haar buurvrouw één hoog - het huis had twee verdiepingen - gedurende de winter een dichter had geherbergd. Op mijn vraag hoe deze heette, antwoordde zij dat zijn naam Giovanni was, dat hij ongetwijfeld gek was - want hij sliep 's nachts niet, maar keek naar de sterren - en zij sloot haar relaas met een herhaaldelijk: poverello, poverello...

Van dat ogenblik af had ik de zekerheid dat ook ik niet als volkomen normaal in de herinnering van mijn hospita zou blijven voortleven.

Op mijn vraag hoe het mogelijk was hem te leren kennen, antwoordde zij, dat ik maar op een zondagmiddag thuis moest blijven, dan kwam hij verzen voorlezen aan de buurmeisjes. Zij namen hem niet au sérieux, poverello! Hij was ook niet au sérieux te nemen. Zie nu dit. Achter het huis bevond zich een waterbak, waar men de was in spoelde. Gedurende de gehele winter was Giovanni om vijf uur opgestaan, had zijn badpak aangetrokken en zich als een faun in de rozenvingerige dageraad (maar dit zei mijn hospita niet) gebaad. Ook al de andere door haar gememoreerde ‘zeden en gewoonten van Giovanni’ waren van dien aard dat het nutteloos geweest zou zijn de aantijging omtrent de povere geestesinhoud van ‘Il Poeta’ te bestrijden. Het feit scheen al te zeer voldongen.

Toen Giovanni de volgende zondagmiddag tussen de palmbomen naderde - er stonden twee palmbomen voor het huis - was het koor van de buurmeisjes reeds

[p. 47]

voltallig. Het nichtje van mijn hospita, signorina Maria, had het hoogste woord. Daar had zij ook het recht op, meende men, want, ofschoon zij verloofd was met de toekomstige chef van een stationnetje in de Apennijnen, was men het erover eens, dat Giovanni haar ‘in het ijle’ beminde. Zij was rap van tong en goedhartig. Kon ik het helpen dat ik met de Muzen partij trok tegen de dichter alvorens deze te kennen?

Nooit had ik zo'n vreemde verschijning gezien als de 22-jarige Il Poeta die binnentrad. Zijn baard en haren groeiden in het wilde weg. Zijn pruik leek op die van Marcus Aurelius met de ingeboorde gaten, maar zij was veel groter van omvang en iedere krul scheen nieuwe krullen voort te brengen. Zijn baard bestond uit een aantal losse haren, de één met volkomen onafhankelijkheidszin voortlevend naast de ander. Het was als wier, vastgezogen aan een steen en door de wind bewogen, maar een baard was het niet. Met zijn arm omklemde Giovanni een halfvergane tas waar allerwege met kleine letter geschreven manuscripten uitpuilden. Een van zijn schoenen werd saamgehouden door een touw.

Zó ongeveer en met een beminnelijke glimlach opende hij de glazen buitendeur en sloot haar zo onhandig achter zich dicht dat hij zijn pols uit het lid dreigde te draaien. Poverello! zei mijn hospita met een blik op mij.

Maar Giovanni glimlachte alsof hij zeggen wilde: Wat wilt ge? Ik ben nu eenmaal zo.

Deze zitting verliep gelijk alle zondagse seances als volgt.

Giovanni legde zijn volgepropte tas op tafel en haalde de manuscripten zorgvuldig er uit. Later, toen ik zijn vertrouwen genoot, bleef ook mij haar inhoud geen ge-

[p. 48]

heim meer. Het waren niets dan verzen en ik overdrijf niet als ik zeg dat er duizenden waren. Daaruit zocht hij er enkele en begon te lezen. Ik heb gezegd dat Giovanni niet au sérieux genomen werd. Dat is slechts ten dele waar. Zolang hij er zelf niet was: ja. Maar zodra hij zijn verzen voorlas, luisterden zijn vroegere buurmeisjes gespannen en aandachtig. Alleen mijn hospita liet zich nooit overtuigen. Zei Giovanni: ‘O mare...’ en keek hij daarbij naar het plafond alsof daar de zee voor hem openwoei, dan zochten de ogen van mijn hospita snel de mijne en daar kon ik lezen: ‘Zie je nu wel!’ Dan schudde haar grijze hoofd.

Giovanni had een eigenaardig soort liefde voor het nichtje van mijn hospita. Hij beschouwde haar als de Muze en bezong haar als de zee. Iedere zondag waren er nieuwe verzen en die werden stuk voor stuk aan een der aanwezigen opgedragen. Maar signorina Maria, het nichtje, kreeg er altijd twee en soms drie. Zij nam deze opdrachten steeds weer in ontvangst met een hoofs glimlachje en liet Giovanni rustig begaan. Zij scheen hem te begrijpen met die prettige zekerheid waarop meisjes van achttien jaar mensen begrijpen, die zij, wanneer zij veertig zijn geworden, voor gek verslijten. Hoezeer Giovanni haar miste merkte men pas toen zij enige weken later naar het stationnetje in de Apennijnen vertrok. Sindsdien kwam hij nog slechts zelden.

Il Poeta schreef wonderbaarlijk veel verzen. Het gebeurde wel dat hij bij het verlaten van het huis reeds onder de eerste palmboom door de dichterengel getroffen werd. Dan nam hij een onbeschreven stuk papier uit zijn tas. De buurmeisjes keken achter de glazen deur hoe hij daar buiten zijn vers stond te schrijven. Maar dan al namen zij hem niet meer au sérieux.

[p. 49]

Giovanni en zijn tas waren onafscheidelijk. Zijn tas was werkelijk zijn enig bezit op deze wereld. Ieder beschreven blad verdween er in. De zon maakte de bladen geel en de regen maakte ze groezelig maar nooit zou hij deze tas uit handen geven. Des zomers zat hij op de Janiculus in de zon de inspiratie af te wachten. Altijd dacht hij dat men het op zijn tas gemunt had. Zo vertelde hij mij eens dat er op de Janiculus enige Romeinen in de buurt van zijn bank bleven ronddwalen en zich daarna op een bank tegenover de zijne zetten. Giovanni begreep zelf volstrekt niet dat hij een bezienswaardigheid was. De angst dat men zijn tas zou kunnen stelen bekroop hem. In de nabijheid ontdekte hij een van die in het wit geklede agenten die hoog op hun paard gezeten de rust van het park bewaken. Hèm vertrouwde hij toe dat hij immer in dit park achtervolgd werd. Hij moet zó kleintjes naast de vier hoge poten van het paard hebben gestaan, dat de ruiter hem de bank recht tegenover zijn standplaats aanwees en hem uitnodigde daar maar voortaan iedere middag te gaan zitten zolang de zomer duurde en hij daar met zijn witte schimmel stond.

Een menselijk hart bergt altijd meer geheimen dan men denkt. Ik had er Giovanni al dikwijls op gewezen dat hij met zulke ordeloze haren en een zo vreemdsoortige baard de aandacht en de lachlust van heel de stad opwekte. Hij behoefde immers niet bevreesd te zijn dat mèt zijn haren de inspiratie verdween. Giovanni's onveranderlijk tegenargument was dat de dichters vroeger hun haar lieten groeien. Dan zei ik soms: ook ik ben een dichter; het enige ongewone dat ik draag is deze oude-models das, die kun je krijgen als je tenminste je baard maar afscheert. Toen kwam ik eindelijk achter zijn geheim. Zijn vader was een graaf en had een palazzo. Zijn moeder leefde gescheiden in een hotel. Drie

[p. 50]

jaar geleden was het zo begonnen. Drie jaar geleden ook had hij aan de Madonna de gelofte gedaan ‘zich niet meer van baard en haren te ontdoen alvorens zijn ouders zich verzoend hadden.’

Een groot plezier heb ik Giovanni gedaan door enkele zijner verzen te vertalen. Hij kende de Hollandse tekst van buiten. Wij hadden een grote liefde voor de rozen gemeen. Het gebeurde dat hij enkel naar de tempel der ‘Vestaalse Maagden’ ging om er de rozen aan het bekken weerspiegeld te zien in het water. Ik wil de lezer een dezer vertalingen niet onthouden:

De rozen slapen -
Doodstil is het geworden;
De monden die morden
werden wak en vielen in.
Nog eenmaal, eer ik prijsgeef,
Wil ik slaapwandelen tussen de rozen.

Misschien ziet de lezer, die ooit in Rome komt, in een der oude straatjes een jongeman die aan de gegeven beschrijving beantwoordt. Het is niet veel: verwarde haren, een waaiende baard, een versleten tas waaruit de vergeelde en verregende manuscripten puilen en om de rechterschoen een touw. Maar over enige jaren zal hij ongetwijfeld tevergeefs rondkijken. Want de kring van degenen, die hem niet meer au sérieux nemen, breidt zich gestadig uit. Doch als hij voorgoed ergens tussen vier muren gesloten zit, ben ik bereid met mijn hospita te zeggen: Poverello.

Aan Giovanni heb ik overigens veel te danken. Nu loopt er geen buurmeisje meer onder de pijnbomen van de Viale Aurelio of zij zegt met een knikje en een oogje op mijn das: Il poeta, vero! De dichter, nietwaar?