De Italiaanse postkoets

[p. 40]

Raffaele

Het was op een avond in mei toen de zon reeds achter de bergen verdwenen was. Een licht dat uit rozen geheveld scheen, dreef na over de kartelkammen. Ik liep in het dal van Perugia. Niet het dal tussen Perugia en Assisië, maar het dal achter Perugia. Het was doodstil: de stilte van een dal, wanneer het vol gezeefd goudlicht hangt dat zijn rechtstreekse bron verloren heeft. Zwarte cipressen en vorstelijke pijnbomen leven er dan zwijgend hun eigen zelfstandige leven. Niets ruist. Alles bereidt zich voor op de nacht. Nu weet ook de eenzame wandelaar dat hij over het land moet uitkijken om te zien waar het hooi ligt. Snel zal het donker zijn en dan is er geen hooi meer te onderscheiden. Vogels en dieren zouden hun nachtleger hebben en hij zou in de opkomende koelte niets anders kunnen doen dan de planetenstelsels bewonderen.

Signora Agnese was druk bezig in haar tuin achter het hek. Daarin bloeiden allerlei bloemen. Maar het schoonst bloeiden er de rozen. Die bond zij vast aan houten stokjes, ontdeed er enkele van dorre blaren en sneed de mooiste af. Achter haar gebogen gestalte op het erf doemde de hooiberg op. Dat alles was zichtbaar door het houten hek waarvoor de eenzame wandelaar stond. Hij keek nieuwsgierig naar de rozen, naar de hooiberg en vandaar naar het gezicht van signora Agnese. Hij berekende zijn kansen. Het was te wagen. Hij opende het hek.

Signora Agnese trad wantrouwend nader. Zij hield de versgesneden rozen voor zich uit. Toen bemerkte zij plotseling iets wat haar deed ontdooien. Uit de zak van

[p. 41]

de vreemdeling hing een eindje rozenkrans: drie kralen en een kruis. Snel als 'n ekster dook zij ernaar en bracht het kruis aan haar lippen.

Mamma mia! dat ziet men niet iedere dag: een mens die naar Rome wandelt om het graf der Apostelen te bezoeken. Een mens uit...?

Uit Olanda.

Mamma mia, Olanda. Die grote stad in Duitsland. Elena!

Maar Elena, de onderwijzeres uit Perugia, hangt al uit het venster en roept dat Holland een land op zichzelf is. Later als signora Elena, nieuwsgierig naar de taal, mijn passaporto doorbladert tracht signora Agnese moeilijk ‘Koninkrijk der Nederlanden’ na te spellen. Zij begrijpt maar niet dat dit hetzelfde is als Olanda. Maar als op de laatste bladzijde een portretje van de paus vrijkomt dat daar verdwaald is, duikt zij ernaar - als een ekster - en brengt het aan haar lippen.

Mamma mia, il Papa!

Nu, dat ‘Koninkrijk der Nederlanden’ en Olanda hetzelfde zijn, zou zij ook niet geweten hebben, bekent signora Elena. Maar dat van de tulpen en hyacinten weet zij. Dat leert zij de kinderen op school. En dat van de klompen ook!

Dat is rijkelijk genoeg, denk ik.

Het is het voornaamste.

Want eens ontmoette ik op een vlammende dag een boerin. Zij stond te werken in de wijngaard. Ik vroeg haar een slok water uit de kan die koel stond in de schaduw der wijnranken.

‘Wat spreekt gij voor een vreemde taal?’ riep zij verwonderd uit.

‘Ik ben ook geen Italiaan,’ antwoordde ik.

[p. 42]

Zij keek mij ongelovig aan. ‘Geen Italiaan?’ zei ze. ‘Wij zijn toch allen Italianen!’

Ik moest mij zetten om haar iets van de wereld te vertellen want voor haar had Columbus Amerika vergeefs ontdekt.

Deze keer wordt het een echt feest. Het is aan de gezichten te zien. Signora Elena, die hier op kamers woont - zij houdt van de natuur en woont daarom in een boerderij - roept door het venster om een extra fles wijn en zingt daarna een lied waarin telkens ‘Bella, bella, bella’ voorkomt. En signora Agnese loopt wijdbeens over het erf achter een kip aan. Mamma mia, kreunt ze, als ze weer heeft misgegrepen. Waar blijft Raffaele toch! De avond valt snel en 't dal wordt blauw. De nabije dingen groeien zwarter, groter. Daar is Raffaele. Zij duwt met haar schouders het hek open. Aan ieder hand bengelt een melkemmertje.

‘Heb je de melk naar Perugia gebracht?’ roept signora Agnese met de kip onder haar arm. Maar Raffaele antwoordt niet. Zij is met open mond bij het hek blijven staan.

‘Un Olandese,’ beijvert moeder Agnese zich ineens. Zij wil klaarheid in de situatie scheppen. Boven aan het donkere venster jubelt signorina Elena voor de zoveelste keer het refrein: Bella, bella, bella.

Moeder Agnese gaat met de kip naar binnen. Raffaele volgt haar met de melkemmertjes. Nu het donker geworden is komen haar broers van het land. Het zijn mannen van weinig woorden. Zij zijn met hun zessen. Zij zijn allen ouder dan hun zuster Raffaele. Zij kennen slechts de wijngaard en de rest van de wereld is hun onbekend of interesseert hen niet. Waar hun vader is? Die ligt reeds op het kerkhof van Perugia, drie kwartier van hier. Zwijgend roken zij sigaretten.

[p. 43]

De grote houten tafel op het erf biedt plaats voor iedereen. En licht is er genoeg. De maan geeft het gul en de sterren geven het zuinig en wat er nog ontbreken mocht, straalt uit de open deur op het erf. Ieder krijgt zijn bord met dampende minestra. Midden op de tafel staat een wit stenen schaal vol purperen wijn. Daarin drijft een brok ijs.

‘Vooruit Raffaele, biedt de gast wijn aan!’ roept moeder Agnese. Raffaele klemt de grote kom tussen haar handen en doet het gewillig. Dan gaat de schaal rond van man tot man.

Hebt gij de sterren wel eens horen ritselen? Dat gebeurt zeer zelden, maar die avond deden ze het. Pythagoras hoorde het reeds en hij noemde het de muziek der sferen. Doodstil is het op het land. De bomen ruisen niet. Maar daar eindeloos hoog in de lucht ritselt en ruist het. Wat is dit anders dan het ritselen der sterren? Nu staat Raffaele aan het andere einde van de tafel weer op. Zij omvat voor de tweede maal de schaal met wijn, loopt langs de tafel en reikt hem lachende over. Ook haar broers lachen en mompelen goedkeurend. Nú begrijpt zij het gastrecht! Ik zet de schaal aan mijn lippen. De klomp ijs is weggesmolten. Er drijven talrijke slierten vermicelli in het purperen vocht. En wanneer ik haar de schaal terugreik zie ik hoe de maan rimpelt in de wijn.

Raffaele zegt: ‘Het is beter achter de koeien,’ maar haar broers zeggen: ‘Het is beter boven op de hooimijt, daar ligt het frisser.’ Doch Raffaele houdt vol dat het beter is achter de koeien, warmer. En ik besluit tot de koeien. In de hooimijt heb ik vaak genoeg gelegen, achter de koeien nooit. Men kan het proberen. De broers trekken bussels hooi uit de mijt en dragen het naar de stal. Even later lig ik achter de drie koeien. Maar mijn rozenkrans hindert mij. Ik lig erop. Ik tast

[p. 44]

langs de muur totdat ik een spijker vind. Daar hang ik hem aan op. Dan slaap ik spoedig in op het broeiende hooi.

...maar steeds schoof ik, half-slapende, verder weg met mijn stro. De koeien zwiepten met hun staarten. Steeds weer schoot er een spetterende straal neer tussen hun achterpoten. En er stonden er drie. Tot ik eindelijk voelde dat het daglicht er al was. Ik wilde niet ontwaken maar keek door mijn wimpers. Op de witte kalkmuur tegenover stond een roze vierkant met een zwart kruis, getekend door het venstertje boven mijn hoofd waar het morgenlicht door binnenviel. Een onstoffelijke balk van roze licht liep er naar toe. Maar wat betekende dat vreemde ruisen in de stal? Nu hield het weer op.

Toen zag ik Raffaele. Zij zat gehurkt onder een koe met haar hand aan de uier maar zij molk niet. Ineens begreep ik waar zij met half-open mond naar keek. Mijn rozenkrans hing naast het venster aan de muur. Gedachteloos scheen zij onder de traagkauwende koe verband te zoeken tussen die rozenkrans en de slapende in het stro. Haar zwarte ogen dwaalden van de muur naar mij en van mij weer terug naar de muur. Toen moet het stro geritseld hebben. IJlings verdween zij met haar melkemmer en liet de koe achter.

Als ik de lage kamer binnentreed ligt Raffaele geknield voor de haard en blaast het vuur aan. Ik heb mijn ransel al op mijn rug en wil vertrekken. ‘Neen, eerst eten!’ zegt zij.

Nu is het of ik haar sinds lang ken. Zij begint te praten, duizend uit.

‘Of ik al ooit een gebraden maïskolf gegeten heb? Neen?’ Zij haalt een maïskolf uit de kast en houdt hem boven de gloeiende as. Ik moet zelf het brood maar pak-

[p. 45]

ken en de koffiekan. Samen eten wij aan de tafel. Er is nog niemand op. ‘Of ik zoveel zusjes heb als zij broers?’ vraagt ze. ‘Of de maïskolf nu werkelijk goed smaakt?’ Als bevestiging steek ik nog een handvol pitten in mijn mond en kauw ze ernstig met lange tanden. Daar moeten wij beiden om lachen. En dan zijn wij beiden tegelijkertijd weer stil.

Ik zoek in mijn ransel. Dan herinner ik mij het portret van de paus. Ik neem het en schrijf er met kleine letters achterop: In Paradisum deducant Te Angeli. Dan zeg ik: ‘Hier Raffaele! en bedank Mamma mia.’ Ik reik haar de hand.

Doch ik ben Raffaele nog niet kwijt. Als ik reeds het hek in de hand heb, hoor ik haar hijgende achter mij aankomen. Lachend strijkt zij haar zwart haar uit haar ogen en toont mij op haar open hand een kruisje.

‘Hier!’ zegt zij, ‘gesneden door een blinde monnik!’

‘Ik zal het aan mijn rozenkrans hangen, Raffaele,’ zeg ik, ‘dan hangen er twee aan.’ Weer geef ik haar de hand.

Dan sta ik achter het hek en loop naar de weg. En op de grote weg is het weer als iedere dag. De eerste stappen zijn altijd nieuw. De hemel ligt blauw over het dal. En Perugia is vlakbij. Maar de duizenden en duizenden stappen na de eerste schreden zullen weer zwaarder en zwaarder worden tot zij worden weggeborgen in de nacht. Maar wie loopt daar met melkemmertjes nevens de weg? Mamma mia, Raffaele. Zij loopt licht en maakt muziek met haar emmertjes. Dan lacht zij baldadig naar de weg. En plotseling moet ook ik lachen, schateren maar zo inwendig dat geen vogel op het veld het horen kan. Want het pad loopt langzaam maar zeker naar de grote weg. En daar staat Raffaele al en steekt verlegen haar tong uit.